Zelfdoding: Wat vertel ik aan kinderen ?

nieuws

'Wat vertel ik de kinderen?' Dit is een vraag die vaak gesteld wordt na de zelfdoding van een dierbare.
Het antwoord op deze vraag is: de waarheid.
Velen geloven nog steeds dat men kinderen deze waarheid niet moet vertellen, om hen te beschermen.
Meestal is het tegenovergestelde echter waar. Kinderen misleiden, de waarheid ontwijken of fabeltjes vertellen over de manier waarop iemand gestorven is, kan meer kwaad dan goed doen.
Als ze de waarheid van iemand anders moeten horen, kan het vertrouwen tussen ouder en kind zoek raken en maar moeilijk opnieuw opgebouwd worden.

"Niet weten" kan ook angstaanjagend en pijnlijk zijn, de fantasie is immers meestal erger dan de realiteit. Daarnaast kan het niet inlichten van kinderen het rouwproces bemoeilijken.
Een kind moet immers als het opgroeit wel geloven dat wat het ziet en hoort waar en echt is. Om juiste oordelen te kunnen vellen en om van ervaringen te leren, moet het ervan uit kunnen gaan dat die ervaringen een juiste weergave van de werkelijkheid zijn.
Wanneer goedbedoelende familieleden de omstandigheden van de dood van een ouder of ander gezinslid ontkennen of erover liegen, vernietigen ze het geloof van een kind in zijn of haar juiste waarneming van de werkelijkheid.
Samengevat kan men stellen dat "eerlijk duurt het langst" ook in geval van zelfdoding blijft gelden.

Hoe kunnen we een zelfdoding uitleggen en verklaren aan kinderen en tieners ?
Ook al lijkt het onmogelijk en té ingewikkeld om te doen of zelfs te proberen, toch is dat precies wat we moeten doen, nl. het proberen.
Om zeker te zijn dat je uitleg eerlijk en steunend is, kan het helpen om het gesprek voor te bereiden. Eventueel kan je hierbij beroep doen op een familielid, leerkracht, clb-medewerker, hulpverlener,...
Hoeveel ze begrijpen en hoeveel informatie men als ouder kan geven, is uiteraard afhankelijk van hun leeftijd. Stem je antwoorden en informatie af op de ontwikkelingsleeftijd en het bestaande doodsconcept van de kinderen (zie hoger).

Sommige kinderen zullen tevreden zijn met een antwoord van een tweetal zinnen, anderen zillen voortdurend vragen blijven stellen; vragen die ze trouwens moeten kunnen stellen en die ook beantwoord moeten worden.
Herhaal je antwoorden indien dit nodig mocht blijken en controleer om te zien of de kinderen begrepen hebben wat je wou verduidelijken.
Luister naar hun vragen en bezorgdheden en laat de kinderen ruimte om hun gevoelens te uiten.
Wanneer kinderen niet blijven luisteren, aanvaardt dit. Het is een normale reactie van mensen in dergelijke pijnlijke situaties.

Wanneer kinderen gehoord hebben dat de doodsoorzaak zelfdoding is, kan één van hun eerste vragen zijn:"Wat betekent zelfdoding ?".
Je kan uitleggen dat mensen op verschillende manieren kunnen sterven - mensen sterven door kanker, hartaandoeningen, verkeersongevallen,... en dat bij een zelfdoding iemand zichzelf doodt. Wanneer kinderen vragen hoe, wees ook hier eerlijk, ook al is het zo moeilijk te verklaren.

Enkele voorbeelden om uit te leggen waarom iemand zichzelf om het leven brengt kunnen zijn :
"Mama had een ziekte die we depressie noemen en wat ervoor gezorgd heeft dat ze overleden is."

Als een kind zelf behandeld wordt voor een depressie is het cruciaal te benadrukken dat niet alle depressieve mensen sterven door zelfdoding. Beklemtoon ook dat er verschillende manieren zijn om hulp te zoeken en te krijgen, bv. medicatie, psychotherapie of een combinatie van beide.

Een meer gedetailleerde uitleg kan zijn : "Onze gedachten en gevoelens komen uit onze hersenen. De hersenen van iemand kunnen soms heel erg ziek worden. Deze ziekte kan ervoor zorgen dat iemand zich heel slecht voelt vanbinnen. Het zorgt er ook voor dat iemands gedachten verward en door elkaar geschud worden, zodat hij niet meer helder kan denken. Sommige mensen kunnen aan niets anders meer denken dan aan manieren om dit slechte gevoel vanbinnen te stoppen. Ze begrijpen niet dat ze zich zo niet hoeven te voelen, maar dat ze hulp kunnen zoeken en krijgen."

Het is voor kinderen belangrijk te horen en te weten dat de gestorven persoon van hen hield, maar dat omwille van de depressie (of ander ziektebeeld) de overledene dit niet overtuigend kon overbrengen en duidelijk maken. Het is ook van belang dat hen wordt verteld dat de overledene omwille van diezelfde ziekte niet meer kon inschatten hoe nabestaanden zich zouden voelen na zijn of haar zelfdoding. Kinderen moeten tevens weten dat de zelfdoding niet hun schuld is, en dat niets wat ze gezegd of gedaan hebben ervoor gezorgd heeft dat die persoon zichzelf gedood heeft.

Sommige kinderen kunnen ook vragen stellen rond de morele gronden van suïcidaal gedrag: goed/slecht - juist/fout. Het is best om uit dit delicate discussieveld te blijven. Een zelfdoding is geen van deze, het is iets wat kan gebeuren wanneer de pijn groter wordt dan de kracht en de energie om met die pijn te leven.

Gelijk welke aanpak men hanteert bij het bespreken / uitleggen van een zelfdoding met kinderen, het is belangrijk dat kinderen weten dat ze erover kunnen en mogen praten en vragen kunnen stellen indien ze dat wensen. Ze moeten weten dat er mensen zijn die bereid zijn te luisteren. Ze moeten ook weten dat ze zich niet altijd zo zullen voelen zoals ze zich nu voelen, dat het zal verbeteren en dat er altijd mensen zullen zijn die hun graag zien en die voor hen zullen zorgen, om het even wat er ook gebeurd.