Opvoeden zonder straffen en belonen: hoe werkt dat eigenlijk?

boeken-interviews

Spreekt het jou wel aan om je kinderen op te voeden zonder straffen en belonen, maar weet je niet goed hoe je ermee kan beginnen? Onze experte Tine Seghers, logopediste en orthopedagoge bij De Appelboom, weet raad.

Lees ook: Hoe ga je best om met uitdagend gedrag van je peuter?

Extrinsieke vs intrinsieke motivatie

Tine Seghers: "Een eerste stap in dit proces is je afvragen waarom je iets aan je opvoeding wilt veranderen. Wat wil je bereiken met je opvoeding? Welke mama of papa wil je zijn? Wil je dat je kinderen je gehoorzamen en de regels volgen, dan zijn straffen en belonen werkzame strategieën. Wil je dat je kinderen leren om kritisch na te denken en leren om te vertrouwen op hun innerlijk kompas? Dan heb je andere strategieën nodig. Straffen en belonen zijn beide technieken om tot gedragsverandering te komen. En ze werken. Beloof je een snoepje of langere schermtijd als je kind zijn kamer heeft opgeruimd? Dan zal hij wellicht meer gemotiveerd zijn om dat ook effectief te doen. Maar wat gebeurt er wanneer de beloning wegvalt? Daar wringt het schoentje. Straffen en belonen maken gebruik van extrinsieke motivatie: de motivatie komt van buitenaf. Het is duurzamer wanneer de motivatie van binnenuit komt, intrinsiek."

Lees ook: Hoe motiveer je je kind om op te ruimen?

Hoe opvoeden zonder straffen en belonen?

Geef zelf het goede voorbeeld

Bijna te gemakkelijk om waar te zijn: wil je dat je kinderen niet roepen naar elkaar, roep dan zelf niet. Wil je dat je kinderen minder op hun scherm bezig zijn, leg dan zelf je smartphone aan de kant.

Hou rekening met de leeftijd van het kind

‘Ongewenst gedrag’ kan gepast gedrag zijn bij een bepaalde ontwikkelingsleeftijd. Peuters en kleuters kunnen nu eenmaal geen half uur op een stoel blijven zitten. Wees realistisch in de verwachtingen die je tegenover je kinderen hebt.

Communiceer wat je verlangt van je kind op een duidelijke manier

Stel, je kind is tv aan het kijken en het eten is klaar. Als je de tv uitzet, mondt dit uit in ruzie. Communiceer op voorhand wat je verwacht, bijvoorbeeld: “Je kan nu 20 minuten tv kijken, wanneer het eten klaar is, zet je de tv uit.” Verwittig 5 minuten op voorhand nog een keer.

Laat, indien veilig, het natuurlijke gevolg toe

Je kind wilt zijn jas niet aandoen? Ga de strijd niet aan en laat je kind gerust zelf ontdekken of hij een jas nodig heeft. Twijfel je zelf, neem dan de jas mee. Wil je kind je geen hand geven bij het oversteken? Dan is een andere strategie aan de orde, aangezien hier de veiligheid primeert.

Geef je kind keuzes

Alle mensen, ook kinderen, hebben nood aan autonomie. Probeer gerust uit hoeveel keuzevrijheid je kind aankan. Bij jonge kinderen begin je best met een keuze uit 2, bijvoorbeeld: Wil je eerst je pyjama aandoen of eerst je tanden poetsen? Zal mama de poppenhoek of de knutseltafel opruimen? Geef je mij je linker- of je rechterhand bij het oversteken?

Wees je bewust van het verschil in emoties en in gedrag

Je kind bijt, slaat, pitst, stampt of gooit zijn speelgoed naar jou? Dat is gedrag dat je best begrenst. Omarm wel de woede die hieronder schuilgaat en ga op zoek naar alternatieven die niemand schaden, zoals buiten roepen, slaan op een kussen,…

Bereid moeilijke situaties voor

Soms moet je met je kinderen naar een omgeving die minder 'kindvriendelijk' is. Ze moeten dan bijvoorbeeld stil zijn, zich rustig bezighouden, krijgen weinig bewegingsruimte enzovoort. Allemaal niet zo evident voor hen. Het helpt om deze situatie op voorhand eens te bespreken met je kinderen. Vraag of ze zelf een idee hebben om zich rustig bezig te kunnen houden. Bij jonge kinderen kan je wat speelgoed meenemen en hen laten kiezen met welk speelgoed ze willen spelen. Zo geef je ze toch nog wat controle over de situatie. Misschien kan je ook speltijd inzetten: speel de moeilijke situatie al eens na, en speel daarbij zelf het kind zodat je kind jou of de derde persoon kan zijn. In een dergelijk machtomkeerspel kunnen kinderen hun gevoelens op een veilige manier uiten."

Op de website van Aware Parenting vind je nog meer voorbeelden van alternatieven voor straffen.

Lees ook: Zo kan je schermtijd gebruiken om de taalontwikkeling bij je kindje te stimuleren

auteur: Sofie Van Rossom, gezondheidsjournalist

Laatst bijgewerkt: mei 2023

Delen Whatsapp Tweet Mail