Maculaire degeneratie

dossier Maculaire degeneratie is de voornaamste oorzaak van (gedeeltelijke) blindheid bij mannen en vrouwen boven 50 jaar. Men schat dat 18% van de mensen tussen 65 en 74 jaar in meerdere of mindere mate lijden aan maculaire degeneratie. Boven 74 jaar zou dit tot 30% oplopen.

Twee vormen

Er bestaan twee types van leeftijdsgebonden maculaire degeneratie (of AMD van Age-Related Macular Degeneration):
• 'Droge' of atrofische maculaire degeneratie (ook ‘vroege’ AMD genoemd): dit is de meest voorkomende vorm die wordt veroorzaakt door ouderdom en verdunning van de weefsels van de macula. De ziekte wordt gekenmerkt door de vorming van witte vlekjes onder de retina (zg. drusen) en afbraak van de retina. Het verlies aan gezichtsscherpte gebeurt geleidelijk. Op termijn kan deze vorm van maculaire degeneratie evolueren naar de tweede, ‘natte’ of ‘late’ vorm van AMD.

• 'Natte' of neovasculaire maculaire degeneratie (of ‘late’ AMD): komt in ong. 10% van de gevallen voor. Dit is het gevolg van de vorming van abnormale bloedvaten onder het netvlies. Deze bloedvaten veroorzaken een uitsijpeling van vocht en soms bloed dat het centraal zicht verstoord. Dit kan leiden tot littekenvorming in de macula. Het verlies van de gezichtsscherpte kan dan snel (enkele maanden) en zeer uitgesproken zijn.

Oorzaken

Maculaire degeneratie is meestal het gevolg van een natuurlijk verouderingsproces van het oog. Er bestaat ook een erfelijke vorm die reeds op jongere leeftijd kan optreden. Men spreekt dan van juveniele maculaire dystrofie. Mensen in wiens familie maculaire degeneratie voorkomt, hebben alleszins een verhoogde kans om het ook te krijgen.

Risicofactoren zijn:
• roken, ook passief roken
• overdadige blootstelling aan UV-licht (zonnestralen)
• hypertensie (verhoogde bloeddruk) en slagaderverkalking (arteriosclerose)
• voeding: hoge consumptie van mono-onverzadigde, poly-onverzadigde en plantaardige vetten en geringe consumptie van vis, groenten en fruit.

Er bestaat geen enkel bewijs dat een trauma, infectie, ontsteking en een uitgesproken bijziendheid waardoor de macula wordt aangetast, maculaire degeneratie zou veroorzaken. Ook bestaat geen enkel bewijs voor een mogelijk verband tussen oogoperaties en maculaire degeneratie.

Lees ook: Passief roken: gevaarlijk

Lees ook: Rokers riskeren blindheid

Symptomen

Maculaire degeneratie kan verschillende symtomen veroorzaken die verschillen van persoon tot persoon. Soms treedt het slechts bij één oog op en blijft het andere oog normaal functioneren. In het begin is de aandoening nauwelijks merkbaar.

Mogelijke symptomen zijn:
• kleuren worden fletser
• woorden op eenzelfde bladzijde worden wazig en er lijken letters te ontbreken
• rechte lijnen worden vervormd waargenomen, vooral in het midden van het beeld
• in het centrum van het beeld wordt een zwarte vlek waargenomen.

Om kleine veranderingen in het zicht op te merken kan de arts u aanraden wekelijks uw zicht te testen aan de hand van het zogenaamde Amsler rooster. Hierbij moet men afwisselend met elk oog naar het raster kijken, terwijl het andere afgedekt wordt. Bij eventuele afwijkingen is er mogelijk iets aan de hand.
Ziet u vlekken of lijnvervormingen (zie 2e tabel), zijn er bvb zwarte stukken? Herhaal ook met het andere oog.

bron afbeelding amsler:http://www.medem.com/default.cfm
bron afbeelding bus:http://www.macula.org/low_vision/index.html

Opsporing

Een regelmatig oogonderzoek vanaf 50 jaar is aangewezen om mogelijke problemen op het spoor te komen, vooral als de ziekte in de familie voorkomt. In bepaalde gevallen kan een vroegtijdige opsporing erger voorkomen.
Het opsporen gebeurt aan de hand van volgende technieken:
• onderzoek van de macula door middel van een oogspiegel (fundusonderzoek)
• Amslertest (zie hoger)
• Fluorescente angiogram waarbij de arts een bepaalde kleurstof inspuit om evt. lekkende bloedvaatjes op te sporen.

Behandeling

‘Droge’ of ‘vroege’ AMD
Voor de meest voorkomende vorm, droge maculaire degeneratie, bestaat momenteel geen enkele behandeling. Het enige wat kan geprobeerd worden is de degeneratie af te remmen en te vermijden dat ze evolueert naar de ‘natte’ of ‘late’ vorm van AMD.

• Studies met zeer hoge dosissen vitamine C, E, A, zink en koper (de zg. AREDS-preparation) laten geen sluitende conclusies toe. Bij sommige patiënten geeft dit resultaat, bij andere niet. Bovendien zijn de gebruikte dosissen zo hoog (500 mg vit. C per dag, 400 IE vitamine E, 15 mg beta-caroteen, 80 mg zink en 2 mg koper) dat nevenwerkingen kunnen optreden.
• Supplementen van de beta-carotenen lutein en zeaxanthin: geen enkel bewijs van werking.
• Aanpassing van de voeding: minder vetten, meer groene groenten en fruit.

‘Natte’ of ‘late’ AMD
• Laser Photocoagulatie
Het ‘dichtbranden’ van de lekkende bloedvaten in de retina met laserstralen is slechts mogelijk als het lek naast het centrum van de retina ligt. Daardoor kan deze techniek slechts in een beperkt aantal gevallen (ong. 10%) toegepast worden. Bovendien kan het verloren zicht hiermee niet hersteld worden, alleen kan een verdere achteruitgang worden gestopt of vertraagd.

• Photo Dynamic Therapy (PDT)
Bij deze techniek wordt een zg. ‘koude’ laser gebruikt om de lekkende bloedvaten te dichten, in combinatie met een lichtgevoelig geneesmiddel (Visudyne). Deze techniek kan bij ongeveer 40% van de patiënten toegepast worden en geeft in 60 à 75% een stabilisering van de degeneratie. Een verbetering van het zicht is met deze techniek niet mogelijk. Het is dus belangrijk dat de ingreep in een vroeg stadium gebeurt.

• Anti-VEGF-geneesmiddelen
Anti-VEGF-geneesmiddelen blokkeren de afscheiding van eiwitten die de abnormale vorming en lekkage van bloedvatten stimuleren. Ze remmen dus bij wijze van spreken de vorming van nieuwe bloedvaten.
In de Verenigde Staten is momenteel één geneesmiddel uit deze klasse goedgekeurd voor de behandeling van ‘natte’ AMD, Macugen (pegaptanib sodium). Verwacht wordt dat dit geneesmiddel in de loop van 2006 ook in Europa op de markt zal komen. Volgens de eerste studies kan het bij alle patiënten worden gebruikt, en zou het in zowat 70% van de gevallen het gezichtsverlies kunnen stoppen.

Lees ook: Geneesmiddel tegen maculaire degeneratie terugbetaald

Tegenwoordig worden nog andere geneesmiddelen en behandelingsmethoden getest, maar die zijn nog in een beginstadium. In elk geval gaat het steeds om behandelingen die de ziekte afremmen maar niet genezen.
In de praktijk moeten mensen met maculaire degeneratie gebruik maken van specifieke hulpmiddelen en revalidatieprogramma's om hun handicap te verbeteren, zoals speciale brillen, een lens met verlichting enz.