Prostaatklachten: deel 2. Goedaardige prostaatvergroting

dossier Op oudere leeftijd, meestal vanaf 50 jaar, kan de prostaatklier groter worden. Dan gaat het plassen moeilijker. De straal wordt minder krachtig. Men noemt dit ook wel de "oude-mannen kwaal". Ook duurt het langer voor het plassen op gang wil komen, terwijl men toch aandrang heeft. Na de plas kan er nog wat urine nadruppelen. Soms moet men `s nachts vaker naar het toilet.

Hoe vaak deze aandoening voorkomt is niet met zekerheid bekend. Ze neemt alleszins toe met het ouder worden. Bij autopsie vindt men een stijging van BPH van 25 % op 40-jarige tot 80 % op 75-jarige leeftijd. Maar niet al deze mannen hebben ook last van de prostaatvergroting. Naar schatting 10% van de mannen ouder dan 75 jaar heeft klachten op dit terrein.
De oorzaak is onbekend, maar waarschijnlijk spelen hormonale factoren een belangrijke rol.

Er is geen verband tussen BPH en prostaatkanker. Wel zijn er gelijkenissen (leeftijd, hormonale luik, natuurlijk verloop...). Maar het aantal prostaatkankers begint 15 à 20 jaar later te stijgen.
Veel mannen die last hebben van prostaatklachten praten daar niet over uit schaamte of uit angst voor onbegrip of afwijzing. Het is belangrijk om niet met de klachten te blijven lopen omdat deze vaak verholpen kunnen worden. Men neemt nu aan dat de toestand van 100 BPH patiënten bij 55% verergert, bij 15% verbetert en bij 30% stabiel blijft.
Wanneer moet u in ieder geval naar uw huisarts gaan?
- als deze klachten u dagelijks leven gaan beheersen en u daardoor uw huis niet meer uit gaat
- bij een branderig of pijnlijk gevoel bij het plassen
- bij bloed in de urine
- bij pijn in de onderbuik
- als u langere tijd (meer dan 10 uur) helemaal niet meer hebt kunnen plassen

Preventie

- Zorg voor een goede stoelgang
- ga op tijd naar het toilet om te plassen. Als u door moeilijk lopen niet op tijd het toilet kunt bereiken, zet dan een (wc)pot of emmer bij het bed.
- Neem voldoende lichaamsbeweging.
- Wees matig met alcohol.
- Blijf voldoende drinken, ook als het plassen moeilijk gaat.

Symptomen

In een vroeg stadium
- plasproblemen (prostatisme of LUTS, Lower Urinary Tract Symptoms): de plas komt moeilijker, de straal wordt minder krachtig, het duurt het langer voor het plassen op gang wil komen, terwijl men toch aandrang heeft. Na de plas kan er nog wat urine nadruppelen. Soms moet men 's nachts vaker naar het toilet.
- irritatie
In een later stadium
- chronische moeilijkheden of acute onmogelijkheid om te plassen
- uitzetting van de blaas
- gedaalde nierfunctie
- urinaire infecties
- Gestegen PSA (in 30 tot 50% van de gevallen)
- drang tot wateren
- incontinentie

Lees ook: Prostaat-test

Onderzoek

Rectaal onderzoek van de prostaat

Lees ook: Nieuwe prostaattest op komst

Lees ook: Nieuwe urinetest spoort prostaatkanker beter op

Behandeling

BPH is zelden levensbedreigend. Het is vooral wanneer de symptomen écht hinderlijk worden dat een of andere behandeling zich opdringt.
Bij milde symptomen wordt door de Europese Vereniging van Urologen een waakzame, afwachtende houding aanbevolen. Dit betekent dat de patiënt regelmatig wordt gecontroleerd, maar dat geen medische interventie wordt gestart tenzij de symptomen verergeren.
Algemene maatregelen zoals vermijden van coffeïne-houdende dranken, en verminderde vochtinname s avonds, kunnen nuttig zijn.
Bij mannen met matig ernstige symptomen kan medicamenteuze behandeling overwogen worden.
Bij mannen met ernstige symptomen of met complicaties, en bij mannen bij wie medicamenteuze behandeling niet doeltreffend is, is chirurgie de beste aanpak.

Geneesmiddelen

Alfa-blokkers
In België zijn de Alfa-blokkers alfuzosine (=Xatral®), tamsulosine (Omic®) en terazosine (=Hytrin®, Uro-Hytrin®) geregistreerd voor gebruik bij prostaathypertrofie. De studies bij mannen met symptomen wijzend op benigne prostaathypertrofie, wijzen op een daling van de symptomen met 30 tot 45% en een stijging van de urinestroomsnelheid met 15 tot 30%. Studies tonen ook een daling van het risico van acute urineretentie.
Een alfa-blokker kan geprobeerd worden bij mannen met matig ernstige symptomen bij wie algemene maatregelen niet helpen. 2 tot 4 weken na starten van de behandeling of wijzigen van de dosis, moeten de effecten gecontroleerd worden.
De belangrijkste ongewenste effecten, en ook de meest zorgwekkende bij ouderen, zijn orthostatische hypotensie (daling van de bloeddruk bij opstaan) en duizeligheid. Andere ongewenste effecten zijn moeheid en sedatie.
De eerste dosis wordt best genomen bij het naar bed gaan, gezien het risico van syncope (flauwvallen). Om dit risico te verminderen wordt ook aangeraden te starten met een lage dosis en deze geleidelijk op te drijven. Er zijn ook preparaten met vertraagde vrijstelling die trager werken. Men moet gaan liggen wanneer duizeligheid, moeheid of zweten optreden. Het effect op de seksuele functie is minimaal.
De alfa-blokkers zijn niet afgeraden bij patiënten met orthostatische hypotensie en van syncope.

5-alfa-reductase-inhibitoren
In deze klasse zijn in België momenteel finasteride (=Proscar®) en dutasteride (Avodart®) beschikbaar. Studies tonen een gunstig effect op de symptomen en een daling van het risico van acute urineretentie en van de noodzaak van chirurgie.
Een 5-alfa-reductase-inhibitor kan geprobeerd worden bij patiënten met een prostaatvolume groter dan 40 ml, en bij patiënten bij wie een Alfa-blokker niet doeltreffend is of niet verdragen wordt.
Bij meer dan 1% van de patiënten op een 5-alfa-reductase-inhibitor, treden ongewenste effecten op zoals impotentie, verminderde libido, ejaculatiestoornissen, jeuk... Overgevoeligheidsreacties en testiculaire pijn zijn eveneens gerapporteerd.
Finasteride en dutasteride zijn teratogeen. Gezien hun aanwezigheid in sperma, dient een condoom gebruikt te worden in geval van seksuele betrekkingen met een zwangere vrouw of een vrouw die zwanger zou kunnen worden. Een zwangere vrouw mag geen tabletten op basis van finasteride of dutasteride manipuleren.

Anticholinergica
Er zijn weinig studies die de rol van anticholinergica (b.v. tolterodine (=Detrusitol®) en oxybutinine (=Ditropan® , Driptane® , Oxybutinine® (generisch)) hebben onderzocht bij mannen met urinewegsymptomen ten gevolge van een vergrote prostaat. Sommige mannen kunnen baat hebben bij een behandeling met anticholinergica, maar er bestaat een risico van acute urineretentie en verergering van problemen van chronische retentie. De anticholinergica zijn niet aangewezen bij patiënten met belangrijke obstructie van de lagere urinewegen of met urineretentie.

Geneesmiddelen op basis van planten

Meerdere geneesmiddelen op basis van planten worden voorgesteld voor de behandeling van vergrote prostaat. Hun werkingsmechanisme is onduidelijk.
Van dergelijke middelen is Serenoa repens (Saw Palmetto, Serenoa serrulata, Sabal; merknamen: Prostaserene , Prosta-Urgenin) het best bestudeerd. Studies tonen een gunstig effect op de symptomen, nachtelijk plassen, urinestroomsnelheid en het residuele volume. De prostaatgrootte wordt niet beïnvloed. In de studies waarin Serenoa repens werd vergeleken met finasteride, was het effect op de symptomen vergelijkbaar, maar veroorzaakte Serenoa repens minder impotentie.

Chirurgie

Er bestaan verschillende chirurgische technieken om een vergrote prostaat te behandelen. Meestal wordt met een speciaal toestel dat via de penis wordt ingebracht een deel of de hele prostaat verwijderd (transurethrale resectie van de prostaat,TUR) . Er bestaan ook speciale laser- en microgolftechnieken om de prostaat in omvang te doen afnemen.

Lees ook: Prostaatklachten: aandoeningen van de prostaat

Lees ook: Prostaatkanker: symptomen en behandeling

Lees ook: Ontsteking van de prostaat: symptomen en behandeling van prostatitis