Gerelateerde artikels
Zalfjes bij spier- en gewrichtspijnen
In dit artikel
Zalfjes bij spier- en gewrichtspijnen
dossier Er bestaan een hele reeks zalven, sprays, gels, oliën, enz. die spier-, gewrichts- en andere pijnen moeten helpen verlichten. Of ze daadwerkelijke enige zin hebben, is voor de meeste van deze producten twijfelachtig.
De lokale werkende producten kunnen in enkele hoofdgroepen ingedeeld worden :
• koude sprays ;
• opwarmende zalven ;
• ontstekingsremmende zalven ;
• zalven tegen bloeduitstortingen.
Barrière
Er zijn reeds geneesmiddelen op de markt die via huidklevers toegediend worden, zoals bv. nitroglycerine voor mensen met hartklachten en hormonale stoffen voor vrouwen na de menopauze. Er bestaan ook nicotinepleisters voor mensen die willen stoppen met roken. Het grote voordeel van deze pleisters is dat ze voor een zeer gelijkmatige opname zorgen.
Er is echter een belangrijk verschil tussen de lokale producten en de geneesmiddelenpleisters. Bij de pleisters is het de bedoeling dat de actieve stof in het bloed opgenomen en zo over heel het lichaam verspreid wordt. Bij de lokale producten streeft men vooral een lokaal effect na, bv. het sneller doen verdwijnen van een blauwe plek.
Welke effecten ?
Een deel van het effect van zalven bereikt men vermoedelijk door de massage. Het inwrijven van de crème en de zichtbare zorg die men zichzelf toedient of toegediend krijgt, heeft meestal een weldoende invloed waardoor men zich reeds beter voelt.
• De lokale producten bevatten vaak irriterende stoffen die de zenuwuiteinden in de huid prikkelen. Deze gewaarwording is vermoedelijk voldoende intens om de pijnprikkels uit het gekwetste weefsel te overstemmen. Voor deze veronderstelling bestaan echter geen sluitende bewijzen.
• Sommige stoffen dringen effectief door tot in de onderhuidse vet- en spierweefsels die zich onder de behandelde zone bevinden. Verspreiding in zijwaartse richting is er nauwelijks. Dit betekent dat men met lokale producten wel degelijk gans de getroffen zone moet insmeren.
Anderzijds moet men echter ook niet het onmogelijke verwachten. Sommige structuren liggen te diep zodat de actieve stoffen nagenoeg onmogelijk tot daar kunnen geraken omdat ze onderweg opgenomen worden in het bloed en verspreid worden over gans het lichaam. Via de omweg langs het bloed kunnen ze misschien toch nog de getroffen weefsels bereiken, maar waarschijnlijk zijn ze tegen dan al te zeer verdund om nog veel effect te hebben.
• Lokale producten hebben als voordeel dat ze gemakkelijk aangebracht kunnen worden en dat overdosering bijna onmogelijk is. Ze zijn bijgevolg ook behoorlijk veilig, al moet er een uitzondering gemaakt worden voor producten op basis van corticosteroïden.
Indien men er toch te gul mee omspringt, kan men lokaal hinder ondervinden, bv. bevriezingsverschijnselen bij koude sprays, irritatie bij opwarmende zalven, enz. Meestal blijven deze klachten beperkt.
• Bij het gebruik van zalven op basis van een corticosteroïd is het zeer belangrijk dat de zalf of gel niet in een dikke laag aangebracht wordt, en dat er geen occlusief verband aangebracht wordt tenzij anders vermeld door een arts. Enkel op deze manier kan overdosering van corticosteroïden via topische toedieningsweg, met alle gevolgen van dien, vermeden worden.
Sommige producten bevatten stoffen die wat meer aanleiding geven tot overgevoeligheid en allergische reacties. Indien men zulke klachten ondervindt, moet men deze producten niet meer gebruiken.
Koudesprays
Deze sprays worden vooral gebruikt om een pijnlijke plek snel af te koelen en de pijn te onderdrukken. De afkoeling is slechts zeer oppervlakkig. Ze heeft geen effect op de dieper gelegen weefsels. Ze heeft bijgevolg ook geen ontstekingsremmend effect.
De sprays leiden tot een zeer behoorlijke pijnvermindering, maar het is de vraag of dit wel altijd zo gelukkig is. Neem nu bij een enkelverzwikking. De pijn is het belangrijkste signaal dat mensen ertoe aanzet het een tijdje rustig aan te doen. Met de pijn neemt men ook dat signaal weg en kan men geneigd zijn weer sneller rond te stappen en kan men zo de schade aan de weefsels nog vergroten.
Wanneer men een spray gebruikt, moet men er dus op letten dat men het gekwetste lichaamsdeel niet belast
Breng de spray niet te snel na elkaar opnieuw aan. Dit kan immers tot bevriezing van de huid leiden. Men kan zo bijkomende problemen veroorzaken.
Koude sprays bevorderen de genezing niet.
Lees ook: Ligamenten enkel: wat als je je enkel omslaat?
Opwarmende zalven
Door dit alles wordt de huid rood, zwelt ze wat op, stroomt er meer bloed doorheen en voelt ze daardoor warmer aan. Al deze effecten kunnen de pijnprikkels van het letsel overstemmen en op die wijze zorgen deze zalven vermoedelijk voor een pijnstillend gevoel. Het duurt meestal enige tijd vooraleer dit pijnstillend effect optreedt.
Het effect van deze zalven op de diepere weefsels is naar alle waarschijnlijkheid uiterst gering.
• Het effect doet zich vooral voor in de opperste huidlagen. Er is bv. geen betere doorbloeding van de diepere weefsellagen zodat deze niet extra opgewarmd worden.
• De huid is een goede isolatielaag. De warmte die in de huid opgebouwd wordt, wordt dus niet doorgegeven naar de diepere weefsellagen.
• De temperatuur van de huid blijft zélfs na het gebruik van een opwarmende zalf te laag om enig opwarmend effect te hebben op de spieren of andere onderhuidse weefsels. De basistemperatuur van de huid ligt gemiddeld immers rond 32°C. Deze van de onderhuidse weefsels schommelt tussen 35 en 37°C al naargelang de diepte waarop het weefsel gelegen is.
De naam voor deze zalven is bovendien niet echt gelukkig. De toegenomen doorbloeding van de huid zorgt immers voor een groter warmteverlies. Deze zalven hebben dus een gelijkaardig effect op de lichaamstemperatuur als alcohol. Ze geven de indruk dat men het warm heeft of krijgt, maar ze verhogen het warmteverlies waardoor men sneller afkoelt. Zeker bij koud weer is het gebruik van zulke zalven niet wenselijk.
Men hoeft zich nochtans niet ongerust te maken over dit soort zalven. Ze zijn eerder onschuldig zolang men ze met mate gebruikt.
Ontstekingsremmende zalven
Deze producten bevatten meestal een eenvoudige niet-steroïdale ontstekingsremmer, zoals bv. naproxen, ibuprofen, enz.
Er bestaan ontstekingsremmende zalven op basis van corticosteroïden. Deze producten kunnen de huid beschadigen indien ze onoordeelkundig gebruikt worden. De huid kan dunner worden en gevoeliger voor zonlicht. Er kunnen huidstriemen ontstaan of verkleuringen. De haren kunnen plaatselijk ongewenst fel beginnen groeien. Wonden genezen soms minder snel. Bepaalde corticosteroïden houden een behoorlijk groot risico in op allergische reacties.
De corticosteroïden kunnen ook via de huid in het bloed opgenomen worden en een ongewenste invloed uitoefenen. Dit kan risico’s inhouden, bv. voor mensen met diabetes, een verhoogde bloeddruk, nierproblemen, glaucoom, voor zwangere vrouwen, enz.
Het risico op ongewenste gevolgen hangt onder meer af van de kracht van de corticosteroïden in het product (er bestaan zeer krachtige corticosteroïden), de gebruikte hoeveelheid, de plaats op het lichaam waar men ze aanbrengt en de duur van de behandeling. Door de behandelde plaats af te dekken met een verband verhoogt men de indringing in de huid en dus ook de risico’s.
Lokale producten op basis van corticosteroïden mogen bijgevolg alleen gebruikt worden in overleg met de arts. Omwille van de mogelijke risico’s gebruikt men beter een lokaal product op basis van een niet-steroïdale ontstekingsremmer wanneer men een ontsteking wenst af te remmen. Wil men toch een product op basis van corticosteroïden gebruiken, bv. omdat er geen alternatief is, dan gaat de voorkeur uit naar de minst krachtige. Gebruik het product dan ook enkel op voorschrift en in overleg met een arts. Houd het gebruik bovendien liefst zo kort mogelijk.
Bij het gebruik van zalven op basis van een corticosteroïd is het zeer belangrijk dat de zalf of gel niet in een dikke laag aangebracht wordt, en dat er geen occlusief verband aangebracht wordt tenzij anders vermeld door een arts. Dit staat in schril contrast met de algemene gebruiksrgels van zalven en gels en is daardoor zeker het vermelden waard. Enkel op deze manier kan overdosering van corticosteroïden via topische toedieningsweg, met alle gevolgen van dien, vermeden worden.
Tegen blauwe plekken
Een aantal zalven bevatten stoffen die bloedklonters helpen oplossen. Ze versnellen het verdwijnen van bloeduitstortingen, blauwe plekken, zwellingen, enz.
Blauwe plekken gaan vaak samen met een schaafwonde. Deze zalven mogen in dat geval niet gebruikt worden. Ze kunnen dan immers de wonde irriteren en bovendien ook infecteren waardoor ze kan beginnen verzweren.
Hoe gebruiken ?
• Lokale producten moeten in een voldoend dikke laag aangebracht worden. Voldoend dik moet u letterlijk begrijpen : ze mag rustig meer dan één millimeter dik zijn. Een dunne laag bevat vaak te weinig actieve stoffen om een degelijk effect te hebben. U moet de laag dus echt zien liggen.
• Het zogezegd ‘in-masseren’ is niet nodig. Dit verhoogt de werking niet. Het enige wat men bereikt is dat het product sneller opdroogt. Het volstaat een dikke laag aan te brengen en deze verder gerust te laten.
Dit neemt natuurlijk niet weg dat gemasseerd worden wel een aangenaam gevoel geeft.
• Het afdekken van de huid met een verband verhoogt het indringen van de actieve stof. Onder het verband wordt de huid immers vochtiger en dus zachter zodat het product ook gemakkelijker opgenomen wordt.
Een verband heeft bij blauwe plekken bovendien het bijkomend voordeel dat het een zekere druk uitoefent op het letsel wat zwelling helpt tegengaan. Dit is echter alleen nuttig bij grote zwellingen en geldt alleen in de veronderstelling dat het verband snel aangelegd werd.
• Het scheren van de huid is niet nodig. Haren kunnen het masseren hinderen, maar zoals gezegd, is masseren niet nodig. Vermoedelijk zijn fel behaarde huidzones zelfs beter doordringbaar dan andere door de aanwezigheid van een groot aantal haarzakjes.
• Door een voorafgaande behandeling, bv. met ijs, warme kompressen of massage, verhoogt de doorbloeding van de huid. Dit verbetert de opname van het product dat nadien aangebracht wordt.
• Breng deze producten nooit op een beschadigde huid aan. Het kan de letsels erger maken en tot regelrechte onstekingen leiden.
• Gebruik bij voorkeur producten die slechts één actieve stof bevatten. Het risico op ongewenste effecten is dan het kleinst.
• Gebruik deze producten op eigen initiatief maximaal één week. Indien de klachten blijven aanhouden, moet u zeker een arts raadplegen om te vermijden dat u (eventueel onbewust) in problemen zou geraken.
