Gezond maar toch een zelftest doen, een goed idee?

Door het groeiende aanbod van zelftesten, wordt het steeds gemakkelijker om op eigen initiatief jezelf te screenen op gezondheidsrisico’s. Dat lijkt op het eerste zicht een goed idee, want is voorkomen niet altijd beter dan genezen? Maar helaas zijn de testresultaten vaak onbetrouwbaar en kunnen ze daarom zelfs gevaren voor de gezondheid inhouden.

Er zijn steeds meer producten, toestellen en apps die je online kunt bestellen of op je smartphone downloaden om risico’s op te sporen nog voor je klachten hebt. Denk bv. aan genetische testen om je eigen kans of die van je kinderen op een bepaalde ziekte te bepalen, zelftests om je cholesterolniveau te meten en apps om afwijkingen zoals hartritme- of ademhalingsstoornissen aan het licht te brengen.

In theorie kan zo’n test je helpen door risicofactoren vast te stellen, je aan te zetten tot een gezondere levensstijl of gerust te stellen. Het probleem is dat geen enkele zelftest feilloos is. Meestal geven ze ook geen volledig beeld en worden ze aangeboden zonder de nodige kwaliteitscontrole en begeleiding.

Zo maakt een commerciële genetische test uit de ongeveer 25.000 coderende genen van de mens een keuze uit een aantal genen waarmee ze dan specifieke risico’s, op bv. kanker, voorspellen. Die keuze van genen is vaak niet medisch relevant, dikwijls is het zo dat die genen gewoon gemakkelijk en goedkoop te testen vallen. Ook kan een zelftest dan wel je globale cholesterolgehalte tonen, maar bij het bepalen van je risico op hart- en vaatziekten speelt de verhouding tussen de verschillende soorten cholesterol in je bloed een veel belangrijkere rol.

De onbetrouwbaarheid van dergelijke testen kan kwalijke gevolgen hebben.  Als de test wijst op risico’s die er niet zijn, zal je je onnodig zorgen maken en misschien zelfs nutteloze behandelingen opstarten. Als de test je onterecht gerust stelt, kan je daardoor bepaalde symptomen negeren en te lang wachten met het aanpakken van eventuele problemen. Daarnaast zijn veel testen verre van goedkoop en is het niet altijd duidelijk hoe bedrijven je persoonlijke gegevens gebruiken.

Om het brede publiek bewust te maken over de potentiële gevaren van zelftests, heeft het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid relevante informatie gebundeld op de website www.bevolkingsonderzoek.be. Het agentschap wijst er op dat je in de meeste gevallen best eerst informatie inwint bij een arts en sowieso een zorgwekkend resultaat moet laten onderzoeken door een arts. Want niet alleen zijn de klassieke testen in het algemeen nauwkeuriger en betrouwbaarder, een arts beschikt ook over de kennis om je resultaten correct te interpreteren en je de juiste opvolging voor te stellen. 

Consumentenorganisatie Test Aankoop heeft het nut van verschillende zelftesten onder de loep genomen en de resultaten van dit onderzoek online gepubliceerd. Test Aankoop roept de overheid op om meer controle uit te voeren op de kwaliteit van testen en vindt dat ondoeltreffende of af te raden tests niet verkocht zouden mogen worden.