Menopauze: opvliegers in de overgang

Opvliegers zijn plotseling opkomende hitte-aanvallen die roodheid, transpiratie en een gloeiend gezicht veroorzaken. Ze worden ook wel vapeurs of hot flashes genoemd. De medische wereld heeft het over een spontane aanval van perifere vasodilatatie (vasodilatatie is het verwijden van de bloedvaten). Een opvlieger voelt als een warmte-explosie, gevolgd door overvloedig zweten. De huid van hoofd, nek en borst wordt plotseling rood en tijdens de opvlieger kan het hart sneller slaan. Soms krijg je daarna koude rillingen. 

Meer dan 80 procent van de vrouwen in de overgang heeft opvliegers. Het is hiermee de meest voorkomende overgangsklacht. Opvliegers duren normaal gesproken drie tot vijf minuten, maar ze kunnen ook enkele seconden duren of zelfs een halfuur. De ene vrouw heeft eens per week of maand een opvlieger, de andere heeft ze de hele dag (of nacht; dan spreekt men van nachtzweten). De meeste vrouwen hebben er vooral last van in het eerste jaar na de menopauze. Opvliegers nemen vanzelf af; soms al na een paar maanden, soms pas na een paar jaar. Helaas zijn er ook vrouwen die de rest van hun leven af en toe een opvlieger blijven krijgen. Meestal heb je er dan wel minder hinder van. 

De precieze oorzaak van opvliegers is nog niet bekend, maar het heeft te maken met de veranderde oestrogeenlevels. Mogelijk zorgen deze hormoonschommelingen ervoor dat de hypothalamus, het gebied in de hersenen dat onder meer de lichaamstemperatuur regelt, van slag is. Bij vrouwen met opvliegers is de zogenaamde thermoneutrale zone versmald, wat betekent dat bij extreem kleine veranderingen in de lichaamstemperatuur direct al een warmteregulerende respons optreedt. Je lichaam denkt dat het oververhit is en reageert meteen met zweten, blozen en het verwijden van de bloedvaten. 

Hoewel opvliegers een typische overgangsklacht zijn, kunnen er ook andere oorzaken, zoals angst en stress aan ten grondslag liggen. Ook kunnen ze een ongewenste bijwerking zijn van medicijnen die inwerken op de hormoonbalans, antidepressiva, bètablokkers (medicijnen die hartslag en bloeddruk verlagen), opiaten (pijnstillers), bisfosfonaten (geneesmiddelen voor de behandeling van osteoporose) en chemotherapie tegen borstkanker. Aandoeningen als hyperthyreoïdie (een overactieve schildklier), ruggenmergletsel en sommige virale infecties kunnen ook opvliegers veroorzaken. Verder kun je door de schommelingen in je hormoonbalans tijdens de zwangerschap opvliegers krijgen, vooral in het eerste en tweede trimester. 

Veel vrouwen voelen de opvliegers aankomen. Uit onderzoek blijkt dat je in dat geval door diep, langzaam en vanuit de onderbuik adem te halen ongeveer de helft van de opvliegers tegen kan houden. Soms helpt het ook iets kouds te drinken of je nek en hoofd te koelen. Warmte kan een opvlieger uitlokken, dus zorg ervoor dat je het niet te warm krijgt. Draag meerdere laagjes niet te strakke kleding zodat je makkelijk iets uit kunt trekken. Katoenen of zijden kleding neemt meer vocht op en reguleert lichaamswarmte beter dan synthetische kleding. Een gezonde leefwijze (lees: gezond eten, voldoende beweging, niet roken) kan ervoor zorgen dat je minder vaak opvliegers ervaart. 

Vooral veel bewegen is hierbij erg belangrijk. Uit onderzoek blijkt namelijk dat vrouwen minder opvliegers hebben na het sporten. Dit positieve effect van beweging houdt zo’n 24 uur aan. Iedere dag lichamelijke activiteit is dus het best. Dat helpt ook weer tegen overgewicht. En vrouwen zonder overgewicht hebben minder opvliegers dan vrouwen die wel te zwaar zijn. En zo is de cirkel weer rond. 

Omdat angst en stress opvliegers kunnen uitlokken, is het belangrijk voor voldoende ontspanning te zorgen en ook tijdens een opvlieger zélf relaxed te blijven. Probeer te accepteren dat je ze hebt en maak het onderwerp bespreekbaar in je omgeving. Zorg er eventueel voor dat je voorbereid bent op een eventuele opvlieger door altijd een flesje water of een waaiertje bij je te hebben. Heb je vaak angst en/of stress, dan kunnen ademhalings- en ontspanningsoefeningen, meditatie, mindfulness, coaching of therapie helpen. Ook acupunctuur kan helpen, zowel tegen opvliegers als om stress en spanning te verlagen. Verder helpt het om spicy eten, cafeïne en alcohol te vermijden.