Theaterpijn of knieschijfpijn: hoe ontstaat chondromalacie van de knieschijf? (patellofemoraal pijnsyndroom)

Bij het patellofemoraal pijnsyndroom voelt u pijn in en rond de knieschijf. Patella betekent ‘knieschijf’ en femoraal betekent ‘van het bovenbeen’. Het wordt ook anterieure kniepijn of chondromalacie van de knieschijf genoemd.

De klachten treden vooral op bij activiteiten als (trap)lopen, fietsen en hurken, maar ook bij zitten met gebogen knieën. Vandaar de naam theater- of bioscooppijn. Deze klachten kunnen acuut of geleidelijk ontstaan.

Deze vorm van kniepijn komt op alle leeftijden voor, maar vooral in de puberteit en tussen de leeftijd van 20 tot 35 jaar. Het zou iets vaker voorkomen bij vrouwen dan bij mannen. Het wordt daarom soms ook ‘jonge meisjes knie’ genoemd. 

Het is niet precies bekend hoe deze klachten ontstaan, maar overbelasting speelt zeker een rol. 

De klachten komen geleidelijk op. U hebt pijn, vaak aan de binnen- of achterzijde van de knieschijf. Bij zware belasting voelt u het soms ook in de knieholte. De pijn kan optreden in één of in beide knieën.

• Lang zitten met een gebogen knie kan pijnlijk zijn, zoals in de auto of bioscoop (vandaar de naam bioscoop- of theaterknie), of bij hurken of knielen. Strekken van de benen verlicht de pijn,

• Ook is belast buigen pijnlijk, zoals traplopen, fietsen of lopen. Als u rust worden de klachten minder. 

• De knie kan stijf aanvoelen of dik zijn. Het kan ook zijn dat u de knie hoort kraken.

• Soms hebt u het gevoel dat de knieschijf zich abnormaal naar buiten verplaatst of kan de knie blokkeren.

Een preciese oorzaak van het patellofemoraal pijnsyndroom is niet bekend. 

Vroeger werd gedacht dat de pijn te maken had met beschadiging van het kraakbeen tussen de knieschijf en het dijbeen. Maar kraakbeen bevat geen zenuwen en kan dus geen pijn pijnprikkel veroorzaken. Bij artroscopisch onderzoek worden bovendien vaak geen afwijkingen gevonden. Als er al afwijkingen worden gevonden, strookt de ernst van de klachten veelal niet met de ernst van het kraakbeenletsel.

Nu denkt men dat de klachten veroorzaakt worden door een verkeerde sporing van de knieschijf in de groeve of de goot of groeve van het bovenbeen. Bij het buigen en strekken van de knie loopt de knieschijf namelijk door een groeve in het bovenbeen. Bij een verkeerde sporing van de knieschijf ontstaat er een ongunstige drukbelasting tussen de knieschijf en het bovenbeen. Dat leidt mogelijk tot overbelasting en irritatie van het bot en omliggende weefsels. De knieschijf werkt als een soort katrol, waarop bij het buigen van de knie grote krachten staan, vooral bij activiteiten met geplooide knie zoals traplopen, hurken, knielen of rechtkomen uit een diepe zetel. 

Vaak spelen meerdere factoren een rol bij het ontstaan van de klachten:

• een afwijkende stand van de benen (X- of O-benen); 

• overmatige binnenwaartse afwikkeling van de voeten (hyperpronatie); 

• plat- of holvoeten;

• beenlengteverschil;

• zwakke of korte spieren rondom de knie, of zwakke bovenbeenspieren;

• overmatige lenigheid (hypermobiliteit);

• een overbelasting of verkeerde belasting van de knie (bijv. te intensief sporten, slechte trainingsopbouw…); 

• verkeerde loopschoenen of sporten op een harde ondergrond;

• kneuzing van of rond de knieschijf. 

Het patellofemoraal pijnsyndroom komt vaak voor bij bepaalde sporten waarbij veel wordt gelopen en/of gesprongen, zoals lopen, atletiek, voetbal, tennis, volleybal, basket, turnen… Ook bij fietsen kan het optreden, bijvoorbeeld met een groot verzet, tegen de wind in of tegen een helling rijden.

Plotselinge toename van trainingsduur of trainingsintensiteit kan deze blessure uitlokken. Ook beginnende sporters en sporthervatting op het oude niveau na ziekte of vakantie kan de klachten veroorzaken.

De arts zal de diagnose stellen op basis van de klachten en een lichamelijk onderzoek. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar de knie, maar ook de romp, heupen, enkels en voeten worden nagekeken om statiekafwijkingen op het spoor te komen. De knie zelf wordt uitvoerig onderzocht om andere oorzaken van kniepijn uit te sluiten.

Soms is het nodig om aanvullend onderzoek te doen, zoals röntgenfoto’s en/of een MRI-scan van de knie, om andere mogelijke oorzaken van kniepijn uit te sluiten, zoals bursitis, tendinitis, een meniscus- of kniebandletsel, artrose...

Meestal worden de klachten op den duur vanzelf weer minder. Maar dat kan wel meerdere maanden en soms langer duren. Ongeveer 6 van de 10 mensen met het patellofemoraal pijnsyndroom hebben na 1 jaar nog klachten, ongeveer 4 van de 10 mensen hebben na 6 jaar nog klachten.

De activiteiten die de klachten uitlokken moet u zoveel mogelijk vermijden, zoals springen, squatten, leg-press, traplopen, knielen… Vaak helpt het om 1 of 2 maanden minder belastend te sporten of, bij veel klachten, zelfs even te stoppen met sporten.

 

U mag de knie wel normaal gebruiken ondanks de last. Ook sporten en bewegingen die geen klachten geven, bijvoorbeeld zwemmen (geen schoolslag!) of fietsen, mogen wel uitgevoerd worden. Fietsen met een lagere weerstand en met het zadel hoger, kan bijvoorbeeld vaak wel zonder klachten. 

Zijn de klachten verminderd? Dan kunt u geleidelijk weer meer gaan sporten. Pijnklachten mogen bij hervatten van de activiteiten niet toenemen. Is dit toch het geval, dan moet het trainingsschema aangepast worden. Pijn is daarbij het signaal om gas terug te nemen. Overschrijding van de pijngrens vertraagt de genezing.

Eventueel kunt u 3 tot 4 keer per dag de volgende oefening doen om uw bovenbeenspier te versterken.

 Ga op de grond zitten met gestrekte benen. Zet uw handen achter u op de grond. 

Leg eventueel een kussentje of opgerolde handdoek onder uw knie, zodat de knie wat steun heeft en niet helemaal gestrekt is. 

Til nu uw been op tot uw hak 5 cm van de grond af komt. Houd uw been 10 seconden zo gestrekt en leg hem dan weer rustig neer. 

Dan 10 seconden ontspannen en daarna weer omhoog. 

Doe deze beweging 5 keer achter elkaar. 

U kunt de oefening eventueel ook liggend doen.

Lukt deze oefening na een tijdje goed en hebt u daarna weinig klachten? 

Probeer het dan de volgende dag met een gewichtje op uw voet, bijvoorbeeld een kilo rijst in een slappe plastic zak; die blijft goed op je voeten liggen. Pas op dat u niet te snel een te zwaar gewicht neemt. Bij deze oefening is een gewicht van 1 kilo al behoorlijk zwaar. 

Bekijk hier een filmpje met deze oefening.

3. Het koelen met een cold-pack gedurende 15 minuten kan kortdurend verlichting van de klachten geven, maar geeft geen verbeteringen op de lange termijn.

4. Bij veel pijn kunt u kortdurend pijnstillers nemen, bijvoorbeeld paracetamol. 

5. Neem contact op met de huisarts voor bijkomend onderzoek als de klachten na 4 tot 6 weken nog onvoldoende zijn verminderd