Kan je reizen met hartfalen? 10 tips voor een veilige reis

Hartfalen of hartinsufficiëntie is een chronische aandoening waarbij de hartspier zijn pompende functie niet goed meer kan vervullen. Ook al is hartfalen meestal niet te genezen, met de juiste zorg en steun kan je toch de meeste dingen doen die je wilt, zo lang je je eigen grenzen maar kent. Indien je alles goed voorbereidt en organiseert, is er geen reden waarom je niet veilig op reis kan.

• Bespreek met je arts je mogelijkheden om te reizen, ook met het vliegtuig. 

• Vraag je huisarts of cardioloog een document met alle nuttige informatie over je ziekte. Bij problemen op je vakantieadres, kan je dit document overhandigen aan de arts ter plaatse. 

• Sluit een annuleringsverzekering af.

• Sluit een reisverzekering af, inclusief een ziektekostenverzekering, wanneer je op reis of vakantie gaat. Wanneer je een verzekering neemt, zorg er dan voor dat je duidelijk weet wat door de polis wordt gedekt, met betrekking tot medische behandeling, en wat je moet doen als je tijdens een reis dringende medische hulp nodig hebt. Noteer welke telefoonnummers je moet bellen en de polisnummers die je moet opgeven.

• Voor burgers van de Europese Unie die in Europa reizen, is er een Europese ziekteverzekeringskaart (EZVK) beschikbaar. De EZVK vervangt geen verzekering, maar biedt burgers van de Europese Unie het recht op gratis of goedkopere medische behandeling in een land van de Europese Economische Ruimte (EER). De EZVK alle medische behandelingen die door ziekte of een ongeluk tijdens je reis nodig zijn. Deze kaart dekt ook alle behandelingen die je nodig hebt voor een chronische aandoening, zoals hartfalen. De kaart biedt uitsluitend toegang tot door de overheid ondersteunde medische behandelingen.

Reis je naar een bestemming buiten de Europese Unie? Dan is de Europese ziekteverzekeringskaart niet nuttig. Vraag aan je ziekenfonds welke medische dekking je krijgt.

• Vraag naar de bereikbaarheid van de accommodatie (traplopen, aanwezigheid van een lift, afstanden enz.)

• Informeer naar de kwaliteit van de gezondheidszorg in de omgeving.

• Bespreek vooraf met je arts of een verblijf in de bergen geschikt is. De ijle lucht vermindert het inspanningsvermogen. 

- Tot een hoogte van 3000 m is er met stabiel hartfalen doorgaans geen probleem. Indien je met medicijnen toch lichte klachten behoudt, wordt een verblijf boven de 1500 tot 2000 m afgeraden. Een kortdurend verblijf op een hoogte tot 2000 meter is voor veel hartpatiënten wel mogelijk, zeker wanneer je op lagere hoogte overnacht en de inspanning op hoogte beperkt is.

- Tracht langzaam te stijgen en neem tijd om te acclimatiseren. Vermijd alleszins zware inspanningen tijdens de eerste dagen.

• Vermijd vakanties op plaatsen of in seizoenen met extreem hete of koude temperaturen of in zeer vochtige gebieden.

Als je naar een erg warm land op reis gaat, mag je niet vergeten dat warmte je lichaam extra belast, waardoor je sneller moe wordt en je klachten kunnen toenemen. Neem ook hier de tijd om te acclimatiseren. Doe de eerste dagen geen zware inspanningen.

• Neem het telefoonnummer van de firma van welk merk je een hartimplantaat draagt mee, niet alleen van het kantoor in België maar ook dat van in het vakantieland. 

• Overleg voordat je vertrekt met je cardioloog, zodat je weet dat hij er geen bezwaar tegen heeft dat je een bepaalde reis gaat maken en controleer of er in het land dat je gaat bezoeken, ziekenhuizen aanwezig zijn, waar je bij problemen met het hartimplantaat van jouw merk terecht kunt.

• De fabrikanten die ICD's leveren, zijn internationale bedrijven die in veel vakantielanden vertegenwoordigd zijn. Zij beschikken over lijsten van ziekenhuizen en cardiologen, bij wie je terecht kunt, als zich problemen mochten voordoen. Is de firma die jouw ICD geleverd heeft, vertegenwoordigd in het land waarin je verblijft, dan kan je desnoods ook daarop nog een beroep doen, in sommige gevallen zelfs 24 uur per dag.

• Niet elk ziekenhuis in het buitenland beschikt over een programmeerapparaat van jouw specifiek merk om jouw implanteerbare cardiale defibrillator (ICD) uit te kunnen lezen. Zonder de juiste ICD-software kan men niet terugkijken naar het moment waarop de problemen met je hart begonnen zijn, naar wat mogelijk de oorzaak van de problemen zou kunnen zijn en kan men eventueel de instelling van je pacemaker/ICD niet veranderen.

Daarom is het nuttig om, vóórdat u op vakantie gaat, te onderzoeken in welke ziekenhuizen in je vakantieland men de beschikking heeft over de juiste software voor jouw ICD of pacemaker. Deze informatie kan je verkrijgen via de website van het merk van je ICD/pacemaker. Daar kan je de verblijfplaats in het betreffende land invullen en het meest nabije ziekenhuis vinden. 

Voor reislustige dragers van een ICD hebben de firma’s Biotronik, Boston Scientific (voorheen Guidant), Medtronic, St. Jude Medical en LivaNova (voorheen Sorin) aparte websites met adressen van ziekenhuizen in het buitenland die jouw merk ICD kunnen uitlezen. Heb je een ICD van een ander merk, dan adviseren wij je rechtstreeks contact op te nemen met de fabrikant.

Op de website www.stin.nl/reizen-met-een-icd/ziekenhuizen-in-het-buitenland.htm vind je een overzichtpagina van alle bovenstaande ICD fabrikanten. 

Voeg deze ziekenhuisadressen toe aan je reisdocumenten en verwittig je reisgenoot/hoteldokter wat te doen indien je in het buitenland medische hulp zou nodig hebben. 

• Patiënten die opgevolgd worden via homemonitoring kunnen hun monitor naar het buitenland meenemen. Bespreek dit uiteraard vooraf met je arts. 

Bij monitors van het merk Medtronic zal, indien de patiënt meer dan 5 dagen niet in de buurt is, vanuit het toestel zelf (ICD) dagelijks een alarmtoon afgaan. Bespreek dit met je arts: indien nodig kan het ondervragingschema van de monitor aangepast worden.

• Voordat je door een detectiepoortje op een vliegveld loopt, moet je het beveiligingspersoneel laten weten dat je een hartimplantaat hebt en toon je je identificatiekaart. Je apparaat bevat metaal, en dat kan een alarm doen afgaan als je door een metaaldetector loopt. Dit geldt niet alleen voor controles in luchthavens, maar ook bij controles in musea, winkelcentra…

- Een metaaldetector heeft geen invloed op je hartimplantaat als je deze snel passeert. 

- Ga bij het detectiesysteem vandaan als je je duizelig voelt of hartkloppingen hebt.

• Vraag aan het personeel om je niet te scannen met een losse metaaldetector, en in elk geval de borstkas te vermijden. Je zal dan handmatig worden onderzocht. 

• Heb je een shock gekregen van je ICD, dan moet je zo snel mogelijk contact opnemen met je behandeld arts. Bij meerdere shocken moet je naar een geschikt ziekenhuis gebracht worden. Je mag na het krijgen van een shock niet met de auto rijden.

• Indien je in het buitenland een medisch onderzoek of een behandeling moet ondergaan, verwittig de arts dan altijd dat je een pacemaker of ICD draagt. Zo mag een onderzoek door middel van een MRI scan absoluut niet uitgevoerd worden. Een onderzoek door CT of PET-scan is wel mogelijk.

Adviseer eventueel de artsen in het buitenland contact op te nemen met je behandelend arts in België. 

• Het is erg belangrijk dat je alle medicijnen mee op reis neemt en dat het er genoeg zijn voor de duur van je verblijf, plus enkele dagen in geval van vertragingen/annuleringen van vluchten. Bewaar een deel van de medicijnen in je handbagage, de rest in je gewone bagage.

• Het is een goed idee om een recente lijst van al je geneesmiddelen mee te nemen in geval je medicijnen kwijtraakt. Bewaar deze lijst op een andere plaats dan je medicijnen en zorg ervoor dat deze de generische (wetenschappelijke) naam en merknaam van elk medicijn bevat. De merknaam kan verschillen per land. 

• Als je je medicijnen tijdens de vlucht moet innemen, kan je het beste vóór je vlucht contact opnemen met de luchtvaartmaatschappij voor informatie over het beleid hierbij. Neem extra medicijnen in je handbagage mee voor het geval je bagage zoekraakt of vertraagd is.

• Wanneer je injectiespuiten meeneemt, zorg dan voor een doktersverklaring.

• Tijdens je vakantie kan je normale dagelijkse routine verstoord zijn, waardoor je misschien een dosis van je medicijn overslaat. Je hoeft je hier niet te veel zorgen over te maken, maar probeer wel zo snel mogelijk je routine van inname van medicijnen te hervatten. Neem geen dubbele dosis van een medicijn om een gemiste dosis in te halen, want dit kan schadelijker zijn dan een dosis overslaan. 

• Wanneer je over meerdere tijdzones reist, is het aan te bevelen om je medicijnen bij aankomst volgens de lokale tijd in te nemen.

• Het gebruik van plastabletten tijdens de reis en het verblijf kan vervelend zijn. Probeer toch de voorgeschreven dosering te handhaven. Als het tijdens het reizen beter uitkomt, kan je de plastabletten ook aan het einde van de middag innemen in plaats van ’s ochtends.

Mensen met ernstig hartfalen mogen niet rijden. Bij licht hartfalen hangt het af van het soort rijbewijs dat je hebt. Bespreek dit met je arts.

• Autorijden is inspannend, ook als je niet zelf rijdt. Vliegen of reizen per trein wordt vaak beter verdragen dan het maken van een lange rit in een auto of op een motorfiets.

• Rust goed uit voordat je op reis gaat.

• Reis niet op het heetst van de dag.

• Vermijd langdurig stilzitten. Neem om de twee uur even rust en wandel dan wat rond.

• Zoek tijdig naar een overnachtingsplaats.

• Neem als dat makkelijker voor je is, je plastablet aan het einde van de reisdag in.

• In het algemeen geldt dat als je hartfalen stabiel is, je geen moeilijkheden zult hebben als het zuurstofniveau in een vliegtuig iets lager is dan normaal. Bespreek dit vooraf met je arts. Als je in rust klachten hebt, worden vliegtuigreizen vaak afgeraden. 

• Als je nieuwe klachten hebt of je klachten verergeren – zoals toenemende kortademigheid of recente gewichtstoename – moet je je reisplannen met je arts bespreken. 

• Als je arts je extra zuurstof tijdens je vlucht aanraadt, moet je ten minste twee weken vóór je reis contact opnemen met de luchtvaartmaatschappij waarmee je zult vliegen. Je kunt dan hun beleid wat betreft het gebruik van extra zuurstof nagaan en passende maatregelen treffen.

• Vertrek op tijd zodat je je niet moet opjagen.

• Vermijd om zware bagagekoffers te dragen. Neem liever twee kleine reiskoffers dan één grote en maak gebruik van de bagagekarretjes.

• Indien je moeite hebt met lopen, vraag dan hulp aan om je te begeleiden naar de gate. Je kan dit aanvragen bij de boeking van je vlucht en minimaal 48 uren van tevoren aanvragen bij je reisbureau of luchtvaartmaatschappij. 

• Als je lange tijd stil moet zitten in een verkrampte positie in het vliegtuig, leidt dit makkelijk tot gezwollen enkels en soms tot spierkramp. Er bestaat ook een verhoogd risico op een trombose. 

Om dit te voorkomen is het van belang voldoende water te drinken en om tijdens de vlucht regelmatig oefeningen te doen om de bloedsomloop in de benen te stimuleren: strekbewegingen met je benen, regelmatig in de cabine en tijdens het wachten op de luchthaven op en neer lopen… 

In sommige gevallen kan je arts je aanraden tijdens de vlucht steunkousen te dragen of extra medicatie voorschrijven.

Veel patiënten die aan hartfalen leiden hebben een aangepast dieet nodig. Als je op vakantie gaat is het verstandig om je zoveel mogelijk aan je gewone dieet te houden.

• Een kortstondige wijziging van je dieet heeft niet al te veel effect op je aandoening, zolang je verstandige keuzes maakt en erop let dat je je dagelijkse zoutinname beperkt. Probeer bijvoorbeeld soep, sauzen, bereid vlees en kazen te vermijden en beperk je alcoholgebruik.

• Eet geen zware maaltijden (je hart moet harder werken om het voedsel te verteren).

• Zorg altijd voor schoon drinkwater en wees alert op de hygiëne van het voedsel. Dit kan een hoop ellende voorkomen.

• Je moet je aan je vochtbeperkend dieet houden, ook als het erg warm is. Als je erg zweet kan je 1 à 2 glazen water extra nemen. 

• Als je meer of minder drinkt, of je hoeveelheid plastabletten (diuretica) wijzigt, moet je je klachten goed in de gaten houden en professioneel advies vragen als je niet weet wat je moet doen.

• Weeg je dagelijks en hou bij hoeveel je drinkt per dag (tussen 1,5 en 2 liter vocht in totaal per dag in normale omstandigheden)

Als je tijdens je reis diarree krijgt, kan je lichaam meer vocht verliezen dan normaal en bestaat het gevaar dat je uitgedroogd raakt. Uitdroging kan de symptomen van je hartfalen verergeren. Uitdroging kan je herkennen aan gewichtsverlies in korte tijd.

• In dat geval moet je meer vocht dan normaal innemen.  

• Als je plastabletten (diuretica) neemt, moet je eventueel de dosering verlagen. 

• Neem bij aanhoudende diarree (langer dan een dag) contact op met een arts in verband met gevaar voor uitdroging en vertel dat je hartfalenpatiënt bent.

• Vrij verkrijgbare medicijnen om diarree te stoppen zijn meestal veilig, maar ze kunnen wel de buikkrampen verergeren. Vergeet niet de apotheker op de hoogte te stellen van het feit dat je hartfalen hebt en geef hem/haar informatie over de medicijnen die je elke dag inneemt.

Bewegen is belangrijk, maar overdrijf niet. 

• Kies koele momenten voor activiteiten.

• Als je gaat wandelen of fietsen, is het raadzaam je hoofd te beschermen tegen de zon.

• Fiets altijd eerst tegen de wind in. Als je dan moe wordt, kan je de wind in de rug gebruiken om het wat rustiger aan te doen om terug te komen.

• Stel je de eerste dagen minder dan 3 uur bloot aan de zon.

• Ga nooit op het heetst van de dag in de zon zitten.

• Bescherm je hoofd met een hoed of pet.

• Gebruik altijd een goede zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor.

• Draag luchtige en ruime kleding.

• Heb je veel last van de warmte? Ga dan met je voeten in koud water zitten, leg een koude doek in de nek, of neem een lauwe / koude douche.

• Let op met Cordarone (amiodaron): gevoeligheid van de huid, vooral voor UV-licht (zon, zonnebank, UV-lamp). Blootstelling aan zonlicht, zelfs voor korte perioden en bij weinig zon, kan huiduitslag, verkleuringen, jeuk en roodheid geven. Een zonnebrandcrème met hoge beschermingsfactor beschermt hier slechts gedeeltelijk tegen. Blijf daarom uit direct zonlicht, met name tussen 10 en 15 uur en draag beschermende kleding, waaronder hoed en zonnebril.