Portale hypertensie: verhoogde bloeddruk in de leverpoortader

dossier

Portale hypertensie is een abnormaal hoge bloeddruk in de leverpoortader, de grote ader die bloed van de darm naar de lever voert. Het is de meest voorkomende complicatie van een ernstige leveraandoening.

Wat is portale hypertensie?

© Getty Images

Oorzaken

• Een proces VOOR de lever (pre- of extrahepatisch) waarbij de obstructie gebeurt in de poortader voordat deze de lever binnengaat. De oorzaak is vaak de vorming of aanwezigheid van bloedstolsels. Dit wordt ook wel trombose van de poortader of portatrombose genoemd. Erfelijke en verworven stollingsafwijkingen zijn frequente oorzaken van een portatrombose. De verworven stollingsafwijkingen komen vaak voor bij malnutritie (ondervoeding door opnamestoornissen in de darmen), infecties, chronische darmaandoeningen, leverziekte en pilgebruik.
• Een proces IN (of ziekte van) de lever (intrahepatisch) , waarbij de bloedstroom in de poortader belemmerd wordt binnen in de lever. Cirrose van de lever is de meest voorkomende intrahepatische oorzaak van portale hypertensie. Bij levercirrose wordt gezond leverweefsel als gevolg van een ontsteking van de levercellen vervangen door bindweefsel (littekenweefsel). Hierdoor verandert de structuur van de lever, waardoor het bloed niet meer vrij door de kleine aderen in de lever kan stromen. Dit heeft weer tot gevolg dat nog meer levercellen afsterven met weer extra bindweefselvorming tot gevolg. Het is een voortschrijdend proces met als gevolg dat de druk in de poortader steeds groter wordt.

• schistosomiasis van de lever of bilharzia als gevolg van besmetting met een parasiet
• myeloproliferatieve aandoeningen (stoornissen in het tempo waarin de bloedcellen zich ontwikkelen).
• In sommige gevallen is de oorzaak onbekend (idiopatische portale hypertensie). De meest voorkomende oorzaak hiervan is levercirrose. Deze afwijking ziet men met name als gevolg van een leverontsteking (hepatitis) of als gevolg van ernstig alcoholmisbruik.
• Een proces VOORBIJ de lever (supra- of posthepatisch): obstructie van de bloedstroom in de poortader nadat deze de lever heeft verlaten. Oorzaken zijn ernstig hartfalen en trombose van de leverader (de ader die bloed uit de lever afvoert), ook wel het syndroom van Budd-Chiari genoemd.

Symptomen

• Vergrote milt (splenomegalie). De arts kan een vergrote milt meestal door de buikwand voelen.
• Er kan vocht uit de lever lekken waardoor de buikholte opzet (ascites). Door de hoge druk in de poortader stijgt de druk in de darmcapillairen waardoor hieruit vocht wordt geperst. Dit kan niet voldoende worden afgevoerd en komt daardoor in de buik terecht. Bij levercirrose zien we daarnaast ook een verminderde doorbloeding van de nieren. Daardoor worden minder zout en water uitgescheiden waardoor een grote hoeveelheid vocht in de buik terechtkomt.
• Uitpuilende aderen in de buikwand (bij intrahepatische portale hypertensie).
• De vorming van bloedvaten die zijdelings een verbinding maken (zogenaamde collaterale bloedvaten) tussen het poortadersysteem en de algemene bloedsomloop, dus om de lever heen. Door deze verbinding kunnen stoffen die normaal gesproken door de lever uit het bloed worden gehaald, in de algemene bloedsomloop terechtkomen. De collaterale bloedvaten ontwikkelen zich op specifieke plaatsen, vooral in het onderste gedeelte van de slokdarm. De bloedvaten zwellen op en gaan kronkelen; ze veranderen zo in spataders (zogenaamde slokdarmspataders of oesophagusvarices). Deze verwijde bloedvaten zijn zwak en kunnen gemakkelijk en soms hevig gaan bloeden. Collaterale bloedvaten kunnen ook rond de navel en in de endeldarm (aambeien) ontstaan.Diagnose
• Met behulp van echografie kan de bloedstroom in de vaten van het poortadersysteem worden onderzocht en de aanwezigheid van vocht in de buik worden vastgesteld.
• Via CT-onderzoek kunnen ook de verwijde aders worden onderzocht.
• Via leveraderkatheterisatie kan de druk in het poortadersysteem direct worden gemeten met een naald die door de buikwand in de lever of milt wordt ingebracht.
• Aan de hand van endoscopisch onderzoek wordt vastgesteld of een patiënt slokdarmspataderen en varices in de maag heeft. Bij dit onderzoek wordt een flexibele buis met een lampje aan het uiteinde via de mond in de slokdarm gebracht.
• Bij de vaststelling van intrahepatische oorzaken kan een leverbiopsie noodzakelijk zijn: een weefselmonster van de lever wordt verwijderd voor onderzoek onder een microscoop.

Behandeling

• Hartfalen kan in een aantal gevallen behandeld worden waardoor ook de verhoogde druk in de leverader weer afneemt.
• De enige afdoende therapie voor levercirrose is een levertransplantatie. Dit is echter een ingrijpende behandeling.
• Levenslange antistolling moet worden gegeven aan patiënten waarbij de portatrombose werd veroorzaakt door een onderliggende stollingsstoornis.
  
  

Daarnaast moeten eventuele complicaties worden voorkomen  en zo nodig worden behandeld.

• Slokdarmspataders
• Overtollig vocht in de buikholte (ascites) kan in sommige gevallen met medicijnen worden verminderd of door een punctie met een holle naald worden verwijderd.
• Verder is een streng zoutloos dieet nodig (de nier houdt namelijk te veel zout vast), bedrust (om de nierdoorbloeding te verbeteren) en diuretica (plaspillen, plasmedicatie).
• Soms leggen artsen een overbrugging aan tussen de poortader en een ander groot bloedvat (TIPSS, portocavale shunt, spatorenale of splenorenale shunt). Dit gebeurt om de overdruk af te leiden. 

Lees ook: Slokdarmspataders / oesophagusvarices (of ook slokdarmvarices)