Gebeten door een teek: wat moet je doen?

dossier Parken, weilanden, tuinen en bosrijke gebieden zijn de plaatsen bij uitstek om een teek tegen het lijf te lopen. In de periode tussen maart en oktober loopt u het grootste risico op een tekenbeet. Teken zijn heel het jaar door aanwezig, maar pas bij temperaturen boven de 10° C worden ze actief.
Een beet van een teek is meestal onschuldig en nagenoeg pijnloos. Wanneer de teek echter besmet is met een bacterie, kunt u er wel ziek van worden.
De kans dat u na een tekenbeet de ziekte van Lyme of anaplasmose krijgt is echter zeer klein: men schat dat maximaal 1 à 5% van de mensen met een tekenbeet de ziekte van Lyme krijgt. De kans op anaplasmose is nog kleiner. Ten eerste is slechts een klein deel van de teken bij ons besmet met de bacterie die de ziekte van Lyme of anaplasmose overbrengt. Ook wanneer de teek besmet is, is het niet zeker dat u de ziekte krijgt. Hoe langer de teek op de huid zit, hoe groter het risico op besmetting door de ziekteverwekkende bacterie.

Wat moet u doen als u bent gebeten door een teek?

1. Verwijder de teek zo snel mogelijk

Indien de teek binnen de 24 uur verwijderd werd (en de teek dus geen bloedmaal heeft opgezogen) is er geen risico dat u besmet bent en de ziekte van Lyme krijgt.
Controleer na ieder verblijf in de natuur grondig de huid en verwijder eventuele teken op de juiste manier. Let vooral op warme lichaamsplooien (oksels, liezen, buik, knieholten, bilspleet, balzak…). Controleer bij kinderen ook de hoofdhuid en de hals.

Verwijder de teek zo snel mogelijk op de juiste manier

• Beschadig de teek niet.
• Pak de teek zo dicht mogelijk bij de huid vast, bij voorkeur met een puntige pincet of speciale tekenverwijderaar (te koop in de apotheek of de buitensportwinkel). Als u geen pincet of tekentang heeft, probeer dan de teek zo dicht mogelijk op de huid bij de kop vast te houden tijdens het verwijderen.
• Trek de teek er langzaam uit, zonder te draaien. Let op dat u de teek hierbij niet fijnknijpt. Als er een stukje van de monddelen van de teek in de huid achterblijft, is dat ongevaarlijk. Dat komt er vanzelf weer uit, net als bij een splinter.

• Ontsmet het beetwondje met 70% alcohol of jodium.

• Wat u zeker niet mag doen:
- de teek verbranden met bv. een sigaret
- de teek proberen te verdoven of te doden met alcohol, jodium, azijn, nagellak enz. voordat u de teek verwijdert.
• Noteer de dag van de beet.

2. Op welke klachten moet u letten na een tekenbeet?
Als de ziekte van Lyme niet op tijd wordt ontdekt en behandeld, bestaat de kans op meer ernstige verschijnselen waarbij spieren, gewrichten, het zenuwstelsel en het hart kunnen worden aangetast. De meeste van die verschijnselen zijn omkeerbaar als u ze laat behandelen. Alleen de gewrichtsklachten kunnen van blijvend zijn, zelfs na behandeling. Hoe langer u wacht met de behandeling, hoe langer het herstel zal duren.

• Een klein rood plekje (minder dan 5 cm) op de plaats van de tekenbeet is een normale huidirritatie. Wordt dat plekje niet groter en verdwijnt het binnen enkele dagen weer, dan is de kans zeer klein dat het plekje een symptoom is van de ziekte van Lyme.

Indien de beet na een paar dagen nog niet genezen is of pijnlijk aanvoelt, raadpleegt u het best uw huisarts. Dit kan wijzen op een lokale infectie (door andere bacteriën).
• Indien na enkele dagen een rode, ringvormige uitslag (Erythema migrans) verschijnt rond de tekenbeet die langzaam groter wordt, moet u zo snel mogelijk uw huisarts raadplegen. Zo’n ring is typerend voor de ziekte van Lyme. De vlek verschijnt meestal na enkele dagen tot twee weken na de tekenbeet, maar dat kan ook pas na 3 maanden zijn. Het is dus belangrijk de plek van de tekenbeet een tweetal maanden goed in de gaten te houden.
Het is belangrijk dat u dan zo snel mogelijk start met een antibioticakuur (gedurende 14 dagen). Een bloedtest om na te gaan of u effectief besmet bent, heeft geen zin omdat de besmetting in het bloed op dat ogenblik meestal nog niet kan worden vastgesteld.
De ring verdwijnt uiteindelijk van zelf, maar het betekent wel dat u - als u niet behandeld wordt - de “ziekte van Lyme” heeft.
Door een behandeling met een antibioticum verdwijnt de huiduitslag meestal binnen de 7 à 14 dagen. Indien de huiduitslag correct worden behandeld met antibiotica, dan is ontwikkeling van latere verwikkelingen zoals gewrichtsontsteking of zenuwontsteking uitermate klein tot uitgesloten.

Opgelet! De huiduitslag is niet altijd goed te zien.

Bovendien krijgt niet iedereen die door een besmette teek is gebeten deze huiduitslag. Ook zonder het verschijnen van de rode ring kunt u de ziekte van Lyme krijgen.
• Krijgt u in de weken na een tekenbeet griepachtige klachten zoals hoofdpijn, keelpijn, vermoeidheid, gezwollen klieren en/of koorts? Raadpleeg dan zo snel mogelijk uw huisarts voor een antibioticakuur, ook als u geen huiduitslag hebt gezien.
Hoe langer u wacht met de behandeling, hoe langer het herstel zal duren.
Ook bij deze verschijnselen is het niet nodig om eerst een bloedtest uit te voeren om te kijken of u effectief besmet bent.
• Krijgt u in de maanden na een tekenbeet gewrichtspijn in armen of benen, hartritmestoornissen of tekenen die wijzen op aantasting van het centrale zenuwstelsel (zoals scheefstand van het gezicht, dubbelzien, tintelingen in armen en benen…), dan moet u onmiddellijk uw huisarts raadplegen. Dit kan wijzen op ernstige complicaties ten gevolge van de ziekte van Lyme.
De arts zal eerst een bloedtest doen om na te gaan of u effectief besmet bent geweest. Indien die test positief is, dan moet u antibiotica nemen. Soms zal het nodig zijn om de antibiotica intraveneus toe te dienen (wat een opname in het ziekenhuis vereist).
Afhankelijk van de symptomen is volledig herstel in dit stadium niet altijd mogelijk. Als de antibiotica goed hebben gewerkt en de bacterie niet meer aanwezig is kunnen sommige mensen klachten houden.

3. Een bloedonderzoek?
• In de eerste weken na een tekenbeet heeft het geen zin om een bloedonderzoek te doen om te kijken of u besmet bent. Het kan 6 tot 8 weken duren vooraleer de antistoffen (afweer) in het bloed meetbaar zijn.
• Bij reeds vooraf aanwezige antistoffen in het bloed (door een vroegere besmetting), bewijst de test niet dat u recent opnieuw besmet bent. Deze blijvende antistoffen zijn niet zeldzaam
• Indien pas enkele maanden na een tekenbeet nog klachten optreden (zoals vermoeidheid, aangezichtsverlamming, gewrichtsontstekingen…) , dan is een bloedonderzoek wél nodig.
Deze ziektebeelden kunnen ook voorkomen bij vele andere ziekten dan Lyme. De aanwezigheid van antistoffen is op zichzelf geen bewijs dat de symptomen door Lymeziekte veroorzaakt worden. Afwezigheid van antistoffen is wel een sterk argument tegen de aanwezigheid van de ziekte.

4. Preventief antibiotica nemen?
• In België wordt het toedienen van antibiotica ter preventie van de ziekte van Lyme na een tekenbeet afgeraden.
• Volgens de Europese wetenschappelijke studiegroep Eucalb (European Concerted Action on Lyme Borreliosis) is preventieve toediening van antibiotica alleen verantwoord in streken waar aangetoond is dat er veel teken voorkomen die besmet zijn met een agressief type van de ziekmakende bacterie.
• In de richtlijn Lymeziekte van de Nederlandse Commissie van het Centraal Begeleidingsorgaan (CBO) wordt aangeraden om na een tekenbeet preventief antibiotica toe te dienen indien de teek langer dan 24 uur op de huid heeft gezeten. Antibiotica vermindert het risico op lymeziekte wanneer ze binnen 72 uur na het verwijderen van de teek wordt gegeven. Voor niet-zwangere personen van 8 jaar of ouder wordt één dosis van 200 mg doxycycline aangeraden. Voor zwangeren en kinderen tussen zes maanden en acht jaar oud één dosis azitromycine van 500 mg of 10 mg/kg bij kinderen.

Neem alleszins nooit op eigen houtje antibiotica, maar bespreek dit altijd met uw huisarts.