Gerelateerde artikels
Fytotherapie: kruidengeneeskunde voor beginners
In dit artikel
Fytotherapie: kruidengeneeskunde voor beginners
dossier
Fytotherapie of kruidengeneeskunde is een discipline waarbij men gezondheidsklachten behandelt met plantaardige middelen: planten(delen) en extracten, die al dan niet bewerkt zijn. Stoffen die uit planten geïsoleerd worden, zoals curcumine en morfine, horen daar volgens deze definitie niet bij. Het is dus een therapie die gebaseerd is op de medicinale werking van geneeskrachtige kruiden(extracten) die meestal via de mond worden toegediend. Commercieel gezien is het ook de meest succesvolle tak van de alternatieve of complementaire geneeskunde. Vaak worden de producten als voedingssupplement aangeboden.
Lees ook: Waarvoor kan je aloë vera gebruiken?
Wat zeggen de fytotherapeuten?
In tegenstelling tot de homeopathie richt de kruidengeneeskunde zich niet op de energie en het zelfgenezend vermogen van het lichaam. Net als bij de klassieke geneeskunde focust ze op een specifiek ziektebeeld of een specifieke gezondheidsklacht. Waar ze dan weer wel verschilt van de reguliere geneeskunde, is dat ze vooral streeft naar een ‘voorzichtig herstel’ van het natuurlijk evenwicht van het lichaam.
Een mooi voorbeeld is de houding tegenover koorts: een klassieke arts zal zijn patiënt adviseren om koorts te onderdrukken met paracetamol, een fytotherapeut zal enkel ingrijpen wanneer de koorts te hoog wordt. Daarvoor zijn twee redenen: het geloof in de lichaamsreinigende rol van het transpireren en de overtuiging dat veel schadelijke bacteriën en virussen bestreden en zelfs gedood worden door een hogere lichaamstemperatuur.
Fytotherapeuten noemen de kruidenleer een natuurlijke ondersteuningsmethode om gezondheidsklachten aan te pakken, waarbij het lichaam gezuiverd wordt en de organen gestimuleerd worden zonder gebruik van chemische middelen. Zij bestempelen het als een conventionele geneeswijze die gebaseerd is op eeuwenoude kennis en die nog steeds gebruikt wordt bij de ontwikkeling van traditionele geneesmiddelen. Diverse farmaceutische bedrijven onderzoeken immers kruidengeneesmiddelen uit niet-Westerse culturen om nieuwe geneesmiddelen te ontdekken.
Lees ook: Vlierbloesemsiroop maken: remedie tegen virussen en luchtwegaandoeningen
Sinds mensenheugenis worden bepaalde planten inderdaad om hun geneeskrachtige werking ingezet. Niet alleen in de westerse cultuur, ook de traditionele Chinese geneeskunde en de Ayurveda zijn daarop geënt. Het probleem met kruiden echter is dat ze niet altijd (vers) beschikbaar zijn en dat de kwaliteit varieert. Bij de fytochemie worden de werkzame stoffen uit de plant gehaald en worden ze gestandaardiseerd qua samenstelling. Dat wil zeggen dat alle tabletten/gellules/druppels van een aangeboden product een identieke samenstelling en concentratie van actieve stof(fen) hebben.
Bij een fytotherapeutische behandeling speelt ook het eetpatroon van de patiënt een belangrijke rol. De aanbevelingen zijn: matig gebruik van geraffineerd voedsel en dierlijke producten, veel vis en groenten op het bord. Goede vertering, een degelijke voedselopname en een gezonde darmflora zijn belangrijke issues bij de kruidengeneeskunde. Daarnaast worden ook stoornissen in het ontgiftingssysteem van het lichaam aangepakt en wordt er werk van gemaakt om het energiepeil op te krikken.
Lees ook: Ginkgo biloba en convulsies
In grote lijnen kan men de fytotherapie in twee vormen onderverdelen: de reguliere en de complementaire vorm.
- Reguliere fytotherapie: hierbij worden planten(onderdelen) gebruikt die ook in de reguliere geneeskunde erkend zijn zoals bijvoorbeeld Ginkgo biloba.
- Complementaire fytotherapie: hierbij worden preparaten gebruik - tabletten, crèmes en oogdruppels - die samengesteld zijn uit onverdunde extracten van planten.
Een geruststelling voor wie fytotherapie associeert met toverdrankjes of schrik heeft voor Panoramix-toestanden: de veiligheid van de producten is gegarandeerd. De Belgische wetgeving voorziet een lijst met planten die geschikt zijn voor fytotherapeutische toepassingen en een lijst met planten die dat niet zijn. Met andere woorden: toxische planten staan op een zwarte lijst. Bovendien worden de verwerkte planten(delen) bij elke stap van het productieproces getest op hun kwaliteit en op de eventuele aanwezigheid van schadelijke stoffen (pesticiden, schimmels…). Alle preparaten worden uitgetest op eventuele (schadelijke) nevenwerkingen voor ze op de markt worden gebracht.
Lees ook: Is munt gezond en waarvoor kan je het gebruiken?
Wat zijn de tegenargumenten?
Wetenschappers en reguliere artsen staan vaak negatief tegenover fytotherapie, net zoals tegenover alle andere alternatieve of complementaire geneeskundige disciplines. Hun argumenten zijn dat het hier vaak ontbreekt aan wetenschappelijk bewijs (de kruidenpreparaten zijn niet bewezen effectief volgens de normen die gelden voor de reguliere geneesmiddelen) en dat de gemaakte claims niet altijd aantoonbaar zijn ofwel overschat zijn. Verder uiten ze twijfels bij de veiligheid van een aantal fytotherapeutische producten omdat veel geneeskrachtige planten ook ‘giftige’ stoffen bevatten. Het testen van de producten is dan ook van zeer groot belang. Bovendien zijn er ook interacties mogelijk tussen een kruidenmiddel en een regulier medicijn, wat zeer nefaste gevolgen kan hebben (zie tweede tip bij ‘Enkele tips voor veilig gebruik’).
Volgens Skepp is slechts bij een kleine minderheid van de fytotherapeutica (andere naam voor kruidengeneesmiddelen) - waarvan het gros onder de noemer van voedingssupplementen valt en zodoende het traject van de grootschalige en dure controles ontwijkt - aangetoond dat ze een licht tot matig gezondheidseffect hebben. Zo blijkt sint-janskruid even effectief als vele synthetische antidepressiva. Van een behandeling met dwergpalm werd aantoonbaar bewezen dat ze vergrote prostaatklieren weer deed krimpen en van een gingko biloba-kuur werd aangetoond dat ze het kortetermijngeheugen kon verbeteren bij oudere patiënten.
Tevens stellen zij vast dat niet alle aangeboden natuurlijke producten koosjer zijn (sommige producten bevatten het actieve bestanddeel zelfs helemaal niet) en dat er geen uniformiteit is en hoeft te zijn qua chemische samenstelling. Zo bevatten sint-janskruidbereidingen totaal verschillende ingrediënten. Bovendien is de informatie rond bepaalde producten zeer schaars en wordt er weinig uitleg gegeven over het gebruik, het te verwachten effect en de eventuele neveneffecten.
Lees ook: Hoe kan je eucalyptus(olie) gebruiken?
gingko biloba
Volgens de Nederlandse vereniging tegen kwakzalverij - de ‘Skepp’ bij onze noorderburen zeg maar - hebben kruiden een gunstige reputatie die ze niet verdienen. Sommige planten hebben inderdaad een geneeskundige kracht of werking, maar dat betekent niet meteen dat ze ook veilig zijn. Bepaalde kruiden zijn zelfs kankerverwekkend of kunnen schade opleveren bij langdurig gebruik. Ook bij een verkeerde dosering kunnen ze schadelijk zijn.
Tevens zegt dezelfde vereniging dat de controle op de kruiden wat te wensen over laat en niet verloopt zoals bij de klassieke geneesmiddelen. Die worden pas erkend als ze aan strenge eisen voldoen qua veiligheid, werkzaamheid en constante samenstelling.
smeerwortel
Claims rond de werkzaamheid van een aantal kruiden worden door de vereniging eveneens in twijfel getrokken of als overschat beschouwd. Heel wat producten die als kruidenmiddel verkocht worden, zijn op zijn minst dubieus te noemen. Zelfs een doodsimpele kamillethee kan ernstige allergische reacties veroorzaken.
Een paar voorbeelden die zij aanhalen:
- Sassafras: volgens de kruidengeneeskunde zou het bloedzuiverend, ontgiftend en bloedverdunnend werken. Helaas doet het niets van dit alles en is het zelfs kankerverwekkend.
- Passiebloem: misschien heeft thee van Passiflora incarnata een licht kalmerend effect, maar de tuinpassiebloem P. caerulea bevat giftige glycosiden.
- Smeerwortel: het wordt verwerkt in kruidenthee en dankt zijn reputatie aan het feit dat het zwellingen vermindert bij wonden en kneuzingen. Daarnaast bevat het ook pyrrolizidine alkaloïden (PA's) die onherstelbare leverbeschadiging veroorzaken. Bij proeven is aangetoond dat ratten van PA's kanker kunnen krijgen.
Lees ook: Wat zijn de heilzame effecten van kruidenthee?
Enkele tips voor veilig gebruik
Sommige fytotherapeutica zijn erkend als regulier geneesmiddel. Andere zijn geregistreerd op basis van hun reputatie als ‘traditioneel kruidengeneesmiddel’, waarbij de norm is dat ze minstens 15 jaar in de EU of 30 jaar daarbuiten gebruikt worden. Daarnaast zijn er ook producten in de handel die geen erkenning als geneesmiddel hebben. In België is een vergund geneesmiddel enkel verkrijgbaar in de apotheek. Het is tevens voorzien van vergunningsnummer (VHB-nummer) of een registratienummer.
Welke kruidenmiddelen kunnen schadelijk zijn of bijwerkingen hebben in combinaties met reguliere geneesmiddelen?
Er zijn een aantal kruidengeneesmiddelen die de werking van een regulier geneesmiddel kunnen versterken, wat een nefaste of zelfs dramatische afloop tot gevolg kan hebben. Enkele voorbeelden:
Teunisbloemolie heeft een antitrombotische werking, waardoor het niet in combinatie met andere antistollingsmiddelen gebruikt mag worden.
Ginkgo heeft ook een ‘bloedverdunnende’ werking waardoor het niet altijd compatibel is met bloedverdunnende reguliere medicatie.
Het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) publiceerde deze top tien: sint-janskruid, kava, zonnehoed, knoflook, ginkgo, danshen, geelwortel, Amerikaanse ginseng, valeriaan en groene thee.
Ook op www.lareb.nl vind je heel veel informatie hierover.
teunisbloem
|
Als je deze drie gulden regels in gedachten houdt, zit je safe:
|
Bronnen:
https://koenbeeckman.be
www.dekruidenwereld.be
www.kwakzalverij.nl
www.gezondheidsplein.nl
www.gezondheidsnet.nl
https://skepp.be
www.fagg-afmps.be
auteur:
Hilde Deweer,
lifestylejournalist
