Belgen eten te weinig jodium

nieuws De jodiumvoorziening in België behoort tot de laagste van Europa. Dat kan vooral voor zwangere vrouwen en baby’s ernstige gezondheidsproblemen opleveren.

Volgens de aanbevelingen van de Wereld Gezondheids Organisatie moeten pasgeborenen en kinderen dagelijks 50 tot 120 microgram jodium opnemen, volwassenen tot 150 microgram en vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven 200 microgram.

Lees ook: Aanbevelingen voor mineralen en sporenelementen

Jodium is een sporenelement dat van nature in kleine hoeveelheden in het lichaam voorkomt. De schildklier gebruikt dit element als bouwsteen voor de schildklierhormonen die een belangrijke rol spelen in het normaal functioneren van de lichaamscellen en de groei van de organen. Bij volwassenen regelen deze hormonen ondermeer de hartslag en de bloeddruk. Bij kinderen spelen schildklierhormonen ook een rol bij de groei van botten, spieren, en zenuwweefsel, in het bijzonder het hersenweefsel.

In België bedraagt de gemiddelde opname van volwassenen slechts 50 tot 60 microgram, dus nauwelijks de helft van wat wordt aanbevolen.

Jodiumtekort

Wanneer onvoldoende jodium wordt aangevoerd uit de voeding, zal de schildklier in een eerste fase trachten om haar jodiumreserves op peil te houden en de hormoonproductie te verzekeren door het jodium actiever uit het bloed te halen.

Wanneer het tekort echter aanhoudt, slinken de reserves en ontstaat er een gebrek aan schildklierhormonen of hypothyroïdie. Omdat de schildklier tracht toch nog hormoon te produceren, begint ze te zwellen, wat aanleiding geeft tot struma of krop: een zwelling in de hals die in haar lichte vorm nauwelijks of niet zichtbaar is, maar die in ernstige gevallen een aanzienlijke omvang kan aannemen.

Een lichte hypothyroïdie geeft ook aanleiding tot een vertraagde celwerking, wat dan weer allerlei klachten kan veroorzaken zoals lusteloosheid, sloomheid, kouwelijkheid, een verminderde libido, een tragere hartslag, droge haren of haaruitval, depressiviteit, slechthorendheid, een abnormale gewichtstoename, enz.

Gelukkig zijn de gevolgen van een matige hypothyroïdie omkeerbaar: de klachten verdwijnen meestal enkele weken nadat het jodiumgehalte terug op peil is gebracht.

Risicogroepen?

Een jodiumtekort kan wél ernstige gevolgen hebben wanneer het optreedt bij bepaalde risicogroepen, voornamelijk zwangere vrouwen, pasgeborenen en jonge kinderen.Tijdens de zwangerschap zijn de jodiumbehoeften verhoogd omdat de vrouw voor haar eigen jodiumaanvoer én voor die van de foetus instaat, en omdat er bij zwangeren een verhoogd verlies is via de urine.

Bij een aanvoer van minder dan 100 microgram per dag, loopt de aanstaande moeder een reëel risico op een tekort. Onderzoek heeft aangetoond dat in België 1 op 10 vrouwen met een normaal verlopende en goed gevolgde zwangerschap een lichte krop ontwikkelt, die vaak tot een half jaar na de bevalling of langer blijft bestaan.

Voor een kind, van in de moederschoot tot de kleuterleeftijd, kan een ernstig jodiumtekort dramatische gevolgen hebben. De hersenontwikkeling van een kind begint immers al in de baarmoeder en loopt tot in het derde levensjaar. Een tekort aan jodium en/of schildklierhormonen in deze kritieke levensfase kan aanleiding geven tot groeivertragingen en tot een onomkeerbare aantasting van de hersenontwikkeling.

Ernstig jodiumtekort leidt tot cretinisme: een lichamelijke en geestelijke groeistoornis waardoor het kind zowel fysiek als psychisch een sterke achterstand vertoont die niet meer omkeerbaar is. Deze stoornis wordt opgespoord door na de geboorte van het kind de zg 'hielprik' (PKU-test) te doen. Met de hielprik wordt CHT (congenitale hypothyroïdie) en PKU (fenylketonurie)opgespoord. Indien het resultaat positief is moet het kind een streng en levenslang dieet volgen waardoor de kansen op een normale ontwikkeling toenemen.

Een jodiumtekort verhoogt ook het risico op vroeggeboorte, miskraam en doodgeboorte.

Lees ook: De hielprik of Guthrietest

Meer jodium

De enige natuurlijke bron van jodium zijn zeeproducten. Algemeen wordt aanbevolen om 2 tot 3 keer per week zeevis of zeevruchten te eten. Een tweede aanbeveling is het vervangen van gewoon keukenzout door gejodeerd keukenzout, wat helemaal niét wil zeggen dat we ook kwistiger met het zoutvatje mogen omspringen.

Om voor de hele bevolking een voldoende opname te garanderen, zou het zinvol zijn dat de voedings- en ook de veevoederindustrie systematisch gejodeerd zout zou gebruiken. In de meeste andere Europese landen is dit het geval en de Belgische regering zou dit nu ook overwegen.

Voor bepaalde risicogroepen kunnen jodiumsupplementen aangewezen zijn. Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven zouden vitaminesupplementen moeten krijgen waarin ook jodium zit.

Kunstmatige zuigelingenvoeding zou minstens 10 microgram jodium per deciliter moeten bevatten, en zelfs 20 microgram voor prematuren.

Van de geboorte tot 3 jaar kan het zinvol zijn om het kind dagelijks een supplement van 50 tot 100 microgram jodium te geven, zeker zolang geen algemene maatregelen gelden om de jodiumstatus van de gehele bevolking op peil te brengen.

Teveel?

Het risico op problemen door een te hoge inname van jodium, is uiterst beperkt. In principe is de jodiumopname immers een zelfregulerend systeem: bij een verhoogde jodiumaanvoer schroeft de schildklier de opname terug, zodat niet méér jodium wordt opgenomen dan nodig is voor de aanmaak van het schildklierhormoon. Het overtollige jodium wordt via de urine afgevoerd.

Alleen wanneer dit systeem te kort schiet, kan een overdosis jodium de schildklier blokkeren, met een -meestal voorbijgaande- hypothyroïdie tot gevolg. De belangrijkste risicogroep in dit verband vormen premature baby’s bij wie veel jodiumhoudende antiseptica worden gebruikt.

Ook bij mensen met een schildklierafwijking, veelal ouderen met langdurige, ernstige, op zichzelf bestaande nodulen, kan een overdosis jodium een hyperthyroïdie veroorzaken. Symptomen zijn: slecht slapen, nervositeit, overmatig zweten en vooral een snellere hartslag en een verhoogde bloeddruk, wat dan weer het risico op hartinfarct verhoogt.

Lees ook: Aanbevelingen voor mineralen en sporenelementen