Wat doet alcohol met je lichaam?
In dit artikel
Wat doet alcohol met je lichaam?
dossier
De meeste mensen associëren alcohol met gezelligheid en beloning. En als er bubbels zijn, is het helemaal feest.
Maar wat gebeurt er in je lichaam als je (veel) alcohol drinkt en hoeveel mag je drinken zonder je gezondheid te beschadigen?
Wat is alcohol?
Alcohol zoals wij die drinken, in scheikundige termen hebben we het over ethanol of ethylalcohol, ontstaat als afvalproduct tijdens het gistingsproces van suikerhoudende dranken. Zolang je gistcellen toevoegt aan de suikers doen ze zich eraan te goed en blijven ze ethanol produceren dat ze vervolgens dumpen in de vloeistof waarin ze zich bevinden. Wanneer die ethanolhoeveelheid echter de grens van 15% overschrijdt, wordt ze schadelijk voor de gisten. Als gevolg van die overdaad aan ethanol gaan de gisten geleidelijk afsterven. Dat verklaart meteen waarom 15% alcoholvolume de bovengrens is voor bier en wijn die gemaakt worden op basis van natuurlijke gisting. 15% is een volumepercentage en staat voor 15 ml alcohol per 100 milliliter vloeistof, wat overeenstemt met 12 gram.
Sterkedrank die hogere alcoholpercentages bevat, wordt gemaakt door toevoeging van zuivere alcohol en dat gebeurt dan volgens een distillatieproces.
Wie alcohol drinkt, laat het goedje vrij snel in zijn bloed terechtkomen, maar wie nooit een druppel alcohol aanraakt heeft eveneens een beperkte hoeveelheid ethanol (per dag ongeveer 4 gram, wat overeenstemt met een half pintje pils) in zijn lichaam. In ons darmstelsel huizen namelijk micro-organismen die vergelijkbaar zijn met bakkersgist en die de suikers uit onze voeding omzetten in koolzuurgas en afvalstoffen, waaronder ook ethanol.
Hoe wordt alcohol in ons lichaam verwerkt?
De alcohol die we naar binnen werken wordt via het maag-darmkanaal in het bloed opgenomen. Die uitwisseling verloopt het meest efficiënt en het snelst bij koolzuurhoudende vloeistoffen (daarom word je sneller tipsy van een glaasje bubbels), bij dranken met alcoholpercentages rond de 20%, en wanneer we alcohol drinken op een lege maag.
De volgende halte waar de alcohol terechtkomt, is onze lever, het zuiveringsstation van ons lichaam dat ons bloed ontgift en meer dan 90% van de opgenomen alcohol afbreekt. Het gros van ons bloed passeert via dat orgaan - dat samen met zijn uitgebreid bloedvatennetwerk anderhalve kilo weegt - en wordt er ontdaan van alle toxische stoffen. Dat gebeurt tot wel 1400 keer per dag, met een debiet van anderhalve liter bloed per minuut! Via een chemische reactie waar een aantal enzymen aan te pas komen, worden die toxische stoffen onschadelijk gemaakt en daarna via onze nieren en darmen afgevoerd. Dat gebeurt in twee fases: omzetting van het ethanol tot ethanal en omzetting van het ethanal tot acetaat. Door in contact te komen met het enzym alcoholdehydrogenase oxideert de ethanol eerst tot ethanal. Dat is een zeer schadelijke, kankerverwekkende stof, die bij opstapeling ook de oorzaak van een kater is. Die stof is ook irriterend voor de luchtwegen en ze versterkt het effect van nicotine. Gelukkig is er in ons lichaam een tweede enzym, aldehydedehydrogenase, dat het ethanal snel omzet naar acetaat (een bestanddeel van azijn). Vervolgens wordt het acetaat in de spieren omgezet tot water en koolzuurgas en opgeslagen als energie. 1 gram alcohol is goed voor 7 kcal. Ongeveer 20 pilsjes van 110 kcal geven dus de energie die een gemiddeld actief volwassen persoon dagelijks nodig heeft.
Waarom worden vrouwen gemiddeld sneller dronken dan mannen?
De lever breekt gemiddeld 10 à 15 mg alcohol af per anderhalf uur, de rest van de alcohol reist gewoon verder mee met het bloed. Ongeveer een uur na het drinken van een alcoholhoudende drank pieken de alcoholwaarden (uitgedrukt in promille) in het bloed. Een glas bier bijvoorbeeld dat 10 gram alcohol bevat resulteert dan in 0,2 promille (milligram alcohol per liter bloed) bij de gemiddelde man en 0,3 bij de gemiddelde vrouw. Vrouwen beschikken proportioneel over meer vetweefsel dan mannen en zijn daardoor gevoeliger voor alcohol dat oplost in vet en zich in onderhuids vetweefsel ophoopt. Mannen hebben een hoger watergehalte en voeren op die manier meer alcohol af via de urine.
Andere factoren die een rol spelen bij de alcoholwaarden die in het bloed terechtkomen, zijn de omvang (grootte en gewicht) van een persoon, de hoeveelheid voedsel die in het spijsverteringsstelsel aanwezig is tijdens het drinken, en de afbraaksnelheid van de lever. Hoeveel alcohol een lever afbreekt in een uur verschilt nu eenmaal van persoon tot persoon.
Een deel van de alcohol wordt ook uitgeademd. Op dat principe werken de blaastesten bij alcoholcontroles.
Wat gebeurt er bij een alcoholintoxicatie?
Een kater krijg je van te veel en te snel te drinken. De aanwezige enzymen hebben namelijk tijd nodig om hun werk te doen. Hoe goed je lichaam (vooral je lever) ook zijn best doet om de binnenkant van je lichaam proper te houden en de toxische stoffen te neutraliseren, een overkill aan alcohol overbelast het systeem. Bij een teveel gaan zowel het ethanol zowel als het schadelijke ethanal (acetaldehyde) zich opstapelen in de bloedbaan en de organen.
- Het ethanol settelt zich in de hersenen op de plaatsen waar de zenuwcellen met elkaar in contact komen en verstoort zodoende hun informatie-overdracht en communicatie. Dat manifesteert zich in gedragswijzigingen zoals zelfoverschatting, minder gecontroleerde emoties, verminderde reactiesnelheid, verdoofde zintuigen ...
- Tegelijkertijd stimuleert alcohol de afgifte van dopamine en serotonine wat een gevoel van euforie geeft, nervositeit en stress tempert en alle remmen loslaat. Het logisch en beredeneerd denken en beslissen worden geblokkeerd.
- Alcohol kan ook de lichaamstemperatuur gevaarlijk naar beneden duwen en het verstoort de werking van de kleine hersenen, achteraan in het hoofd, die het evenwicht en de coördinatie van onze bewegingen aansturen.
- De ogen krijgen het eveneens hard te verduren: het dieptezicht gaat verloren waardoor grijstinten moeilijker te onderscheiden zijn (wat rijden in het donker of bij mist zeer bemoeilijkt) en de spiertjes die de oogbol fixeren op een bepaald object beginnen ongecontroleerd te bewegen wat resulteert in dubbelzien.
- Ook de slaap wordt beïnvloed en verstoord door alcohol. Je dut gemakkelijk in, maar slaapt minder diep tijdens de fases waarin de hersenen recupereren.
- Door het verdovende effect van alcohol vertraagt de ademhaling en verslappen de spieren in de keel waardoor de keel- en neusholte nauwer worden en er snurkgeluiden ontstaan.
- En er zijn nog meer gevolgen: je moet vaker plassen omdat er minder antidiuretisch hormoon wordt vrijgemaakt, je bloeddruk stijgt en je hart gaat sneller slaan.
De ‘rode neus’, het kenmerk van stevige drinkers, wordt veroorzaakt door het wijder worden van de bloedvaatjes onder invloed van ethanal. En het toxische ethanal is ook de boosdoener bij het afsterven van duizenden zenuwcellen.
Hoe groter de intoxicatie, hoe prominenter de symptomen zich manifesteren:
- Vanaf 1 promille raken mensen agressiever, blijer of praatziek.
- Vanaf 2 promille wordt het duidelijk spreken moeilijker, verzwakt het bewustzijn en vermindert het evenwicht.
- Vanaf 4 promille is het hartritme verstoord en ontstaan er levensbedreigende situaties. De maag reageert met een braakreflex om zijn alcoholhoudende inhoud kwijt te raken zodat er niet nog extra alcohol in aantocht is.
Wat is het effect van alcohol op lange termijn?
De invloed die alcohol op lange termijn op je gezondheid uitoefent, hangt af van een heel pakket aan factoren: je genen, je stofwisseling, je eetgewoontes en -patroon, je fitheid, je mentale welzijn en nog tal van andere biologische en psychosociale factoren.
Een echte alcoholverslaving resulteert uiteindelijk in een aantasting van alle organen. Wanneer er gedurende jaren veel en lang gedronken wordt, worden de detoxsystemen in het lichaam efficiënter. Ze schakelen finaal zelfs ‘ploegen’ in die bedoeld zijn om andere toxische stoffen en geneesmiddelen op te ruimen. Maar op het einde van de rit zijn ze allemaal overwerkt, waardoor ze minder goed functioneren en dit ten koste van andere processen die het lichaam gezond en fit moeten houden.
Heeft beperkt alcoholgebruik ook voordelige effecten?
De laatste jaren zijn er tal van studies verschenen rond de positieve effecten van beperkt alcoholgebruik, maar de resultaten daarvan zijn zeer uiteenlopend. Ook de definitie van ‘beperkt’ blijft trouwens een heikel discussiepunt bij de verschillende specialisten ter zake. Er is min of meer een consensus dat het voor mannen over 1 à 2 eenheden per dag gaat, bij vrouwen over 1 eenheid per dag, en dat er af en toe een pauze moet worden ingelast.
Een van de gangbare theorieën is dat 1 glas rode wijn per dag het risico op kanker en hart- en vaataandoeningen vermindert. Het zou die eigenschap te danken hebben aan het antioxidant resveratrol, een polyfenol dat van nature aanwezig is in druivenschillen. Bij witte wijn zou dit niet aan de orde zijn omdat de schil uit de most wordt verwijderd tijdens het vinificatieproces.
Aan ethanol zelf worden volgende positieve eigenschappen toegeschreven bij het gebruik van lage dosissen: vermindering van stress en vermindering van het risico op suikerziekte, nierstenen en beroerte.
Conclusie
Zoals met de meeste dingen is de gulden middenweg een goede keuze. Extremen en veralgemeningen kan je maar beter vermijden.
Dit dossier is gebaseerd op content uit het boek ‘Wat doet dat met je lichaam?’ van Pieter Vancamp, uitgegeven door Borgerhoff & Lamberigts
https://borgerhoff-lamberigts.be/boeken/wat-doet-dat-met-je-lichaam
Laatst bijgewerkt: augustus 2021
Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.