Actieplan hittegolf

nieuws Naar aanleiding van de hittegolf van vorig jaar heeft de federale regering een actieplan afgekondigd indien ook dit of volgende jaren een dergelijke hittegolf zou optreden. Artsen, ziekenhuizen en rusthuizen hebben gedetailleerde informatie gekregen over te nemen maatregelen in geval van een hittegolf. Voor het grote publiek is een brochure gepubliceerd met enkele praktische tips.
Gedurende de zomer van 2003 zijn vooral in Frankrijk heel wat (oudere) mensen overleden ten gevolge van de hitte. Ook bij ons werd oversterfte vastgesteld.

De aandoeningen die verband houden met de hoge temperatuur:

Hittekrampen
Hittekrampen zijn spierkrampen die voornamelijk in de buik, de armen en de benen plaatshebben en die vooral plotseling komen als men overvloedig zweet tijdens lastige en zware fysieke inspanningen.

Uitputting te wijten aan de warmte
De uitputting die aan de warmte te wijten is, komt plotseling na verscheidene dagen hitte: de hevige transpiratie vermindert de vervanging van de niet vaste stoffen en zouten in het lichaam. De uitputting wordt gekenmerkt door duizeligheid, flauwte en vermoeidheid, slapeloosheid of ongewone nachtelijke onrust.

Zonnesteek
De zonnesteek heeft te maken met het directe effect van de zon op het hoofd en gebeurt vooral bij kinderen na een rechtstreekse blootstelling aan de zon. Zij wordt door de hitte in de hand gewerkt. De zonnesteek wordt gekenmerkt door hevige hoofdpijn, slaperigheid, misselijkheid en eventueel bewustzijnsverlies en hoge koorts met soms huidbrandwonden.

Hitteberoerte
De blootstelling van een persoon aan een hoge temperatuur gedurende een langere periode kan bij gebrek aan thermische regulatie van het menselijke lichaam ernstige verwikkelingen meebrengen. Een hitteberoerte (ook het populaire woord hitteslag wordt gebruikt) is een echt medisch urgentiegeval dat in enkele uren de dood ten gevolge kan hebben.
Het gebeurt meestal bij een bejaarde persoon die verzwakt is door ziekte, het verlies van zijn mobiliteit of die voor de basisactiviteiten van het dagelijks leven afhankelijk is van anderen. De hitteberoerte treft eveneens jonge kinderen en meer algemeen iedere persoon die door een chronische ziekte of een handicap verzwakt is.
Zij valt op door diverse symptomen die steeds ernstiger worden: eerst vertoont er zich een gevoel van uitputting, met bleekheid, spierkrampen, duizeligheid en misselijkheid als gevolg van enkele warme dagen tijdens dewelke men een tekort aan drinken en hevig zweten vaststelt. Vervolgens stijgt de lichaamstemperatuur in enkele uren tijd soms tot 39,5 ° met een versnelling van het ritme van de hartslag, een hoogrode gelaatskleur, een droge huid, hoofdpijn en misselijkheid met steeds toenemende slaperigheid en hevige dorst. Het evolueert in de richting van verwarring, stuiptrekkingen, coma en de dood binnen de 24 uur bij gebrek aan een medische ziekenhuisbehandeling. De preventie door hydratatie en afkoeling is doeltreffend.
Een gelijkaardige evolutie kan men zien bij jongeren die aan een intense, vooral ongewone oefening onderworpen worden: vaak zijn spierkrampen een eerste symptoom, gevolgd door algemene uitputting die tot uiting komt door duizeligheid en zwakheid. Stopzetting van de inspanning, herhydratatie en afkoeling volstaan als behandeling op voorwaarde dat deze vroeg in de fase van de uitputting wordt aangevat, maar de hitteberoerte als gevolg van een intense inspanning maakt reanimatiemaatregelen noodzakelijk.
Sommige geneesmiddelen en/of synthetische drugs (zoals XTC) zijn soms verantwoordelijk voor een hyperthermie bij gebrek aan de thermische regulatie. De ernstige evolutie lijkt op de evolutie van de hitteberoerte. En de associatie met de verlengde inspanning is een factor die het verschijnsel begunstigt.

Lees ook: Hitteslag en zonneslag: symptomen en behandeling

Risicogroepen
• De ouderen zijn het meest getroffen door de klassieke hitteberoerte, vooral in geval van verlies van autonomie voor de eenvoudige dagelijkse handelingen, in het bijzonder het drinken, zich verplaatsen en aankleden.
De personen die sociaal alleen staan, lijden nog meer dan de anderen onder de hittegolven. De zeldzame bezoeken verminderen de kansen op een vroege ontdekking van de alarmerende hittegolven en verlengen de alarmtermijn. De vakantieperiodes brengen verandering in het sociaal leefmilieu van de risicogroepen.
• Heel jonge kinderen lopen eveneens risico: de blootstelling aan de zon of hun verblijf in een afgesloten en te warme omgeving (wagen, kamer zonder verluchting) kan tot een hitteberoerte leiden, vooral bij gebrek aan een goede hydratatie. Er werd een verband aangetoond tussen de plotse dood van de zuigeling en de te hoge omgevingstemperatuur.

Wanneer spreekt men van hittegolf?

Risicosituaties
De Franse meteorologen definiëren een hittegolf als een periode gedurende dewelke de maximumtemperatuur de drempel van 30,0 ° C overschrijdt. De Amerikanen definiëren haar als een periode gedurende dewelke de maximumtemperatuur de drempel van 32,2 ° C gedurende drie opeenvolgende dagen overschrijdt. De Britten spreken over een hittegolf vanaf een stijging van de temperatuur met 4 ° C boven het dertigjarig gemiddelde van de plaats en van de maand.
Het Koninklijk Meteorologisch Instituut van Nederland definieert een hittegolf als een periode tijdens dewelke de temperatuur de 25 ° C minimum gedurende minstens vijf opeenvolgende dagen overschrijdt en de 30 ° C maximum gedurende minstens drie dagen.
Voor de streek van Rijsel beschouwt Frankrijk temperaturen van 32 ° en 15 ° en voor de Champagnestreek en de Ardennen, temperaturen van 32 ° en 17 ° als de biometeorologische hittegolfalarmdrempels. De drempels stemmen overeen met de percentielen 98 van de maximum en minimumtemperaturen.

Met de gevolgen van de temperatuur combineren zich nog andere factoren die tot de hittegolfsterfte bijdragen: de luchtvochtigheid, het regime van de winden en de pollutie (ozonpieken) spelen een belangrijke rol.
De architectuur heeft ook invloed: de hoogste verdiepingen van een gebouw zijn risicovoller, de zuidkant van het gebouw eveneens, alsook de wijze waarop het werd opgetrokken (dikte van de muren, dubbele beglazing, isolatie, aanwezigheid van kelders, … ).
Plaatselijke en culturele factoren spelen ook mee: de gewenning aan de warmte wijzigt haar impact op de gedragingen en op de risico’s: de gevolgen van de temperatuurstijgingen moet men inschatten op basis van de gemiddelden die in het betrokken gebied worden waargenomen.
En tot slot hebben sommige geneesmiddelen, zoals diuretica, niet steroïde anti inflammatoire geneesmiddelen, ACE inhibitoren en sommige sedativa en neuroleptica een ongunstige invloed in geval van een hittegolf: het komt er dan op aan de doses aan te passen of, in bepaalde gevallen, de indicatie ervan te herzien.

Lees ook: Zon en Ozon

De preventieve behandelingen

• De preventie van de pathologieën die met de hitte te maken hebben, gaat via eenvoudige maatregelen die op risicogroepen gericht zijn: de afkoeling en de hydratatie.
Het is bewezen dat het feit van gedurende minimum 3 uur in een koele ruimte te kunnen verblijven, het risico op de ontwikkeling van een hitteberoerte aanzienlijk verminderde.
• Het gebruik van airconditioning moet men in petto houden voor situaties waarin de koelte niet meer via de klassieke middelen kan worden bekomen: isolatie buiten, natuurlijke luchtverversing en beperking van de hittebronnen binnenshuis, zoals de huishoudtoestellen (TV, koelkast, computers, hifi-installaties, keukenfornuizen, … ).
In geval men wel op airconditioning beroep doet, wordt een temperatuur van 25 à 26 ° aanbevolen om geen temperatuurschok te veroorzaken. Men zal regelmatig moeten overgaan tot een grondige schoonmaak en een zorgvuldig onderhoud van die toestellen.

• De hydratatie moet regelmatig en evenwichtig gebeuren, bijzonderlijk met toevoeging van minerale zouten om het vochtverlies door bovenmatig zweten te compenseren.
- op zijn minst 1,5 liter per dag laten drinken of hydrateren, met water dat eventueel gearomatiseerd is naar de smaak van de persoon in kwestie: soep, zuivelproducten, thee en kruidenaftreksels (zelfs warm),
- vermijden van drankjes met veel cafeïne (koffie, thee en cola’s) of met veel suiker (limonades),
- geen gealcoholiseerde dranken

Ingeval het zou nodig zijn om de lichaamstemperatuur te verlagen, is de bevochtiging van de kleren bijzonder doeltreffend, vooral als de verdamping door het gebruik van een ventilator wordt bevorderd.

In geval van een hittegolf worden de beroepsbeoefenaars van de gezondheidssector die voor patiënten met risicofactoren moeten zorgen, dringend aangeraden:
• de lijst van de geneesmiddelen op te stellen die door de patiënt worden ingenomen, op voorschrift of op zelfmedicatie en de geneesmiddelen op te sporen die de aanpassing van het organisme aan de hitte kunnen aantasten;
• het belang van elk geneesmiddel opnieuw te evalueren in individuele voordeel risicoverhoudingstermen en elk geneesmiddel in te trekken dat ofwel onaangepast, ofwel misbaar lijkt, rekening houdend met de behandelde pathologie, met het risico van een gewenningssyndroom en met de ongewenste gevolgen;
• in geval van dehydratatie, het voorschrijven van niet-steroïdale ontstekingswerende geneesmiddelen te vermijden, bijzonder van de nefrotoxische;
• in geval van koorts, het voorschrijven van paracetamol te vermijden wegens het feit dat het niet werkzaam is om de hitteberoerte te behandelen en dat het een mogelijke verergering van de vaak aanwezige leveraandoening kan veroorzaken;
• de patiënt dringend aan te raden geen enkel geneesmiddel in te nemen zonder medisch advies, daarbij inbegrepen de geneesmiddelen die zonder voorschrift worden afgeleverd.

Meer info: www.health.fgov.be