Gaslighting: de manipulatietechniek van narcisten

Gaslighting is een heel subtiele manipulatietechniek, typisch voor narcistische relaties, waardoor je uiteindelijk je eigen perceptie van de realiteit in vraag stelt en afhankelijk wordt van de persoon die jou gaslight. De term komt uit de film "Gaslight" uit 1944. In dat verhaal probeert een echtgenoot zijn vrouw ervan te overtuigen dat ze gek wordt, waardoor de vrouw aan haar eigen waarneming gaat twijfelen.

Een gaslighter wil controle en voelt zich sterker naarmate de ander zwakker wordt. Dat doet hij door jouw realiteit en gevoelens te ontkennen. Hij probeert zijn realiteit – die hem in een positief daglicht stelt - aan jou op te dringen. Een gaslighter legt de schuld altijd bij de ander, waardoor slachtoffers steeds meer aan zichzelf beginnen te twijfelen en hun eigen grenzen gaan overschrijden. Doordat ze de schuld bij zichzelf zoeken en zich steeds meer aanpassen aan de waarheid van de gaslighter, wordt hun zelfvertrouwen langzaamaan ondermijnd. Sterke individuen worden zo chronisch onzeker en afhankelijk. De gaslighter krijgt steeds meer controle en voedt op die manier zijn zelfvertrouwen. Slachtoffers van gaslighters zijn vaak mensen die zichzelf snel wegcijferen voor anderen en heel empathisch zijn.

Vooral narcistische persoonlijkheden doen aan gaslighting, maar anderen kunnen dit gedrag ook stellen. Bij zowel de gaslighter als de gaslightee gaat het namelijk om aangeleerd gedrag. Vaak ontwikkelt iemand het onbewust, doordat hij zelf al op jonge leeftijd zo behandeld wordt. Als dat gedrag beloond wordt – de gaslighter voelt zich er sterker en zekerder door en de gaslightee stelt de relatie veilig – dan wordt het een patroon bij beide partijen.

Als je met gaslighting te maken hebt, twijfel je voortdurend aan jezelf en aan je vermogen om zelf beslissingen te nemen.

Andere belangrijke signalen waaraan je gaslighting kan herkennen:

Als het voor jou duidelijk is dat je gegaslight wordt, kan je jezelf trainen om op een andere manier te reageren. Ga niet mee in de standpunten van de gaslighter, maar blijf trouw aan jezelf. Als je een poging tot gaslighten detecteert, stop dan het gesprek en wijs de ander eventueel op wat hij doet. 

Als je al in een langdurige relatie zit met een gaslighter, is dat geenszins makkelijk. Aangezien gaslighters nooit het probleem bij zichzelf zoeken, kan het erop uitdraaien dat de relatie eindigt. Pas als je daartoe bereid bent, kan je het patroon echt doorbreken en grenzen stellen. Wanneer je zelfbeeld helemaal is ondermijnd en je niet meer op je eigen waarnemingen durft te vertrouwen, kan je het beste hulp zoeken bij een therapeut.