Windsnelheid bepaalt gevoelstemperatuur (wind-chill factor)

nieuws Wanneer u bij koud weer buiten gaat sporten en zeker bij schaatsen, skiën of varen, moet u niet alleen rekening houden met de buitentemperatuur maar ook met de gevoelstemperatuur. Die wordt bepaald door de windsnelheid, of in vaktaal de wind-chill factor. De gevoelstemperatuur of wind-chill factor geeft een maat voor het extra gevoel van kou dat u ondervindt in koude lucht met veel wind. Hoe kouder het is en hoe harder het waait, des te kouder voelt het aan.

Een lage buitentemperatuur in combinatie met wind kunnen het lichaam zo sterk afkoelen dat de door beweging geproduceerde warmte onvoldoende is om de lichaamstemperatuur op peil te houden, en dreigt onderkoeling (hypothermie) en bevriezing van de huid (frostbite).

Hoe wordt de gevoelstemperatuur berekend?
Er bestaan verschillende methoden om de gevoelstemperatuur te berekenen. Meestal wordt gebruik gemaakt van de zogenaamde JAG/TI-index die werd ontwikkeld door de Joint Action Group on Weather Indices (JAG/TI).

De gevoelstemperatuur wordt berekend uit een combinatie van de gemeten luchttemperatuur en gemiddelde windsnelheid. Bij zonnig en koud weer kan de ervaren temperatuur wel 5 tot 10 graden hoger zijn dan op basis de berekende gevoelstemperatuur wordt verwacht. Met zonnewarmte wordt in de berekening geen rekening gehouden. De invloed van luchtvochtigheid op de berekening van de gevoelstemperatuur voor wintersituaties is verwaarloosbaar klein.
De bepaling van de gevoelstemperatuur is gebaseerd op het evenwicht tussen het warmteverlies en de warmteproductie van een gezond, volwassen en wandelend persoon van gemiddelde lengte.

Bron tabel: KNMI

In de tabel staat bovenaan de luchttemperatuur in °C, gemeten op 1,50 meter hoogte. Links staat de gemiddelde windsnelheid in km/uur, m/s en in Beaufort, gemeten op 10 meter hoogte.
Voorbeeld: Als de thermometer -5 °C aanwijst en de gemiddelde windsnelheid is 45 km/uur, dan wordt de bijbehorende gevoelstemperatuur -15 graden. Het voelt onder die omstandigheden net zo koud aan als bij -15 °C op een rustige dag. Het warmteverlies is in beide situaties vergelijkbaar.
De gevoelstemperaturen in deze tabel zijn berekend voor een volwassen persoon die wandelt tegen een snelheid van 4,8 km/uur. Wanneer u sneller beweegt – bijvoorbeeld omdat u loopt, fiets, schaatst of skiet – neemt de windsnelheid natuurlijk toe, maar anderzijds produceert u meer warmte dan wanneer u wandelt of stilstaat.

Skiën bij een buitentemperatuur van –5°C en bij windsnelheid (ten opzichte van het lichaam) van 30 km/u voelt bv. aan als -13°C. Bij een buitentemperatuur van –10°C wordt dit reeds -20°C. Bij zulke temperaturen komt men in de gevarenzone voor vrieswonden en onderkoeling.

Maar ook bij ‘langzame’ sporten zoals bv. wandelen is een adequate bescherming tegen de kou en de wind een noodzaak.
In Nederland vermeldt het KNMI naast de luchttemperatuur in de verwachting ook de gevoelstemperatuur als deze onder -15 graden komt. Bij -15 graden kan na een uur al koudeletsel optreden. Ook in de meeste wintersportcentra wordt de gevoelstemperatuur vermeld in de weerberichten.

Gevolgen van een lage gevoelstemperatuur
Bij een lage gevoelstemperatuur vermindert de handvaardigheid en riskeert u onderkoeling en vriesletsels. Dat verschilt van persoon tot persoon. Kwetsbaarder zijn bijvoorbeeld kinderen (relatief groot huidoppervlak), hart- en vaatpatiënten (toename hartbelasting, verminderde bloedstroom in aders), ouderen en gebruikers van bepaalde genotmiddelen en medicijnen (verminderd beoordelingsvermogen).
Ook kleding die wind doorlaat of natte kleding verhoogt de impact van de gevoelstemperatuur.
• Risico op onderkoeling en vriesletsels
Bij gevoelstemperatuur boven -9 bestaat er een kleine kans op onderkoeling en bevriezingsverschijnselen, met toename van onbehaaglijkheid en het advies om warm te kleden.Vanaf een gevoelstemperatuur onder -10 graden kunnen na enkele uren verschijnselen van onderkoeling optreden. Bij gevoelstemperaturen onder -15 graden kan al na een uur onderkoelingsverschijnselen optreden, onder de -20 graden na een half uur, ook bij goed afdichtende winterkleding.
De kans op bevriezingsverschijnselen begint bij -20 graden en lange blootstelling. De kans op bevriezing neemt toe bij nog lagere gevoelstemperatuur en kortere blootstelling. Vanaf -30 graden kan bevriezing optreden na minder dan een half uur, vanaf -35 graden in enkele minuten.

Gevoelstemperatuur

Risico

Wat doen?

0 tot -9

Laag

• Warm kleden

• Droog blijven

-10 tot -27

• Laag risico op bevriezing blote huid, vingers, tenen…

• Onderkoeling bij lang verblijf en onvoldoende kleding

• Aangepaste kleding in lagen + hoofdbedekking

• Droog blijven • Niet stilzitten

-28 tot -39

• Risico op bevriezing blote huid, vingers, tenen… (na 10-30 minuten)

• Hoog risico onderkoeling bij lang verblijf en onvoldoende kleding

• Aangepaste kleding in lagen + hoofdbedekking

• Blote huid beschermen

• Droog blijven

• Niet stilzitten

-40 tot -47

• Hoog risico bevriezing blote huid, vingers, tenen… (5-10 minuten)

• Hoog risico onderkoeling bij lang verblijf en onvoldoende kleding

• Aangepaste kleding in lagen + hoofdbedekking

• Blote huid beschermen

• Droog blijven

• Niet stilzitten

-48 tot -54

• Zeer hoog risico bevriezing blote huid, vingers, tenen… (2-5 minuten)

• Zeer hoog risico onderkoeling bij lang verblijf en onvoldoende kleding

• Aangepaste kleding in lagen + hoofdbedekking

• Blote huid beschermen

• Niet stilzitten

• Blijf niet lang buiten

• Gevoelige personen moeten binnen blijven

-55

Acuut gevaar op bevriezing en onderkoeling

Binnen blijven

• Handvaardigheid
Warme kleding helpt wel om de lichaamstemperatuur langer vast te houden, maar niet om de handvaardigheid op peil te houden. Vingers worden op den duur te koud en verliezen de handvaardigheid onder een huidtemperatuur van 14°C.
De handelingsbekwaamheid neemt na een bepaalde tijd bij een bepaalde gevoelstemperatuur af:

- bij -10 graden na ongeveer 2,5 uur
- bij -20 graden na zo'n 37 minuten
- bij -30 graden na 16 minuten
- bij -40 graden na slechts 9 minuten
- bij -50 na hooguit 5 minuten.

Bronnen
www.knmi.nl/cms/content/31764/gevoelstemperatuur_windchill
www.meteobeverwijk.nl/info/windchill.aspx#calc
http://ec.gc.ca/meteo-weather/default.asp?lang=En&n=5FBF816A-1#Wind%20Chill%20Hazards
www.voorkomblessures.nl/skien/skien-bij-koud-weer
 


Laatst bijgewerkt: juni 2022

Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.

eenvoudig terug uit te schrijven
Wij verwerken jouw persoonsgegevens conform het Privacy-beleid van Roularta Media Group NV.
volgopfacebook

volgopinstagram