Wat is een depressie en wat zijn de symptomen?

dossier Men gebruikt relatief snel de term 'depressief' voor een toestand waarin iemand zich een beetje down of somber voelt, maar een echte depressie is nog iets anders. Wat zijn de fysieke en mentale symptomen? En kunnen ook kinderen depressief zijn?

Lees ook: Hoe omgaan met een depressie: verschillende behandelingen

Wat is een depressie?

Een depressie is een aandoening die valt onder de 'stemmingsstoornissen'. Men spreekt van een depressie wanneer je van meerdere depressieve verschijnselen last hebt gedurende langere tijd (meer dan twee weken) en die symptomen je dagelijks functioneren negatief beïnvloeden. 

Lees ook: Hoe kan je zelf gelukkiger worden?

Psychische symptomen

Getty_depressie_verdriet_rouw_2023.jpg

© Getty Images

De symptomen van een depressie zijn bij iedereen anders. Ook mensen die niet depressief zijn kampen soms met dit soort verschijnselen. Het is daarom vaak niet meteen duidelijk dat je depressief bent. Bij een depressie heb je in ieder geval last van één van de volgende twee belangrijke verschijnselen:

  • Je voelt je erg somber.
  • Dit sombere gevoel heb je elke dag.
  • Je hebt veel minder plezier of zelfs helemaal geen plezier meer in de dingen die je doet. Of je kunt je er niet meer toe zetten om iets te doen.

Daarnaast heb je last van meer dan één van de volgende klachten:

  • Je voelt je schuldig. Je vindt dat je tekortschiet en niet deugt
  • Je hebt problemen met slapen. Je voelt je niet uitgeslapen en blijft moe. Je komt niet goed in slaap en je ligt uren wakker. Of je slaapt juist heel veel. Je hebt geen zin meer om te eten of je eet juist heel veel. Daardoor verlies je gewicht of word je juist zwaarder.
  • Je voelt je moe en futloos en je hebt weinig energie. Er is geen reden waarom je zo moe bent en je weet niet waar de moeheid vandaan komt.
  • Je hebt moeite om goed te kunnen denken. Je piekert je suf en je hebt het gevoel dat je geen stap verder komt. Het denken gaat trager en je hebt moeite om je te concentreren.
  • Je beweegt heel traag of kunt juist niet stilzitten.
  • Je denkt vaak aan de dood. De één denkt er langer en vaker over na dan de ander. Soms nemen deze gedachten over de dood een ernstige vorm aan en maakt iemand concrete plannen om een einde aan het leven te maken.

Lees ook: Wat kan je doen tegen eenzaamheid?

Lichamelijke symptomen

Ongeveer 30% tot 60% van de mensen met een depressie heeft naast emotionele klachten ook last van pijnlijke lichamelijke klachten. Het duurt vaak even voordat mensen doorhebben dat hun lichamelijke klachten te maken hebben met hun depressiviteit. Pijn is een signaal dat er iets met je aan de hand is. Je denkt misschien dat je zeurt of dat je je aanstelt, maar je hebt niet voor niets pijn. Het kan zijn dat je iets lichamelijks mankeert, maar pijn in je lichaam kan ook door iets psychisch worden veroorzaakt. Uit onderzoek blijkt dat mensen beter van hun depressie herstellen als zowel de stemmingsklachten als de lichamelijke klachten verbeteren. Daarom is het belangrijk om al je klachten met je huisarts te bespreken.
 
Lichamelijke klachten die bij een depressie kunnen voorkomen zijn:


Lees ook: Herken jij de fysieke kenmerken van een depressie?

Op welke leeftijd kan je een depressie krijgen?

Een depressie kan op alle leeftijden voorkomen. De belangrijkste verschijnselen (een sombere stemming en het verlies van interesse en plezier) zijn bij alle leeftijden aanwezig. Er zijn wel verschillen in de vorm waarin deze verschijnselen van depressie geuit worden. Net zoals de aard van een depressie tussen twee personen kan verschillen, zijn er verschillen in de aard van een depressie bij kinderen en bij ouderen.

  • Kinderen

    Een depressie bij kinderen is vaak minder makkelijk vast te stellen omdat de verschijnselen zich ook bij andere problemen kunnen voordoen. Ook zullen kinderen, vooral als ze jong zijn, de verschijnselen die ze voelen niet altijd kunnen benoemen. Bij kinderen uit de depressie zich vaak in gedragsproblemen, terwijl de sombere stemming niet altijd duidelijk of herkenbaar is.
     
    De verschijnselen van depressie bij kinderen (tot aan de puberteit) zijn vaak:

    • Verlies van zin in eten hebben
    • Problemen met slapen zoals nachtmerries, niet kunnen slapen
    • Problemen met gedrag of duidelijk slechtere schoolprestaties
    • Duidelijke veranderingen in gedrag; zich terugtrekken, lusteloosheid, agressiviteit, plotselinge huilbuien
     
    Maar ook een aantal lichamelijke klachten, zoals moeheid, hoofdpijn, rugpijn, en buikpijn kunnen bij kinderen een depressie overschaduwen. Bij oudere kinderen (vanaf de puberteit) en jong volwassenen kan het gebruik van drugs of alcohol een extra aanwijzing zijn voor depressiviteit.

Lees ook: Buikpijn bij kinderen: een fysieke of psychische oorzaak?

  • Ouderen

Bij ouderen wordt een depressie vaak niet herkend. Net als bij kinderen komt dit omdat er vaak gedacht wordt dat de verschijnselen van de depressie door iets anders worden veroorzaakt. Bij ouderen worden de klachten die horen bij een depressie vaak toegeschreven aan het ouder worden.
 
De verschijnselen van depressie bij ouderen zijn:
  • Vergeetachtigheid
  • Problemen met concentreren
  • Somberheid
  • Weinig energie hebben
  • Lichamelijke ongemakken
  • Moeite met inslapen of doorslapen
  • Prikkelbaarheid, piekeren
  • Stugheid
  • Eenzaamheid
 
Bij ouderen uit de depressie zich meestal niet in extreme somberheid en een leeg gevoel, maar is de stemming over het algemeen lusteloos. Vaak zien ouderen hun sombere gevoel als 'logisch', aangezien ze in hun leven al veel hebben meegemaakt. Verdriet en rouw door het verlies van dierbaren om hun heen en het verminderen van de sociale contacten zijn daar voorbeelden van.
 
Erfelijkheid, hormonen, maar ook het gebruik van medicijnen en/of alcohol zijn factoren die een depressie bij ouderen kunnen uitlokken. Ouderen hebben ook vaker te maken met verschillende ziekten of invaliditeit die een depressie kunnen aanwakkeren. Denk hierbij aan de ziekte van Parkinson, diabetes, schildklierziekten, hart- en vaatziekten of een beroerte.
 
Daarnaast wordt een depressie wel eens aangezien voor dementie. Dementie is een ernstige hersenziekte waarbij vergeetachtigheid, verandering van persoonlijkheid en het verlies van het kunnen spreken belangrijke verschijnselen zijn. Depressie en dementie kunnen in gemengde vorm voorkomen. Depressie op latere leeftijd hangt vaak samen met een vermindering van de uitvoerende functies van de hersenen. Deze uitvoerende functies zorgen ervoor dat een mens kan plannen en zijn gedachten en acties kan beheersen. Het is normaal dat het uitvoerend functioneren vermindert op latere leeftijd. Dit heeft te maken met een verminderde activiteit van delen van de hersenen.

Lees ook: Ouderen met depressie genezen minder snel dan jongeren

Lichte of zware depressie?

Depressies kunnen in hevigheid verschillen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen lichte depressies en ernstige depressies.

Lichte depressie

Een lichte depressie is niet hetzelfde als het hebben van een aantal depressieve klachten.
Je hebt last van een lichte depressie als je van een aantal van de hoger genoemde depressieve verschijnselen last hebt.
Bij een lichte depressie lukt het je vaak wel de meeste dagelijkse bezigheden te blijven doen.
Een eerste lichte depressie kan vanzelf weer overgaan.

Ernstige depressie

Van een ernstige depressie is sprake als je veel van de eerder genoemde verschijnselen hebt of als de verschijnselen snel erger worden.
Ernstige depressies hebben een grote invloed op het dagelijks leven. Mensen met een ernstige depressie komen vaak nergens meer toe. Het lukt niet meer om te werken, boodschappen te doen, voor de kinderen te zorgen en een normaal dag- en nachtritme te volgen. De toekomst, het verleden en het hier en nu lijken een zwart gat.
Sommige mensen kunnen denken aan de dood. Doodgaan lijkt voor hen minder erg dan doorleven.

Soms raakt iemand met een ernstige depressie de grip op de werkelijkheid kwijt. Er kunnen dan ‘wanen’ optreden, dit zijn gedachten die vreemd of onwaar zijn. Zo kan iemand ervan overtuigd zijn dat hij of zij niets meer waard is. Mensen met een ernstige depressie hebben snel hulp nodig van ervaren hulpverleners.

Het onderscheid tussen een lichte of ernstige depressie is niet altijd duidelijk aan te geven. Een lichte depressie kan in een ernstige depressie overgaan. Uiteraard kan een ernstige depressie afzwakken naar een lichtere depressie.

Depressies gaan meestal weer 'over'. Toch zeggen veel mensen die ooit een depressie hebben gehad bepaalde verschijnselen aan de depressie over te houden. Dit worden restverschijnselen genoemd.
Restverschijnselen van een depressie kunnen bijvoorbeeld zijn: moeheid, weinig energie, slecht slapen en lichte sombere klachten.

Chronische depressie


Een depressie kan ook chronisch worden. Een depressie is chronisch wanneer de depressieve verschijnselen langer dan twee jaar duren.
Als de depressie het dagelijks leven ernstig beïnvloedt, is het nodig professionele hulp te zoeken.

Lees ook: Wat kun je doen voor iemand met een depressie?

Drie vormen van depressie

De DSM IV (een boek dat door experten wordt gebruikt om een psychisch probleem zoals depressie vast te stellen) stelt dat er drie vormen van depressie zijn:

1. Depressie met een eenmalige episode (majeure depressie)

Wie met deze vorm van depressie kampt, maakt eenmaal een depressie periode door. In een periode van twee opeenvolgende weken heeft hij dan vijf of meer van de volgende symptomen. De eerste twee symptomen moeten zeker aanwezig zijn.

  • Depressieve stemming gedurende het grootste deel van de dag, bijna elke dag
  • Duidelijke vermindering van interesse of plezier in alle of bijna alle activiteiten gedurende het grootste deel van de dag, bijna elke dag
  • Duidelijke gewichtsvermindering (zonder dieet) of gewichtstoename, of bijna elke dag verminderde of toegenomen eetlust
  • Slaapproblemen: slapeloosheid of overdreven slapen, bijna elke dag
  • Psychomotorische agitatie of remming, bijna elke dag (rusteloosheid of vertraagdheid)
  • Moeheid of verlies van energie, bijna elke dag
  • Gevoelens (die het karakter van een waan kunnen hebben) van waardeloosheid of buitensporige of onterechte schuldgevoelens (niet alleen maar zelfverwijten of schuldgevoel over ziek zijn), bijna elke dag
  • Verminderd vermogen tot nadenken of concentratie of besluiteloosheid, bijna elke dag
  • Terugkerende gedachten aan de dood (niet alleen angst om dood te gaan), terugkerende zelfdodinggedachten zonder dat er specifieke plannen zijn gemaakt, of een zelfdodingpoging of een specifiek plan om zichzelf te doden.


Deze symptomen moeten in belangrijke mate lijden of beperkingen in het sociale of beroepsmatig functioneren tot gevolg hebben. Ze mogen niet het gevolg zijn van de directe effecten van een middel (drugs, geneesmiddel) of van een lichamelijke aandoening (vb. gestoorde werking van de schildklier). Ze mogen ook niet toe te schrijven zijn aan een normaal rouwproces (rouw als een normale reactie op het verlies van een geliefde persoon).


2. Depressie met terugkerende episoden (chronische depressie)

De persoon heeft twee of meer depressieve episodes. Om als afzonderlijke episode te kunnen worden beschouwd, moet er een interval zijn van twee opeenvolgende maanden waarin niet aan de criteria van depressieve episode is voldaan.

3. Dysthyme stoornis (chronische depressie)

Deze vorm van depressie is minder ernstig dan de twee vorige. De persoon moet gedurende het grootste deel van de dag, meer dagen wel dan niet, een depressieve stemming hebben en dit gedurende ten minste twee jaar. Onbehandeld kan deze stoornis het hele leven voort blijven woekeren. Tijdens de depressieve stemming moeten minstens twee van de volgende symptomen voorkomen:

  • Slechte eetlust of te veel eten
  • Slapeloosheid of te veel slapen
  • Weinig energie of moeheid
  • Gering gevoel van eigenwaarde
  • Slechte concentratie of moeilijkheden om tot een besluit te komen
  • Gevoelens van hopeloosheid


Speciale vormen van depressie

Enkele speciale vormen van depressie zijn:
  • Postnatale depressie: De depressieve stoornis begint enige weken na de geboorte van een kind.
  • Seizoensgebonden depressie: Er is een geregeld verband tussen deze soort depressie en een bepaalde periode in het jaar. Vaak komt een seizoensgebonden depressie in de herfst en winter voor. Mensen hebben vaak last van klachten als veel slapen, veel eten en erge vermoeidheid.
  • Depressie met melancholische of vitale kenmerken: Dit is een ernstige vorm van depressie waarbij mensen naast de depressieve klachten last hebben van vroeg wakker worden, zich in de ochtend het meest depressief voelen, geremd zijn in de motoriek, minder eetlust en gewichtsverlies hebben, grote schuldgevoelens hebben.
  • Depressie met psychotische kenmerken: Bij deze ernstige depressie bestaan psychotische verschijnselen. Iemand kan er (onterecht) van overtuigd zijn dat hij grote fouten heeft gemaakt, geen geld meer bezit, zondig is, of aan een ernstige ziekte lijdt.

Lees ook: Zomerdepressie: wanneer licht, slaaptekort en warmte je parten spelen

Lees ook: Winterdepressie: oorzaken, symptomen en remedies

Wat zijn oorzaken van een depressie?

Er kunnen verschillende oorzaken van een depressie zijn. Sommige mensen hebben aanleg voor een depressie, maar er zijn ook veel andere verschillende redenen die een depressie kunnen veroorzaken. Een depressie kan ook 'zomaar' voorkomen. 
Juist het gebrek aan een duidelijke reden voor de depressie is vaak frustrerend voor iemand met een depressie. Dat je een depressie meestal niet aan de buitenkant van een persoon ziet, kan daarbij ook frustrerend zijn.
 
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen biologische, sociale, en psychische oorzaken van depressies. We noemen dit het bio-psychosociale model.
 

1. De biologische factor

  • De belangrijkste biologische factor die een rol speelt bij het ontstaan van depressies is erfelijkheid (‘aanleg hebben’). In sommige families komen depressies namelijk vaker voor dan in andere families. Wanneer iemand uit een familie komt waarin veel depressies voorkomen, heeft hij gemiddeld dus een grotere kans zelf ook depressief te worden. Dat iemand erfelijke aanleg heeft voor depressie betekent alleen niet dat je sowieso een depressie krijgt. Ook andere factoren kunnen een rol spelen in het krijgen van een depressie. 
  • Naast de aanleg voor depressies in bepaalde families weten we ook dat vrouwen meer kans hebben op het krijgen van een depressie dan mannen. Overal ter wereld komen depressies ruim twee keer zo vaak voor bij vrouwen dan bij mannen.

Wat gebeurt er bij een depressie in het lichaam?
In onze hersenen zijn stoffen actief die ervoor zorgen dat de verschillende delen van onze hersenen goed met elkaar communiceren. Deze stoffen worden ook neurotransmitters of boodschapperstoffen genoemd. Neurotransmitters zijn belangrijk bij het regelen van onze emoties, eetlust en het vermogen om ons te concentreren. Enkele neurotransmitters blijken uit onderzoek vooral belangrijk voor onze stemming, namelijk serotonine en noradrenaline. Zo heeft onderzoek ook aangetoond dat veel mensen die te kampen hebben met depressie een te lage concentratie van serotonine of noradrenaline hebben in de hersenen.
Echter, we weten niet zeker of dit een oorzaak is van depressie of misschien juist het gevolg. Daarnaast kunnen andere stoffen in ons lichaam, zoals medicijnen, alcohol, drugs en de hormonen in ons lichaam het ontstaan van een depressie in de hand werken. En ook bij sommige lichamelijke ziekten, zoals schildklierproblemen, bijnierschorsafwijkingen, diabetes en hart- en vaatziekten komen depressies vaker voor.

2. Sociale factor

Sociale factoren die een depressie kunnen veroorzaken zijn bijvoorbeeld verdrietige, ingrijpende, stressvolle of schokkende gebeurtenissen. Zo kan de somberheid na het verlies van een partner overgaan in een depressie. Een ingrijpende gebeurtenis zoals een verhuizing of verlies van werk kan ook tot een depressie leiden.
 
Andere sociale factoren die een rol kunnen spelen bij het ontstaan van een depressie zijn: negatieve (sociale) ervaringen, het gebrek aan sociale contacten of vertrouwenscontacten of het verlies hiervan, weinig begrip en steun vanuit de omgeving voelen, gebeurtenissen tijdens je jeugd, het niet kunnen wennen aan een nieuwe omgeving, geen nuttige plaats in de samenleving hebben of sociale uitsluiting.
Ook wanneer deze jaren geleden heeft plaatsgevonden kan een schokkende gebeurtenis nog tot een depressie leiden. Zo kunnen mensen op volwassen leeftijd depressief worden nadat ze als kind lichamelijk en geestelijk zijn mishandeld, seksueel misbruikt zijn of al vroeg een belangrijk iemand, zoals een ouder, hebben verloren.
 

3. Psychische factor

Ook psychische factoren (iemands persoonlijke eigenschappen) zijn van invloed op het wel of niet krijgen van een depressie. Deze persoonlijke eigenschappen zijn meestal van jongs af aan aangeleerd.
 
Persoonlijke eigenschappen die tot een verhoogd risico leiden om een depressie te krijgen zijn onder andere:
  • niet goed in staat zijn problemen op te lossen,
  • niet goed verdriet en teleurstelling kunnen verwerken,
  • het moeilijk vinden om steun te vragen,
  • het moeilijk vinden om voor jezelf op te komen,
  • negatief denken,
  • weinig zelfvertrouwen,
  • gevoeligheid,
  • perfectionisme, faalangst en een streng geweten.

Lees ook: Tips voor faalangst bij kinderen

Hoe verloopt een depressie?

Herstel van een depressie kan heel snel gaan, ook als mensen niet behandeld worden. Een depressie kan dus vanzelf over gaan, dat is goed nieuws. De helft van alle mensen met een depressie of depressieve verschijnselen is binnen 3 maanden hersteld. Ruim 60% van de mensen is na zes maanden weer hersteld. Daarna wordt herstel van een depressie moeilijker, mensen met langdurende verschijnselen hebben minder kans op herstel.
Bij 20% van de mensen met een depressie is de depressie chronisch. Dat wil zeggen dat de depressie langer dan twee jaar duurt. Een depressie kan ook terugkomen. Dit wordt een terugval genoemd.

Het is belangrijk dat de juiste diagnose gesteld wordt. Alleen dan kan er een passende behandeling gestart worden of een passende oplossing worden gezocht voor je depressie. Depressies kunnen in veel gevallen goed behandeld worden. 

Lees ook: Hoe genees je een depressie: praten of pillen?

Bronnen:
https://geluksdriehoek.be 
https://www.gezondheidenwetenschap.be
https://richtlijnendatabase.nl



Laatst bijgewerkt: januari 2023

Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.

eenvoudig terug uit te schrijven
Wij verwerken jouw persoonsgegevens conform het Privacy-beleid van Roularta Media Group NV.
volgopfacebook
volgopinstagram