Rouwverwerking kind: wat kan je doen?
dossier
Bij een kind komt het vaak voor dat een emotionele reactie in eerste instantie uitblijft en pas veel later naar boven borrelt. In dat geval parkeert het kind zijn gevoelens tot het zich veilig voelt om zijn verdriet te uiten.
Lees ook: Rouwexpert Manu Keirse: ‘Je moet verlies niet verwérken, maar eerder overleven.’
Overlijden: hoe breng je slecht nieuws over aan je kind?
De dood hoort helaas bij het leven. Dat is een realiteit die we niet kunnen wegcijferen. Als je afscheid moet nemen van een dierbare, dan wil je je kind dit verdriet het liefste besparen. Maar tegelijk weet je dat het geen zin heeft om dat uit te stellen. Je kind ziet of voelt immers dat jij zelf ook in rouw bent, dat er iets is gebeurd. De realiteit onder ogen zien, is de eerste fase van een rouwproces en dat geldt ook voor kinderen.
Hoe pak je dat aan?
- Geef duidelijke info over wat er gebeurd is en in welke omstandigheden, zelfs al zijn die dramatisch. Onderschat de fantasie van een kind niet, die is vaak erger dan de werkelijkheid. Hou daarbij rekening met de leeftijd van het kind en gebruik enkel begrippen die het kind kan kaderen.
- Creëer een klimaat waarbij je kind zich veilig voelt om de feiten onder ogen te zien. Dat is een sfeer van aandacht en liefde. Een attitude waarbij jij of een andere verzorger (en eventueel ook de leerkracht) zelf vragen uitlokt en ze daarna beantwoordt, is daarbij zeer belangrijk. Kinderen gaan niet altijd spontaan vragen stellen maar zitten er wel mee.
Lees ook: Manu Keirse: 'Mensen weten niet hoe ze moeten omgaan met dood en verdriet.'
Rouwverwerking kind vs rouwproces volwassene
Een aantal symptomen of gedragspatronen die vaak voorkomen
- Op vlak van gedrag: driftbuien of woede-uitvallen, huilbuien, stil en lusteloos zijn, afzondering, ongehoorzaamheid, of zelfs schijnbare onverschilligheid.
- Schrik niet als je kind in eerste instantie enkel bezorgd lijkt om zijn eigen behoeften en egocentrisch overkomt (bv. Wie zal mij nu opvangen tijdens de vakantie, of wie zal mij nu naar de muziekschool brengen …). Deze vragen rond de eigen comfortzone zijn een normale reactie en hebben niets met gevoelloosheid te maken.
Ook spelletjes met de dood als thema horen bij het verwerkingsproces en zijn een manier om grip te krijgen op de situatie.
- Gevoelsmatig: angst, schuldgevoel
- Problemen van allerlei aard: slaapproblemen, bedplassen, stemmingswisselingen, diverse lichamelijke klachten zonder duidelijke oorzaak.
Lees ook: Interview met Manu Keirse: hoe omgaan met zwangerschapsverlies?
Manu Keirse over rouwverwerking bij kinderen
Hoe help je je kind als het verdriet heeft om de dood van een geliefde persoon?
Hoe ervaren kinderen en jongeren de dood van een geliefde en hoe help je hen daarbij?
- Rouwverwerking kind tot drie jaar: ze voelen dat er iets mis is en dat uiten ze door te huilen, zich terug te trekken of net abnormaal uitbundig te doen. Zelfs een baby van 4 à 5 maanden voelt een intens verdriet aan bij een ouder (of verzorger). Het herkent de ouder via de geur, het stem-timbre, het lichaamscontact. En die veranderen in geval van diepe rouw, vaak zonder dat de ouder het zelf beseft. De reactie van de baby zal merkbaar zijn in zijn slaap- of eetpatroon.
- Rouwverwerking kind tussen drie en vijf jaar: ze weten dat er een verlies is, maar ze begrijpen nog niet dat de dood een blijvend karakter heeft. Dood is voor hen hetzelfde als slapen: even weg zijn en niet bewegen. Wanneer ze gaan beseffen dat de overledene niet meer terugkomt, is woede een veel voorkomende emotie. Dan hebben ze meer dan ooit behoefte aan een vertrouwde omgeving en een vast ritme.
- Rouwverwerking kind vanaf zes jaar: ze beseffen wat het concept dood inhoudt en weten dat ze zelf ook kunnen doodgaan. Dat kan een onveilig gevoel en angst veroorzaken. Stimuleer het kind om afscheid te nemen van de overledene maar dwing het niet. Gaat het over een dicht familielid, zoals een opa of oma, dan wordt er aangeraden om het kind mee te nemen naar de begrafenis, zeker wanneer de plechtigheid daaraan is aangepast. Zorg er ook voor dat de overledene achteraf regelmatig genoemd wordt en laat enkele van zijn/haar spullen staan als herinnering. Bedenk ook een ritueel om de overledene samen te herdenken: op Allerheiligen, bij zijn/haar verjaardag, bij de sterfdatum …
- Rouwverwerking kind vanaf tien jaar: een kind uit vaak zelf de behoefte om aanwezig te zijn bij de begrafenis of het afscheid. Vaak onderdrukken kinderen op die leeftijd hun eigen verdriet om anderen te sparen. Toch hebben ze hulp nodig om hun gevoelens te uiten en willen ze ook graag betrokken worden bij de zaken die moeten worden geregeld. Door ze bepaalde taken op zich te laten nemen, bijvoorbeeld een kaarsje aansteken of een tekstje voorlezen, voelen ze zich betrokken.
- Rouwverwerking kind vanaf dertien jaar: ze praten er meestal liever over met hun vrienden. Ten opzichte van hun ouders of een volwassene geven tieners de indruk dat ze het zelf wel aankunnen, maar tegelijk zoeken ze ook bescherming en veiligheid.
Lees ook: Over rouwverwerking: Rouwen met kinderen
Bronnen:
Prof. Dr. Manu Keirse, auteur van 'Helpen bij verlies en verdriet'
www.kindengezin.be
www.klasse.be
www.in-de-wolken.nl