Anafylactische shock is een medisch noodgeval: hoe snel behandelen?

dossier

Sommige mensen kunnen binnen 5 tot 15 minuten na contact met een allergeen – zoals een wespensteek – in shock raken. Een snelle injectie met adrenaline (epinefrine) is cruciaal om de reactie te stoppen. Wat moet je doen?

Lees ook: Anafylactische shock: ernstige allergische reactie

Anafylactische shock: behandeling bij de eerste symptomen

Handel meteen bij ernstige allergische symptomen zoals netelroos, jeuk (aan handen, voeten, gezicht), zwelling (gezicht, tong, keel), ademhalingsmoeilijkheden, darmklachten, bleekheid, onwel voelen of bewustzijnsverlies.

De patiënt heeft géén adrenaline bij zich

• Ben je slachtoffer of getuige van een allergische shock? Bel onmiddellijk 112 en volg de instructies van de hulpdiensten.
• Heb je allergische symptomen? Blijf niet alleen. Roep je zus, collega of buur om je te helpen.
• Maak de luchtwegen vrij: verwijder alles wat de ademhaling kan belemmeren (stropdas, te strakke kledij, sjaal).
• Volg de instructies van de hulpdiensten: 

o Bij ademhalingsmoeilijkheden: half rechtop zitten.

o Bij braken: in zijligging om de luchtwegen te beschermen.

o Benen omhoog leggen helpt bij de bloedcirculatie.

De patiënt heeft een adrenalinepen

• Heb je allergische symptomen? Vraag hulp aan iemand in je omgeving voor hulp bij de injectie en/of om de hulpdiensten te verwittigen.
• Heeft de patiënt een auto-injector (EpiPen, Jext, Anapen...)? Dan moet die onmiddellijk toegediend worden in de bovenkant van de dijspier.
• Als er binnen 5 tot 10 minuten geen verbetering is, mag een tweede dosis worden toegediend. Maximaal 2 doses na elkaar.
• Altijd 112 bellen na injectie. Ook als het beter gaat na de injectie, moet de patiënt nog naar het ziekenhuis. Hij/zij moet 24 tot 36 uur onder observatie blijven. In 10% van de gevallen treedt een tweede reactie enkele uren later op.

Hoe een EpiPen® of Jext® gebruiken?

1. Houd de pen met de oranje (of zwarte bij Jext®) kant naar beneden.
2. Verwijder de blauwe veiligheidsdop (of de gele bij Jext®).
3. Plaats de oranje (of zwarte) punt 10 cm van de buitenkant van het dijbeen (tussen heup en knie).
4. Druk de pen krachtig tegen de dij – je hoort een klik. Dit activeert de injectie (geen knop nodig). De injectie kan door de kleding heen worden gegeven.
5. Houd de pen 10 seconden op zijn plaats.
6. Verwijder de pen en masseer de injectieplaats.
   
   

Let op:

• De naald is vóór en na de injectie niet zichtbaar.
• Een geactiveerde pen kan bij een stoot afgaan, raak de oranje (of zwarte) punt dus niet aan.
• Zelfs na de vervaldatum is de pen nog ongeveer 70% werkzaam tot 5 jaar later.

© Getty Images - Injection d'Epipen administrée sur la face extérieure de la cuisse

Na de injectie met adrenaline (epinefrine)

Na de injectie verbeteren de symptomen meestal snel. Adrenaline vermindert zwelling in de keel, opent de luchtwegen en stabiliseert de bloeddruk.

• Gaat het beter? Bel dan alsnog 112 als je dat nog niet deed. Er is altijd ziekenhuiszorg nodig. De patiënt moet 24 tot 36 uur onder observatie blijven.
• Geen verbetering binnen 5 tot 10 minuten? Dien een tweede dosis toe.

Hoe snel moet je handelen?

Hoe sneller de symptomen optreden na blootstelling, hoe ernstiger de reactie meestal is. Sommige mensen krijgen binnen 5 tot 15 minuten een anafylactische shock, met ademhalingsstilstand, stuipen of bewustzijnsverlies. Dat gebeurt vooral bij insectensteken of geneesmiddelen via injectie.

Maar symptomen kunnen ook later optreden, tot wel 2 uur na het eten van een allergeen. Daarom is het belangrijk om waakzaam te blijven. De eerste tekenen van anafylaxie herkennen kan levensreddend zijn.

Bij twijfel over een anafylactische reactie: liever te vroeg dan te laat adrenaline toedienen.

Andere behandelingen bij anafylactische shock?

Antihistaminica en corticosteroïden zijn niet voldoende bij ernstige allergische reacties. Ze werken traag en hebben weinig effect op lage bloeddruk of bronchospasme.

De adrenalinepen (EpiPen®, Anapen®, Jext®) is de meest doeltreffende methode waarmee de patiënt zichzelf adrenaline kan toedienen:

• Volwassenen: 0,3 tot 0,5 mg
• Kinderen: 0,15 mg

Preventie van anafylactische shock

• Informeer artsen altijd over je allergieën.
• Vertel je omgeving over je allergie en leg uit wat ze moeten doen.
• Leer familie, collega’s, leerkrachten of begeleiders hoe ze de adrenalinepen moeten gebruiken.
• Draag altijd 2 doses adrenaline bij je.
• Controleer regelmatig de vervaldatum van je pen.

Bronnen: 
https://www.fagg.be
https://www.afmps.be
https://www.one.be
https://www.cbip.be
https://www.citadelle.be