Gerelateerde artikels
Wat is de krachtigste pijnstiller?
In dit artikel
Wat is de krachtigste pijnstiller?
dossier
Pijnstillers - ook wel analgetica genoemd - zijn een klasse geneesmiddelen die worden voorgeschreven om pijn te verlichten. De bekendste en meest gebruikte is paracetamol. Maar wanneer paracetamol niet meer volstaat, kunnen andere, krachtigere geneesmiddelen aan patiënten worden toegediend. Wat is de sterkste pijnstiller? En wat zijn de gezondheidsrisico's?
Lees ook: Soorten pijnstillers en verschil in werking
|
De WHO heeft een pijnstillende schaal opgesteld die pijnstillers indeelt in drie niveaus op basis van hun kracht. Deze schaal bepaalt in welke volgorde pijnstillers moeten worden voorgeschreven. De keuze van het middel is gebaseerd op de intensiteit van de pijn en het onvermogen om de pijn te verlichten met een middel uit het vorige niveau. Niveau I: niet-morfine pijnstillers voor milde tot matige pijn Niveau II: zwakke opioïde analgetica voor matige tot ernstige pijn Niveau III: sterke opioïde analgetica voor intense pijn |
Lees ook: Pijnstillers: wat is aspirine?
Niveau 1: Paracetamol en NSAID's
© Getty Images
Pijnstillers van niveau I worden het meest gebruikt. De meeste zijn zonder recept verkrijgbaar in de apotheek. Ze zijn echter niet zonder risico. De in de bijsluiter voorgeschreven doseringen moeten strikt worden aangehouden. Bij langdurig gebruik (meer dan 4 dagen) moet je een arts raadplegen.
Paracetamol: Paracetamol wordt altijd aanbevolen als eerstelijnsbehandeling voor lichte pijn. Het werkt snel en heeft weinig bijwerkingen als het in de juiste dosering wordt ingenomen. De dosering mag niet hoger zijn dan 3 tot 4 g per dag, omdat dit onomkeerbare leverschade kan veroorzaken.
Lees ook: Ken jij de aanbevolen dosis paracetamol en de gevaren van een overdosis?
Niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID's): Als paracetamol niet genoeg is om de pijn te stoppen, worden NSAID's zoals ibuprofen en diclofenac vaak voorgeschreven om ontstekingspijn te verlichten. In te hoge doses (niet meer dan 1,2 g per dag voor ibuprofen) kunnen ze maag- en nierbijwerkingen veroorzaken, evenals stollingsproblemen.
Lees ook: NSAID: hoe gebruik je ontstekingsremmers en wat zijn de bijwerkingen?
Niveau 2: Codeïne en Tramadol
Niveau 2 geneesmiddelen zijn zwakke opioïden. Ze zijn alleen op recept verkrijgbaar. Langdurig en verkeerd gebruik van opioïden kan leiden tot afhankelijkheid en ernstige gezondheidsproblemen, waaronder spijsverterings-, ademhalings- en cognitieve problemen.
Lees ook: De werking en bijwerkingen van opiaten en opioïden
Codeïne: Codeïne is een krachtig pijnstillend middel dat inwerkt op het centrale zenuwstelsel. De effecten zijn vergelijkbaar met die van morfine, hoewel codeïne 6 keer minder krachtig is dan morfine. Het middel wordt niet meer gebruikt vanwege de euforische effecten. Het kan bijwerkingen van verschillende ernst veroorzaken, waaronder duizeligheid, verwardheid, slaperigheid, constipatie en ademhalingsmoeilijkheden, die zelfs kunnen leiden tot ademhalingsstilstand.
Tramadol: Tramadol is de krachtigste synthetische opioïde in Niveau II (50 mg orale tramadol komt overeen met 10 mg orale morfine). Het wordt voorgeschreven bij ernstige acute of chronische pijn. Tot de bijwerkingen behoren hoofdpijn, misselijkheid, braken, constipatie, duizeligheid, hartritmestoornissen en hypoglykemie. Abrupt stoppen met de behandeling kan leiden tot ontwenningsverschijnselen.
Lees ook: Pijnstillers: wat is tramadol?
Niveau 3: Morfine en derivaten
Wanneer pijnstillers van niveau 2 niet langer voldoende zijn om de pijn te verlichten, kan de arts een pijnstiller van niveau 3 voorschrijven. Dit zijn morfine en morfineachtige moleculen met een vergelijkbaar werkingsmechanisme. Hun bijwerkingen zijn dezelfde als die van alle opioïden: constipatie, misselijkheid, braken, slaperigheid, droge mond, ademhalingsdepressie en afhankelijkheid van het medicijn. Bij toediening via injectie of infuus is het effect nog sterker dan bij orale inname.
Morfine: Morfine is de referentiemolecule voor niveau 3 opioïden. De dosering moet geleidelijk worden aangepast aan de behoeften van de patiënt en de toestand van de patiënt. Na verloop van tijd ontwikkelt zich tolerantie voor de stof en moet de dosis worden verhoogd om een gelijkwaardig effect te bereiken. De pijnstiller moet ook geleidelijk worden gestopt om een ontwenningssyndroom te voorkomen. Morfine die subcutaan wordt geïnjecteerd is twee keer zo krachtig als morfine die oraal wordt ingenomen, en drie keer zo krachtig bij intraveneuze toediening.
Wanneer morfine ongeschikt is of niet langer volstaat, kan de arts kiezen voor krachtigere morfinederivaten.
Nalbuphine (injectie) is twee keer zo krachtig als orale morfine.
Oxycodon is 1,5 tot 2 keer krachtiger dan morfine.
Hydromorfon is 7,5 keer krachtiger.
Methadon is 10 keer sterker pijnstillend dan morfine.
Buprenorfine is 30 keer krachtiger dan morfine.
Fentanyl is tot 100 keer krachtiger dan morfine.
Fentanyl is de krachtigste en gevaarlijkste pijnstiller ter wereld. Artsen schrijven het voor bij hevige, plotselinge of langdurige pijn, bijvoorbeeld na een operatie, een hartaanval of kanker. In de Verenigde Staten is deze synthetische opioïde verantwoordelijk voor de dood van 80.000 mensen per jaar door een overdosis. Deze sterfgevallen zijn echter toe te schrijven aan fentanyl dat illegaal wordt gefabriceerd voor de drugsmarkt.
Lees ook: Fentanyl: designerdrug en sterke pijnstiller
Lees ook: Hoe herken je een verslavingsgevoelige persoonlijkheid?
Bronnen:
auteur:
Sofie Van Rossom,
gezondheidsjournalist
