Tips voor het dragen van een gipsverband

nieuws Een gipsverband wordt aangelegd om een gewricht of bot te immobiliseren in een bepaalde stand. Niet alleen bij een botbreuk, maar ook veel andere aandoeningen wordt een gipsverband aangelegd. Zo kan het bij een verstuiking of zelfs een kneuzing aangewezen zijn het bot of gewricht tijdelijk op rust te stellen door een gips. Een goed immobilisatieverband vermindert de pijn en voorkomt ongewenste bewegingen. Gewoonlijk wordt het gewricht boven en onder het gebroken bot mee geïmmobiliseerd.
Modern gipsverband bestaat uit synthetische materialen zoals kunsthars en glasvezel. Gips zit er niet meer in, maar de naam is gebleven. Synthetisch gips droogt snel en is veel lichter dan echt gips. Het wordt aangebracht op de klassieke manier: een rolletje windsel wordt natgemaakt en als een verband rond de plaats van de breuk gewikkeld.

Het eerste gipsverband kort na het ongeval is meestal een halfopen spalk (‘atelle’) uit echte gipspleister die vooraan open is om zwelling toe te laten. Hierop kan niet gesteund worden. De volgende gipsverbanden na 1 tot 2 weken zijn circulair gesloten en uit lichter synthetisch materiaal vervaardigd. Een synthetisch gipsverband wordt meestal gewisseld om de 2 tot 3 weken om hygienische redenen, voor wondcontrole, of omdat het gipsverband wat losser kan zitten door tijdelijke verdunning van spieren van het geimmobiliseerde gewricht. Op het einde van het genezingsproces kan opnieuw een spalk gebruikt worden omdat deze vlot kan verwijderd worden voor oefentherapie.
Uw arts zal beslissen welk type gips het best geschikt is voor uw behandeling.

Belasten
Kunststofgips heeft al na een uur zijn maximale sterkte bereikt. Bij een gipsverband duurt dat ongeveer 48 uur. Het is daarom belangrijk tijdens deze periode voorzichtig te zijn.
- Leg uw arm of been in het gipsverband niet op harde randen. Gebruik in dat geval een kussen om het gipsverband te ondersteunen.
- Wanneer onmiddellijk na een ongeval of operatie een gipsspalk wordt aangelegd, mag deze de eerste dagen niet worden belast. Bij een onderbeen gipsspalk is het gebruik van krukken dus aangewezen.
- Een loopgips mag pas na 48 uur belast worden voor klassiek gips, na 1 uur voor synthetische gips. Op loopgips mag u zonder krukken lopen indien u van de arts het gips volledig mag belasten. Probeer zo normaal mogelijk te lopen (je zult merken dat je maar kleine stappen kunt nemen). Tijdens het lopen is het belangrijk dat u uw voet recht naar voren houdt en dat u niet gaat slepen met uw been. Meestal krijg je een sandaal die je aan het gips kunt vastmaken met klittenband. Gebruik deze altijd als je loopt (dit is om het gips te beschermen). Zorg dat de zool van je schoen net zo dik is als de zool van de sandaal zodat je niet scheef gaat lopen.
- Als uw boven- en/of onderarm in het gips zit, is het niet aan te raden om zwaar lichamelijk werk te doen zoals tillen van zware voorwerpen of het hanteren van gereedschap omdat te sterke spierbewegingen een nadelig effect hebben op de breuk.

Hoogstand
Om zwelling te voorkomen of te verminderen is het belangrijk dat je je ingegipste arm of been de eerste week hoog houdt. Dit kan zwelling voorkomen of doen verdwijnen.
Arm: Als je arm in het gips zit, krijg je een mitella of draagband (sling) mee. Gebruik deze altijd als je wandelt. De mitella moet zo zijn aangebracht dat uw hand hoger ligt dan uw elleboog. Het gips mag niet drukken in de plooi van de elleboog. Als u gaat zitten of slapen mag de mitella af. U kunt uw arm dan op een kussen leggen. Zorg ervoor dat je hand hoger ligt dan je elleboog. De mitella mag na 3 tot 5 dagen af, maar leg de arm regelmatig omhoog.
Been: De voet moet hoger liggen dan uw knie, en uw knie hoger dan uw bekken. Als u zit, leg dan een kussen op de zitting van de stoel waarop u het been legt. Leg voor de nacht een kussen of een verhoging onder het voeteneinde van uw matras. Leg het kussen niet op het matras, omdat uw been tijdens het slapen van het kussen af kan glijden.
Bij een loopgipsverband moet u uw been ondersteunen als u zit. Dit kunt u doen door uw been bijvoorbeeld op een krukje te leggen. Dit voorkomt zwelling van uw been en voet.

Ijs leggen op de gipsspalk kan ook helpen tegen zwelling. Steek het ijs in een plastiek zak en wikkel die losjes rond de spalk ter hoogte van het letsel. Ijs onder de vorm van een stijve harde massa welke maar op 1 plaats in contact komt met de spalk is niet effectief.

Ringen/nagellak
Bij een gips rond de arm is het aangewezen geen ringen te dragen. Reeds bij een lichte zwelling zijn ringen nog moeilijk te verwijderen.
Aan de kleur van de nagels kan de bloedsomloop gecontroleerd worden, gebruik daarom geen nagellak.

Jeuk
• Bij de apotheek is anti-jeuk spray of mentholtalk tegen de jeuk verkrijgbaar.
• U kunt ook een haardroger gebruiken om koude lucht (geen hete lucht) tussen de huid en het gipsverband te blazen.
• Gebruik zeker geen scherpe of puntige voorwerpen (bv. een breinaald), die kunnen wonden veroorzaken onder het gipsverband.
Water
Moderne gipsverbanden zijn bestand tegen water. Toch is het niet aan te raden om met een gipsverband in het water te gaan. De katoenen kous die vanbinnen zit, kan nat worden. Dat is heel vervelend, want het gaat klam aanvoelen en het droogt tergend langzaam. Een natte binnenkant blaas je zachtjes droog met een haardroger in een lage stand. Zeker wanneer er onder het gips wonden zijn (bvb. na een operatie) of de onderlaag uit watten bestaat, moet het gips absoluut droog blijven.
• Gebruik als bescherming tijdens het douchen een plastic zak en sluit deze goed af met kleefband of een elastiek. Er bestaan speciale plastic kousen voor dat doel, maar ze zijn duur.
• In bepaalde omstandigheden is het mogelijk om een zwemgips te verkrijgen.

Beschadiging
* Zorg er voor dat er geen vuil, zand of poeder in de gips terecht komt
* Verwijder nooit de polstering uit de gips
* Breek geen uitstekende of ruwe randen van de gips af. Knip nooit zelf in het gips.

Autorijden
Met een gipsverband mag u geen auto besturen. De kans bestaat dat een verzekering de kosten van een ongeval niet of slechts gedeeltelijk uitkeert.

Maatregelen tegen trombose
Als je been in het gips zit, beweeg je minder. Hierdoor is er een kans op trombose (stolsels in het bloed). Het risico is verhoogd bij spataders, zwangere vrouwen en weinig mobiele personen. Om deze reden kan uw behandelend arts overwegen om anti-trombose medicatie toe te dienen. Dit gebeurt gewoonlijk onder vorm van inspuitingen onderhuids die dagelijks dienen te worden toegediend.
Verwittig onmiddellijk je huisarts bij kuitpijn met zwellen van de voet of toenemende liespijn: dit kunnen tekens zijn van diepe veneuze thrombose ("flebitis").

Het verwijderen van de gips
Verwijder uw gips nooit zelf. Je kan je huid kwetsen of een goede heling van het letsel in de weg staan.
Neem stevige schoenen mee naar het ziekenhuis. Het kan namelijk zijn dat je na het verwijderen van het gips meteen mag stappen. Neem ook je krukken mee. Doordat je spieren en gewrichten stijf zijn geworden, heb je ze misschien nog nodig.
Als u een armspalk heeft, neem dan een mitella mee.
Je arm of been kan na het verwijderen van het gips dikker worden. Dit is niet erg en gaat vanzelf over. Om er minder last van te krijgen is het raadzaam om:
- je arm/ been de eerste dagen niet te veel te belasten;
- je arm/ been de eerste dagen nog hoog te houden;
- aangepaste oefeningen te doen.
Om zwelling van het been te voorkomen, krijg je wellicht een elastische kous voor overdag. Trek de kous uit als je naar bed gaat. Dit moet je ongeveer 3 tot 5 dagen doen.

Alarmsignalen
Wanneer het lidmaat blijft zwellen, kunnen binnen het gipsverband ernstige letsels aan de huid, de spieren, de zenuwen en de bloedvaten optreden.
Bel onmiddellijk naar het ziekenhuis of ga naar de huisarts bij:
• toenemende pijn;
• toenemende zwelling van vingers of tenen met verkleuring van de huid naar blauw of wit;
• gevoelsstoornissen zoals slapen, tintelingen enzovoort in de vingers of in de tenen;
• slecht ruikende gips;
• Wanneer er met bloed of vocht doordrenkte vlekken ontstaan.
• Wanneer het gipsverband gebroken is. Het biedt dan onvoldoende steun. Er mag niet meer op gesteund worden.

Lees ook: Blijven bewegen met een gipsverband