Meet je eigen spontane gevoelens en gedachten online

nieuws Onderzoekers aan de UGent hebben een Belgische versie gecreëerd van een website waar iedereen zijn of haar spontane gevoelens en gedachten kan meten. De website maakt gebruik van de Impliciete Associatie Test, kortweg IAT, die zou toelaten om de inhoud van spontane gevoelens en gedachten af te leiden uit de snelheid waarmee men reageert in bepaalde taken. Deze test heeft onder meer in de VS al tot heel wat controverse heeft geleid. Ook studies aan de UGent leverden opmerkelijke resultaten: vrijwel alle geteste Vlaamse studenten bleken volgens de IAT meer negatieve spontane gevoelens te ontwikkelen ten opzichte van Marokkanen dan ten opzichte van Vlamingen.

Het gedrag van mensen wordt vaak bepaald door spontane gevoelens en gedachten: de onmiddellijke, eerste indrukken die we hebben in een bepaalde situatie. Meestal hebben mensen niet de mogelijkheid of de motivatie om grondig na te denken over wat het meest aangepaste of rationele gedrag is, daarom volgen ze bewust of onbewust hun eerste indrukken. Om ons eigen gedrag en dat van anderen te begrijpen en te voorspellen, is het dus belangrijk om spontane gevoelens en gedachten te kunnen meten.

De Impliciete Associatie Test (IAT) zou volgens sommigen toelaten om spontane gevoelens en gedachten te vatten. Bij de IAT moeten proefpersonen zo snel mogelijk reageren op bepaalde woorden die op een computerscherm verschijnen. De inhoud van spontane gevoelens en gedachten wordt dan afgeleid van de snelheid waarmee zij reageren bij het zien van de woorden. De IAT geeft vervolgens feedback over de spontane gevoelens en gedachten van de proefpersonen rond onderwerpen zoals huidskleur, homoseksualiteit, ouderdom en gewicht.

De Amerikaanse versie van de IAT website heeft al voor veel controverse gezorgd. Zo bleek dat een overgrote meerderheid van de blanke bezoekers van de website minder positieve gevoelens heeft bij het zien van zwarte personen dan bij het zien van blanke personen. Zelfs personen die oprecht beweren dat ze niet racistisch vooringenomen zijn, blijken volgens de IAT meer negatieve spontane gevoelens te hebben ten opzichte van zwarten. Deze vaststelling heeft geleid tot de bewering dat de grote meerderheid van de blanke bevolking in Amerika racistisch vooringenomen is.

Op basis van dergelijke bevindingen kan men uiteraard niet besluiten dat alle blanke mensen racisten zijn. Er bestaat immers nog steeds discussie over de juiste interpretatie van IAT-scores.
Indien de IAT-score bijvoorbeeld wijst op minder positieve gevoelens ten opzichte van zwarte personen dan ten opzichte van blanke personen, dan wil dit niet steeds zeggen dat de spontane gevoelens ten opzichte van zwarte personen negatief zijn. Ook de gevoelens ten opzichte van zwarte personen kunnen immers positief zijn, zij het minder positief dan ten opzichte van blanke personen.
Het is ook mogelijk dat IAT-scores beïnvloed worden door kennis waar we het zelf niet mee eens zijn maar die we via de media hebben opgevangen. Bovendien blijkt uit onderzoek dat IAT-scores kunnen beïnvloed worden door factoren die niets met gevoelens of gedachten te maken hebben.

Toch zijn de resultaten van de IAT interessant omdat ze de aandacht vestigen op het feit dat mensen allerlei spontane gevoelens en gedachten hebben die ze soms niet willen hebben. Iemand kan systematisch een spontaan negatief gevoel hebben bij het zien van een zwarte persoon, zelfs indien hij of zij op een bewust niveau tegen elke vorm van discriminatie is. Louter weet hebben van negatieve informatie over zwarte personen kan al genoeg zijn om dergelijke negatieve gevoelens op te roepen, zelfs indien we het totaal oneens zijn met die informatie.
Mensen zijn niet enkel slaaf van hun oncontroleerbare, spontane gevoelens en gedachten. Uit onderzoek blijkt immers dat ook spontane gevoelens controleerbaar zijn.

Indien we bijvoorbeeld aandacht besteden aan het beroep van een zwarte persoon, dan zullen onze spontane gevoelens vooral bepaald worden door onze kennis over dat beroep. Zo zal de Amerikaanse president Obama spontaan positieve gevoelens uitlokken wanneer we aandacht besteden aan het feit dat hij president is. Maar als we enkel letten op zijn huidskleur, zal ook hij bij velen een spontaan negatief gevoel ontlokken. We kunnen dus onze negatieve gevoelens ten opzichte van zwarte personen controleren door zwarte personen te zien als meer dan louter iemand met een bepaalde huidskleur.

Een moeilijkheid hierbij is dat een zwarte huidskleur voor veel blanke personen erg opvallend is en dus vaak het kenmerk is dat het eerst wordt opgemerkt bij het zien van een zwarte persoon. Maar ook in die situaties waarin we een ongewenst negatief gevoel hebben, kunnen we er voor zorgen dat dit niet ons gedrag bepaalt. Eenmaal we weten dat we dergelijke negatieve gevoelens kunnen hebben, wordt het immers mogelijk om ze te herkennen en bewust te ontkrachten.
Spontane gevoelens zijn niet enkel belangrijk in onze omgang met anderen. Ook onze reactie ten opzichte van objecten en activiteiten zoals producten, politieke partijen, drugs, voedsel en fysieke activiteit kan beïnvloed worden door onze spontane gevoelens.

Zo wordt in onderzoek aan de UGent nagegaan of spontane gevoelens ten opzichte van alcohol en roken gerelateerd zijn aan drank- en nicotineverslaving, of het meten van dergelijke spontane gevoelens kan helpen bij het voorspellen van herval na behandeling van de verslaving en of het veranderen van die spontane gevoelens de kans op herval na behandeling kan reduceren. Dit onderzoek wordt mede gefinancierd vanuit het Methusalem-initiatief van de Vlaamse overheid dat Vlaamse toponderzoekers toelaat om internationaal gerenommeerde onderzoekscentra uit te bouwen.

Info
https://implicit.harvard.edu/implicit/belgium/