Is de microgolfoven ongezond? Vijf mythes over de gevaren van de microgolfoven

Alhoewel de microgolfoven of magnetron stilaan tot de basisuitrusting in de keuken behoort, duiken er nog geregeld onheilspellende verhalen op over de mogelijke schadelijkheid ervan en de invloed op de voeding.

Door verhitting in de magnetron zouden sommige voedingsbestanddelen worden vernietigd (zoals vitaminen van het B-complex, Vitamine C en vitamine E) of zouden hun eigenschappen veranderen waardoor hun voedingswaarde afneemt en ze zelfs gevaarlijk kunnen worden. Er zouden ook allerlei verbindingen ontstaan die mogelijk kankerverwekkend zijn, die het immuunsysteem ontregelen, enz. Voor die beweringen bestaan evenwel geen ernstige wetenschappelijke bewijzen, wel integendeel. 

We willen hier een aantal populaire mythes over de gevaren van de microgolfoven ontkrachten.

Microgolven zijn elektromagnetische stralen. Het zijn met andere woorden magnetische en elektrische energiegolven die zich samen door de ruimte verplaatsen. Ze vallen onder de noemer radiogolven met zwakke energie en zijn niet te verwarren met bijvoorbeeld röntgenstralen; die zijn veel krachtiger. 

Microgolven hebben drie kenmerken, waardoor ze geschikt zijn voor de bereiding van voeding: 

• ze worden weerkaatst door metaal

• ze gaan zonder probleem door glas, papier en plastic

• ze dringen in de voeding door tot op 2 à 3 cm diepte.

De microgolven veroorzaken een trilling van de watermoleculen in het voedsel. Door deze trilling wordt de elektromagnetische energie omgezet in thermische energie, waardoor het voedsel kookt.

Langdurige blootstelling aan hoge doses microgolven (vele malen hoger dan wat gebruikelijk is bij opwarming en bereiding van voeding) kan gezondheidsproblemen, zoals vertroebeling van de ooglenzen (cataract) veroorzaken. Om dat te vermijden bouwen fabrikanten de nodige beveiligingen in: de vergrendeling van de deur en het kijkglas moeten aan wettelijke normen voldoen. Er kunnen dus geen stralen naar buiten glippen, zelfs niet door de deur en ook niet door het glazen venstertje. Met geopende deur valt de microgolf trouwens onmiddellijk stil

Slecht onderhouden of beschadigde toestellen (bijv. een barst in het glas) kunnen wel gevaarlijk zijn omwille van lekstraling. Reinig het toestel daarom regelmatig en vermijd dat de deur onvoldoende sluit door vuilafzetting op de dichtingsring.

Bij koken in de microgolf

daalt de voedingswaarde van het voedsel niet in vergelijking met traditionele bereidingswijzen. Integendeel zelfs. 

• De voedingswaarde van plantaardige eiwitten gaat er op vooruit. 

• Bovendien blijven vitaminen (zoals vitamine C) en mineralen beter bewaard, door de snellere bereidingstijd, de relatief lage temperatuur en doordat geen of minder water nodig is.

• Studies tonen aan dat groenten die waren gekookt meer vezels verloren dan wanneer ze in de microgolf waren bereid, of gestoomd.

Als voedingsstoffen uit voedsel verdwijnen door bereiding in een microgolfoven, dan komt dit doordat er een te hoge temperatuur is gebruikt, of het eten er te lang in zat.

Bij de chemische veranderingen die plaatsvinden bij voedselbereiding kunnen schadelijke stoffen ontstaan. Vooral bij sterke directe verhitting, zoals bij grillen, bakken, braden en frituren kunnen deze verbindingen gevormd worden. 

Aangezien er in de magnetron geen directe verhitting plaats vindt en de temperatuur tot maximaal 100 °C stijgt, ontstaan er minder van deze schadelijke stoffen. Er zijn geen aanwijzingen dat er door de microgolven specifieke chemische veranderingen plaatsvinden waardoor giftige of kankerverwekkende stoffen gevormd worden.

Voor koolsoorten geldt zelfs dat deze bereidingsmethode de kankerwerende stoffen in de kool minder beschadigt dan conventionele bereidingsmethoden.

Voor alle duidelijkheid: het voedsel dat in de microgolfoven wordt bereid, is niet radioactief besmet. Microgolven hebben niets met radioactiviteit te maken.

Niet alle recipiënten zijn geschikt voor de microgolfoven. 

• Er is enig bewijs dat chemicaliën in een plastic verpakking in het voedsel kunnen terechtkomen tijdens bereiding in de microgolfoven. Als op de verpakking vermeld is ‘microgolfoven-veilig’, een microgolfsymbool heeft of instructies bevat voor een correct microgolfovengebruik, dan is het veilig voor bereiding of opwarming met microgolf. Als niet op de verpakking staat aangegeven dat het veilig is om in de microgolfoven te gebruiken, stop het voedsel dan in een geschikt bakje.

• Recipiënten uit glas of kunststof zijn veilig in de microgolfoven.

• Metaal is niet toegelaten omdat het de microgolven niet doorlaat en het product zo afschermt (skineffect). Bovendien kunnen tussen het metaal en de wanden van de gaarruimte van de oven vonken overslaan. Let extra op metalen deeltjes die gemakkelijk aan de aandacht kunnen ontsnappen zoals een gouden rand op porselein, kobaltblauwe versieringen, schroeven of grepen van serviesgoed of metaal in kristal.

• Kant- en klaarmaaltijden die in een aluminiumschaal zitten, worden het best uit de schaal op een bord gezet alvorens ze de microgolfoven ingaan.

• Zet u hermetisch gesloten recipiënten in de microgolfoven, dan bestaat het gevaar dat het geheel explodeert onder druk van de gevormde stoom. Zorg er steeds voor dat het deksel los op de pot staat of dat de stoom uit het recipiënt kan ontsnappen via een opening in het deksel.

Het voedsel kookt in de microgolf maar de gemiddelde temperatuur bedraagt slechts ca. 74 °C. Bovendien is de energie in het voedsel, en dus de temperatuur, niet evenwichtig verdeeld. Het vermogen van de microgolf neemt af binnenin het voedsel en het is moeilijk om in de oven een perfect homogeen elektromagnetisch veld te verkrijgen. 

Afhankelijk van de verdeling van de golven in de oven, het soort voedingsmiddel en de portiegrootte wordt het voedingsmiddel niet gelijkmatig verwarmd. Er kunnen zogenaamde 'hot' en 'cold' spots (warme en koude plaatsen) in het product ontstaan. Deze temperatuurschommelingen kunnen, naar gelang de plaats in het voedsel, eventueel een invloed hebben op de microbiologische kwaliteit van de voeding. 

• Dit kunt u gedeeltelijk vermijden door alles in de microgolfoven op een draaiende plaat te zetten, tussendoor te roeren of het product regelmatig om te keren. 

• Als het voedsel is besmet met bacteriën die gifstoffen produceren, dan kunnen microgolven wel de bacteriën doden, maar de gifstoffen niet vernietigen, ondanks een juiste combinatie van tijd en temperatuur. Dit geldt ook voor andere kookmethodes. Een correcte bewaring van het voedsel is de sleutel tot het minimaliseren van dergelijke risico’s.

Let erop dat bijvoorbeeld restjes door en door zijn opgewarmd om een voedselvergiftiging te vermijden.