Westnijlvirus en westnijlkoorts in België?

Westnijlkoorts wordt veroorzaakt door een virus dat overgedragen wordt door de gewone huissteekmug. Meestal is besmetting met het westnijlvirus onschuldig, maar het kan ook neurologische aandoeningen veroorzaken, wat kan leiden tot verlamming of zelfs de dood. De kans op een uitbraak in België wordt groter, en dat baart het Instituut voor Tropische Geneeskunde zorgen.

Het westnijlvirus werd voor het eerst geïdentificeerd in Oeganda in 1937 en heeft zich sindsdien over de hele wereld verspreid, met een opmerkelijke toename in activiteit in Noord- en Zuid-Amerika sinds het einde van de jaren 1990. In Europa werd het virus oorspronkelijk geïntroduceerd door trekvogels uit Afrika, en is het momenteel endemisch in verschillende regio's van Zuid- en Centraal-Europa. In de afgelopen jaren werden voor het eerst autochtone gevallen bij mensen gemeld in Duitsland (2019 en 2020) en Nederland (2020). Dat het virus in opmars is, is duidelijk. Sciensano houdt de verspreiding van de ziekte nauwlettend in de gaten.

Bij uitbraken van het westnijlvirus wordt gebruik gemaakt van insecticiden om de verspreiding in te dijken. Uit cijfers van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen blijkt echter dat er in Europa een groeiende insecticidenresistentie is bij de drager van het westnijlvirus: de huissteekmug (Culex pipiens). Door de resistentie is dit bestrijdingsmiddel dus niet langer een optie en zijn we kwetsbaarder als er zich een uitbraak voordoet. 

“Op dit moment hebben we in België geen effectief wapen tegen een westnijluitbraak. Er is dringend nood aan nieuwe bestrijdingsmiddelen die efficiënt en aanvaardbaar zijn,” zegt Ruth Müller, hoofd van de dienst Entomologie van het ITG. “Samen met mijn team zetten we biodiversiteit en artificiële intelligentie in om nieuwe milieuvriendelijke bestrijdingsmiddelen te ontwikkelen.”

Het westnijlvirus komt voornamelijk voor bij (trek)vogels en kan op mensen worden overgedragen door bepaalde muggensoorten van het geslacht Culex. Naast mensen kunnen ook zoogdieren zoals paarden besmet raken, hoewel dit toevallige gastheren zijn omdat de transmissiecyclus alleen tussen vogels en muggen plaatsvindt. Overdracht van mens op mens is uiterst zeldzaam en vindt meestal alleen plaats via orgaantransplantaties, bloedtransfusies en van moeder op kind tijdens de zwangerschap.

De meeste mensen die besmet zijn met WNV vertonen geen symptomen. Ongeveer 20% ontwikkelt een koortsachtige ziekte die bekend staat als wijstnijlkoorts, die symptomen kan vertonen als koorts, hoofdpijn, vermoeidheid, lichaamspijn, misselijkheid en soms huiduitslag. In ernstige gevallen kan het virus neurologische aandoeningen zoals encefalitis of meningitis veroorzaken, wat kan leiden tot verlamming of zelfs de dood. 

Het westnijlvirus is gevaarlijk als het de bloed/hersenbarrière passeert en de hersenen en het ruggenmerg infecteert. Het virus verstoort dan de normale hersenfunctie - inclusief de verstoring van de zenuwimpulsen die nodig zijn om te ademen - wat fataal kan zijn.

De kans om een ernstigste vorm van westnijlkoorts te krijgen is ongeveer één op 150. Het algemene sterftecijfer bij ernstige ziekte is ongeveer 10%. Dat maakt de totale kans om te overlijden aan een westnijlinfectie ongeveer één op 1500.

Oudere en kwetsbare mensen lopen daarbij meer risico.

De diagnose van het westnijlvirus is meestal gebaseerd op een combinatie van klinische symptomen en laboratoriumtests, waaronder een bloedtest om antilichamen op te sporen, ruggenmergpunctie of PCR-test. Er is geen specifieke behandeling of vaccin beschikbaar voor het westnijlvirus. De zorg is ondersteunend en gericht op het verlichten van symptomen. In ernstige gevallen kan een ziekenhuisopname nodig zijn.