Cyste op eierstok: symptomen en behandeling

Meestal wordt een cyste in de eierstokken bij toeval ontdekt tijdens een echografie die men laat uitvoeren in het kader van een zwangerschap of vruchtbaarheidsproblemen. Er zijn echter bepaalde waarschuwingssignalen, waaronder pijn, die kunnen wijzen op een cyste.

Een cyste is een met vocht gevuld zakje dat zich in of op een eierstok ontwikkelt. Het meest voorkomende symptoom is pijn. Die pijn kan chronisch zijn of veroorzaakt worden door de menstruatiecyclus of door geslachtsgemeenschap. Soms gaat de pijn gepaard met bloedingen of een gevoel van zwaarte of benauwdheid in de onderbuik. Zwelling van de buikholte kan ook wijzen op een eierstokcyste, maar in dat geval is ze vaak al erg groot.

Hoewel het zeldzaam is, is een torsie van de eierstokcyste (gedraaide eierstokcyste) een medische noodsituatie. De aanwezigheid van een cyste op een eierstok creëert namelijk ballast en de eierstok kan, zonder dat men echt weet waarom, op zichzelf draaien en een torsie van de buis veroorzaken. Daarvan is ook de medische naam, adnexale torsie, afgeleid. De bloedvoorziening wordt in dat geval gestopt, waardoor een reëel risico op necrose (afsterven van weefsel) ontstaat. Als de chirurg binnen de 12 tot 24 uur na het ongeval de bloedvoorziening niet herstelt, is de eierstok verloren. Daarom moet je bij hevige pijn aan één kant van de onderbuik die gepaard gaat met braken, misselijkheid en bleekheid - kortom, een shocktoestand - onmiddellijk naar de dokter gaan. Belangrijk om te weten is dat er andere, zeldzamere complicaties bestaan, zoals cysteruptuur (daarbij gaat de eierstokcyste scheuren), intracysteuze bloeding of infectie. Deze complicaties veroorzaken symptomen als pijn en koorts (in het geval van infectie).

Wanneer men vroeger een eierstokcyste ontdekte, leidde dat vaak tot het operatief verwijderen van de eierstok of zelfs tot onvruchtbaarheid. Tegenwoordig kan een behandeling met hormonen of een laparoscopie voldoende zijn om de cyste te verwijderen. Soms besluiten artsen zelfs gewoon om de evolutie van de cyste te monitoren. Als de arts een eierstokcyste vermoedt, zal hij een echografie uitvoeren. Dit kan de diagnose bevestigen en ook meer informatie geven over de aard van de cyste.

Er zijn twee hoofdtypen van cysten: de functionele cysten, die het meest voorkomen, en de organische cysten.

Functionele cysten zijn in feite follikels die zich abnormaal hebben ontwikkeld tijdens de ovulatie. Aangezien het ontstaan van deze cysten beïnvloed wordt door de activiteit van de eierstokken, komen zij normaal alleen voor bij niet-menopauzale vrouwen die geen pil slikken. Men heeft meer kans eierstokcystes te ontwikkelen, wanneer de eierstokken worden gestimuleerd tijdens vruchtbaarheidsbehandelingen. Ze zijn goedaardig en verdwijnen meestal met een hormonale behandeling. De gynaecoloog schrijft in dat geval een combinatiepil voor of een pil met enkel progesteron om de eierstok gedurende 3 tot 6 maanden tot rust te brengen. Nadien zal hij opnieuw een echografie uitvoeren om er zeker van te zijn dat de cyste verdwenen is. Als dat zo is, kan men er zeker van zijn dat de cyste functioneel is. Als de cyste blijft en meer dan 4 cm groot is, is een laparoscopie nodig om de diagnose te verfijnen en de hardnekkige cyste te verwijderen.

Bij vrouwen die geen eierstokactiviteit meer hebben, is de kans groter dat de cyste organisch is. Artsen geven er over het algemeen de voorkeur aan een organische cyste te verwijderen, omdat een minderheid van dit soort cystes kwaadaardig is. Daarom moet elke cyste in de eierstokken na de menopauze of tijdens het gebruik van de pil verder worden onderzocht (met MRI, Doppler, biologische markers, laparoscopie) om elk risico op eierstokkanker uit te sluiten.

Normaal gezien groeit er aan het begin van elke cyclus een follikel op de eierstok die enkele dagen later scheurt en een eicel vrijgeeft, vervolgens verandert in een corpus luteum en weer wordt afgebroken. Maar bij het polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS) scheurt deze follikel niet of minder goed. Tijdens de volgende cyclus wordt een nieuwe follikel gevormd die ook niet scheurt, enzovoort. Na een paar maanden krijg je meerdere follikels van ongeveer 2 cm die cysten vormen.

Deze chronische aangeboren aandoening - die te wijten is aan een storing in de ovulatie - blijft een van de meest voorkomende oorzaken van onvruchtbaarheid. In extreme vorm (bij ongeveer 1 op 10 patiënten), staat PCOS bekend als de ziekte van Stein-Leventhal. Symptomen van de aandoening zijn ook stofwisselingsstoornissen zoals hirsutisme (overmatige haargroei), zwaarlijvigheid, acne, insulineresistentie en alopecia. Voor welke behandeling men kiest, hangt af van de leeftijd en de zwangerschapswens. De behandeling van PCOS wordt zowel door een gynaecoloog als door een endocrinoloog uitgevoerd.