Gerelateerde artikels
Wat zijn de kenmerken van narcisme?
In dit artikel
Wat zijn de kenmerken van narcisme?
dossier
Iedereen kan af en toe eens narcistisch gedrag vertonen, maar bij sommigen maakt het deel uit van een persoonlijkheidsstoornis. Iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis of NPS is egoïstisch en houdt geen rekening met de gevoelens van een ander.
Wat is narcisme?
Narcisme is een door de DSM erkende psychische aandoening en wordt gezien als een persoonlijkheidsstoornis. Zoals vele persoonlijkheidsstoornissen ontwikkelt narcisme zich al in de kindertijd. Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS) vinden zichzelf overdreven belangrijk, hebben voortdurend bewondering nodig en tonen weinig empathie. Met andere woorden: de narcist stelt zichzelf centraal en vindt dat hij bewondering verdient. Dit grandioze zelfbeeld komt voort uit een kwetsbare kern. Achter de façade van zelfvertrouwen verbergt zich vaak diepgaande onzekerheid en een gevoel van minderwaardigheid. Door het negatief gedrag van een narcist ondervinden ze vaak problemen in werk- of liefdesrelaties.
“Tegenwoordig hoor je iedereen wel eens over ‘de narcist’ praten, maar het label wordt vaak veel te snel geplakt. We moeten niet vergeten dat slechts 0,1% tot 3,9% van de mensen écht een narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft,” onderstreept seksuoloog en relatietherapeut Vanessa Muyldermans.
Lees ook: Een relatie met een narcist? Dit zijn de kenmerken
Openlijk en verborgen narcisme
Vanessa vertelt dat er verschillende vormen van narcisme zijn: “Laten we zeggen dat we twee grote groepen kunnen onderscheiden; de meer openlijke, duidelijke, actievere verschijnings- of uitingsvorm en de meer verborgen, passievere, minder duidelijke vorm. De eerste komt meer zelfverzekerd over, maar is dit eigenlijk helemaal niet. Vaak voelt deze zich net onzeker, eenzaam en leeg. In de andere vorm zien we dat betrokkene zich eerder onderdanig en afhankelijk opstelt. Beide soorten narcisten gebruiken in een relatie dezelfde technieken om macht uit te oefenen over hun partner.”
Lees ook: Zo herken je een verborgen narcist
Oorzaken van narcisme
“Narcistische eigenschappen ontstaan waarschijnlijk door een combinatie van factoren: aangeboren aanleg, opvoeding en aangeleerde vaardigheden, hechtingspatronen en mogelijk traumatische ervaringen,” legt Vanessa uit.
Onderzoek wijst erop dat vooral de rol van de moeder invloedrijk kan zijn bij de ontwikkeling van narcistische kenmerken. De manier waarop een moeder haar kind behandelt, met het kind omgaat en over het kind spreekt, kan later door het volwassen kind worden voortgezet in zijn eigen gedrag en relaties. Daarnaast tonen wetenschappelijke studies aan dat mensen met sterke narcistische trekken vaak een disbalans ervaren tussen denken en voelen. Zij zijn doorgaans veel beter in denken dan in het aanvoelen van emoties. Hierdoor vinden zij het moeilijk om echt te begrijpen wat anderen nodig hebben. Wanneer iemand met narcistische kenmerken begripvol of meelevend lijkt, is dit vaak vooral gericht op het eigen belang. De eigen behoeften blijven altijd het uitgangspunt en staan centraal in hun gedrag.
Lees ook: Gaslighting: de manipulatietechniek van narcisten
Symptomen en kenmerken van narcisme
- Een veel voorkomend teken van mensen met narcisme is de overtuiging dat ze superieur zijn aan anderen en een speciale behandeling verdienen. Ze vinden dat anderen gehoorzaam moeten zijn aan hun wensen en dat de regels niet voor hen gelden.
- Een ander veel voorkomend kenmerk is manipulatief of controlerend gedrag. Een narcist zal in eerste instantie proberen het je naar de zin te maken en indruk op je te maken, maar uiteindelijk zullen hun eigen behoeften altijd op de eerste plaats komen. Ook gaslighting is een vorm van manipulatie en is zeer typisch voor narcisme. Dit betekent dat narcisten je vals beschuldigen of de waarheid verdraaien, zodat jij je grip op de realiteit verliest. Hierdoor gaan mensen in de omgeving van de narcist vaak aan zichzelf twijfelen en vragen ze zich constant af of ze de dingen wel juist zien, of ze iets fout hebben gedaan, en wat ze misschien anders (hadden) kunnen doen.
- Een van de meest voorkomende eigenschappen van een narcist is de constante behoefte aan bewondering. Mensen met NPS willen bevestigd worden door anderen en scheppen vaak op of overdrijven hun prestaties. Ze doen dit om hun ego op te krikken.
- Gebrek aan empathie is een ander kenmerk van narcisme. Dit betekent dat de narcist niet bereid of in staat is om zich in te leven in de behoeften, wensen of gevoelens van andere mensen. Dit maakt het ook moeilijk voor hen om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen gedrag. Een verborgen narcist kan zich vaak wel empathisch opstellen, maar dan vooral vanuit eigen belang.
- Ook arrogantie is typerend voor een narcist. Mensen met narcistisch gedrag zien zichzelf al als superieur aan anderen, dus ze kunnen onbeleefd of beledigend worden als ze niet de behandeling krijgen die ze denken te verdienen.
- Antagonisme en vijandigheid zijn daarnaast kenmerkend, wat zeer pijnlijk kan zijn voor mensen in hun omgeving. Door je te vernederen, te beledigen of kwetsende grappen te maken tasten ze de eigenwaarde van anderen aan, zodat hun eigen zelfvertrouwen groter wordt. Door dit gedrag voelen ze zich namelijk machtig. Als je er bovendien op reageert, versterkt dit hun gedrag enkel. Want narcisten houden ervan als ze jouw emotionele toestand kunnen beïnvloeden.
- Narcisten kunnen extreem boos worden als ze kritiek krijgen of onvoldoende erkenning. Dat noemt men ook “narcistische woede”. Die woede kan de vorm aannemen van een regelrechte explosie, maar evenzeer uit de narcist zijn kwaadheid in passieve agressie.
- Door hun behoefte aan macht en controle zijn narcisten snel jaloers. Als ze in een relatie zitten, hebben ze doorgaans angst om verlaten te worden, wat die drang naar macht en controle alleen maar vergroot.
- Ook zal een narcist zwart-witdenken. Hij kent geen nuance. Als je één keer iets negatief hebt gezegd of gedaan, dan ben je een slecht persoon. Een narcist kan niet zowel positieve als negatieve aspecten zien in één situatie.
Lees ook: Love bombing: manipulatietechniek van narcisten
Kan je ‘genezen’ van narcisme?
Volgens Vanessa Muyldermans is ‘genezen’ – of beter: leren leven met deze uitgesproken kenmerken – van narcisme mogelijk, maar het vereist een aantal belangrijke voorwaarden. Uiteindelijk is de wil om oprecht te veranderen essentieel, niet om er iets mee te winnen, maar voor zichzelf en voor de ander. Maar wat nodig is om tot enige gedragsverandering te komen, ligt net mijlenver van de eerder omschreven ‘narcistische skills of kenmerken’. In de praktijk is het dus zeer moeilijk, en vooral onwaarschijnlijk, om veel ‘positieve’ gedragsverandering te kunnen bekomen.
Lees ook: De effecten van opgroeien met een narcistische ouder
Vanessa Muyldermans is relatietherapeut-seksuoloog. Ze schreef het boek ‘Ziek van liefde’ en maakt en host de podcast ‘Bruut Eerlijk’. Vanessa heeft naast een Master na Master Seksuologie ook een Master in de Criminologie en een bachelor (sociale) verpleegkunde op zak. Ze volgde tevens een vierjarige therapieopleiding van de oplossingsgerichte strekking. Vanessa heeft al jaren haar eigen praktijk waar ze mensen helpt met al hun seksuele, relationele en kinderwensvraagstukken.
Bronnen:
auteur:
Sara Claessens,
gezondheidsjournalist
