Oorpijn bij kinderen: acute middenoorontsteking (otitis media)

dossier Bij een kind met oorpijn is bijna altijd het middenoor ontstoken. Soms komt er etterig of bloederig vocht uit één of beide oren. Acute middenoorontsteking (otitis media acuta) is een vaak voorkomende aandoening bij kinderen tot een jaar of vijf, zes. Meestal ontstaat deze ontsteking in aansluiting op een verkoudheid.

Zowat de helft van de kinderen beneden 1 jaar en 80% van de kinderen beneden 3 jaar krijgen een of meerdere middenoorstekingen. Hoe jonger het kind is bij de eerste
oorontsteking, hoe groter de kans dat het kind meerdere middenoorontstekingen krijgt.

Oorzaak

Acute otitis media volgt vaak op een infectie van de bovenste luchtwegen. Die wordt bij kinderen meestal veroorzaakt door een virus (meestal een verkoudheidsvirus of het respiratoir syncytiaal virus) en soms een bacterie (met name Haemophilius influenza of pneumokok). Tegen beide bacteriën worden kinderen inmiddels gevaccineerd.

Bij een verkoudheid zwelt het slijmvlies van de neus-/keelholte op. Hierdoor kan de verbinding tussen neus-/keelholte en middenoor (de buis van Eustachius) dichtgaan. Dit gebeurt bij kinderen gemakkelijker omdat de de buis van Eustachius nog niet is volgroeid. Het middenoor is dan afgesloten. Virussen of bacteriën in het middenoor kunnen zich dan gaan vermenigvuldigen. Zo vormt zich een ontsteking, die vaak gepaard gaat met koorts.

Door de ontsteking kan ook vocht ontstaan in het middenoor. Het vocht kan niet weg omdat de buis van Eustachius dichtzit. Door de ophoping van vocht komt er druk op het trommelvlies te staan. Soms breekt het trommelvlies open (trommelvliesperforatie) en loopt het ontstekingsvocht naar buiten. Men spreekt dan van een loopoor (otorroe). De pijn verdwijnt dan meestal snel. Het trommelvlies gaat daarna vanzelf weer dicht.

Factoren die een acute middenoorontsteking in de hand werken:

• passief roken
• het gebruik van een fopspeen (vooral in crèches waar uitwisseling van fopspenen en kiemen mogelijk is
• verblijf in een crèche onder de leeftijd van 6 maanden

Klachten

De symptomen treden meestal snel op, in de loop van een paar uur.
• Oorpijn (wat zich bij kleine kinderen vaak uit in het rollen met het hoofdje, als het met de handen naar de oren grijpt....),
• koorts,
• nachtelijke onrust,
• buikklachten (pijn, diarree),
• soms gehoorverlies
• soms schilfert de huid of komt er wat vocht uit het oor.
• Soms een ‘loopoor’ (ottoroe) wanneer de etter door een gaatje in het trommelvlies loopt. 

123-dr-oz-oorpijn-otitis-otoscoop-10-17.jpg
Bij onderzoek van het oor met een otoscoop (een toestel met een lichtje waarmee de arts in het oor kan kijken) zal de arts een rood of bolvormig trommelvlies zien, soms is het trommelvlies ondoorzichtig (door de ophoping van vocht) of geperforeerd. Oorpijn kan ook veroorzaakt worden door andere aandoeningen, zoals bv. een amandelontsteking, een ontsteking van het uitwendige oor, een vreemd lichaam in het oor, een tandaandoening, enz.

Risico’s

Tachtig tot negentig procent van de acute oorontstekingen geneest vanzelf binnen drie dagen. De slechthorendheid verdwijnt meestal na enkele weken tot maanden.
In ongeveer 4 tot 8% van de gevallen treedt een trommelvliesperforatie op, waardoor een loopoor ontstaat. Een loopoor geneest meestal spontaan in twee weken. Ook het gaatje in het trommelvlies gaat meestal vanzelf dicht.
Bij ongeveer de helft van de kinderen kan na vier tot zes weken een otitis media met effusie (lijmoor) (zie verder) optreden, en bij ongeveer een kwart nog na drie maanden.

Ernstige complicaties (onder meer mastoïditis, meningitis) zijn zeer zeldzaam. Hierbij wordt het kind toenemend ernstig ziek. Bij volgend alarmsignalen moet u dringend de huisarts raadplegen:
• het kind reageert niet binnen één tot twee dagen op de antibioticakuur;
• het oor blijft lopen tot twee weken na de antibioticakuur;
• een trommelvliesperforatie die niet binnen twee maanden geneest;
• het kind heeft meer dan drie acute oorontstekingen per jaar.

Risicogroepen voor complicaties zijn
• kinderen jonger dan 6 maanden
• kinderen met anatomische afwijkingen, zoals bij het syndroom van Down en gespleten gehemelte,
• kinderen die een ooroperatie hebben ondergaan,
• kinderen met een gebrekkig immuunsysteem.

Behandeling

Tachtig tot negentig procent van de acute middenoorontstekingen geneest vanzelf na twee tot drie dagen. Bij jongere kinderen kunnen de klachten langer duren: de helft van de kinderen jonger dan 2 jaar heeft langer dan acht dagen klachten van oorpijn en/of huilen.

Neem alleszins contact op met uw huisarts
• als uw kind zieker wordt of slecht drinkt,
• als de oorpijn of de koorts toeneemt,
• in geval van huiduitslag, abnormale slaperigheid of gestoorde ademhaling;
• als er na drie dagen geen verbetering optreedt. Is uw kind jonger dan twee jaar, dan is het verstandig om al na één dag contact op te nemen met de arts,
• als uw kind voor de derde keer binnen een jaar oorpijn heeft;
• als er langer dan een week vocht uit het oor loopt (loopoor). Na het stoppen van het loopoor moet u na een viertal weken toch een arts raadplegen om te controleren of het trommelvlies opnieuw dicht is.
Ook wanneer de hardhorigheid langer dan 2 maanden duurt, moet u een arts raadplegen.

Pijnstiller: Een middenoorontsteking kan veel pijn doen, goede pijnstilling (paracetamol of ibuprofen) is daarom belangrijk. Bij orale toediening van paracetamol treedt sneller een pijnstillend effect op (vanaf ongeveer 30 minuten na inname) dan bij zetpillen (rectale toediening), maar bij rectale toediening houdt de werking langer aan.

• Oordruppels als pijnstilling of met antibiotica worden niet aanbevolen.

• In geval van koorts moet het kind voldoende drinken.

• Eventueel kunnen ontzwellende neusdruppels (zoutdruppels of xylomethazoline/ Oxymetazoline, zoals Otrivine of Nesivine) worden gegeven. Hierdoor gaat de buis van Eustachius vaak weer open en kan het ontstekingsvocht weglopen.
Gebruik deze neusdruppels maximaal een week. Neusdruppels op basis van naftylimidazoline (zoals Deltarhinol Mono, Vasocedine, Neofenox, Neusinol, Priciasol, Sofraline, Sofrasolone, Rhinospray) zijn af te raden vóór de leeftijd van 7 jaar.

• Kinderen met een middenoorontsteking mogen gerust zwemmen. Bij een trommelvliesperforatie (loopoor) wordt wel aangeraden om niet onder water te zwemmen, douchen mag wel.

Lees ook: Oordruppels beste behandeling bij loopoor

Antibiotica
Antibiotica zijn slechts zelden nodig. Uit diverse studies blijkt dat ze geen of nauwelijks effect hebben op de symptomen van een middenoorontsteking (duur of intensiteit van de oorpijn, gehoorsverlies, koorts...). Ook om mogelijke complicaties (zoals meningitis, mastoïditis, enz.) te voorkomen, blijken antibiotica geen effect te hebben.

Wanneer worden toch antibiotica aanbevolen?

• Kinderen jonger dan 6 maand: altijd antibiotica;
• Kinderen tussen 6 maanden en 2 jaar: antibiotica indien:

• de algemene gezondheidstoestand van in het begin slecht is (stijgende koorts, slecht drinken of eten of suf worden);

• na 48 uren geen verbetering optreedt;

• het kind een dubbelzijdige oorontsteking heeft;

• het kind van in het begin een loopoor heeft.

• Kinderen ouder dan 2 jaar: antibiotica indien:

• de toestand verergert of na drie dagen niet verbetert

• het kind een tweede acute otitis media binnen de 12 maanden doormaakt;

• het kind een loopoor heeft, zonder andere tekens of symptomen, dat meer dan enkele dagen blijft aanhouden

• Bij sommige risicokinderen zoals kinderen met het syndroom van Down, kinderen met gespleten gehemelte of immuungedeprimeerde kinderen.

Om praktische redenen wordt een behandelingsduur van 5 dagen voorgesteld.
Neem opnieuw contact op met hun arts indien 24 à 48 uur na het begin van een antibioticumkuur geen verbetering optreedt.

Trommelvliesbuisjes
Trommelvliesbuisjes zijn kleine plastic buisjes die in het trommelvlies geplaatst worden bij kinderen die vaak of langdurig last hebben van acute middenoorontstekingen of een slijmoor. De buisjes zorgen ervoor dat de druk binnen en buiten het oor gelijk blijft zodat het kind beter kan horen en minder vaak oorpijn heeft. Het trommelvliesbuisje neemt als het ware de functie van de buis van Eustachius over waardoor noodzakelijke beluchting van het middenoor kan plaatsvinden. De buisjes blijven meestal een halfjaar zitten en vallen dan vanzelf uit.
De noodzaak van het plaatsen van buisjes wordt per kind individueel bepaald afhankelijk van de ernst van de klachten, kans op spontaan herstel, en het risico op ontwikkelingsachterstand.
Een nadeel van de buisjes is dat de kinderen niet met hun hoofd onder water mogen komen, wat er in de praktijk meestal op neerkomt dat ze niet mogen zwemmen.

Lijmoor: Middenoorontsteking met effusie

Een lijmoor of een Middenoorontsteking met effusie of Otitis media met effusie (OME) is een ontsteking van het middenoor met vochtophoping achter een gesloten trommelvlies, zonder duidelijke tekenen van een acute infectie. Het vocht dat zich ophoopt, kan slijmerig zijn en op lijm lijken. Vandaar de naam lijmoor. Het is de meest voorkomende oorzaak van slechthorendheid bij kinderen jonger dan acht jaar. Een middenoorontsteking met effusie is vaak een normale evolutie van een acute middenooronsteking. Zestig procent van de kinderen met een acute middenoorontsteking, krijgt na 1 maand een middenoorontsteking met effusie en 8 tot 15% na 3 maanden. De aandoening kan zich ook bij volwassenen voordoen, al komt dit veel minder vaak voor dan bij kinderen. In de meeste gevallen is dit niet erg en verdwijnt de aandoening na enkele maanden spontaan. Soms komt het voor dat een slijmoor langer duurt of steeds weer terugkomt. Het gehoorsverlies kan dan aanleiding geven tot tijdelijke taal- en spraakstoornissen. Kinderen kunnen er ook zo door belemmerd worden dat er gedragsstoornissen ontstaan. In een enkel geval treedt een beschadiging van het oor op waardoor ernstigere gehoorsafwijkingen en evenwichtsproblemen kunnen ontstaan.

Mogelijke klachten
- lichte oorpijn
- gehoorverlies zonder aanwijsbare oorzaak
- een vol, drukkend gevoel in het oor
- achterblijvende spraak- en taalontwikkeling
- hoorbare ademhaling tijdens slapen of snurken, openmond-ademhaling.
Een loopoor en koorts doen zich niet voor bij OME. Dergelijke verschijnselen doen zich wel voor bij een acute middenoorontsteking.

Risicofactoren

- erfelijke belasting (andere gezinsleden met waarschijnlijk doorgemaakte otitis media met effusie
- regelmatig luchtweginfecties - regelmatig middenoorontstekingen, vooral in het eerste levensjaar. In het najaar en in de winter doet OME zich vaker voor. Kinderen die naar een kinderdagverblijf gaan, zijn over het algemeen vaker verkouden en hebben daardoor vaker last van OME.

Risicogroepen
- patiënten met syndroom van Down,
- een gespleten gehemelte of andere aangeboren afwijkingen
- operaties aan neus/keel/oor
- een gebrekkig immuunsysteem.

Behandeling
Een lijmoor geneest meestal vanzelf binnen 3 tot 6 maanden, zonder blijvend letsel van het oor of hoorproblemen. Medicatie (antibiotica) heeft geen of hooguit een kortstondige invloed op de evolutie. Een behandeling (trommelvliesbuisjes en/of het verwijderen van neuspoliepen of amandelen) wordt pas aanbevolen als de hoorklachten langer dan 6 maanden duren of een duidelijk nadelige invloed hebben op het functioneren en op de ontwikkeling van het kind. Bij kinderen met een afweerstoornis, een gehemeltespleet of het syndroom van Down kan de aandoening ernstiger verlopen, en zullen eventueel sneller maatregelen worden genomen. Bij volwassenen zal de arts steeds controleren of er niets anders aan de hand is, bv. een kwankergezwel.


Laatst bijgewerkt: mei 2023

Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.

eenvoudig terug uit te schrijven
Wij verwerken jouw persoonsgegevens conform het Privacy-beleid van Roularta Media Group NV.
volgopfacebook

volgopinstagram