Gerelateerde artikels
Wat gebeurt er met je hersenen als je te weinig slaapt?
In dit artikel
Wat gebeurt er met je hersenen als je te weinig slaapt?
dossier Gaan slapen of nog snel één aflevering toevoegen aan je binge-avondje? Toch eerst even rekenen. Het brein van wie maar vier uur per nacht slaapt, is gemiddeld acht jaar ouder dan dat van iemand die wel genoeg slaapt. Laten we eerst eens bekijken wat er met je hersenen gebeurt tijdens een nachtje slaap.
Je slaap bestaat uit vier of vijf slaapcyclussen
Tijdens je slaap doorloop je vier of vijf slaapcyclussen van grofweg anderhalf uur per stuk. Je start met een minuut of vijf van lichte slaap.
Daarna verschijnen er 'slaapspoelen' in je brein. Dat zijn regelmatige elektromagnetische golven die van diep in de hersenen tot in de hersenschors reiken. Die golven volgen elkaar om de paar seconden op. Dit is de tweede fase van je slaap. Die duurt bij de eerste slaapcyclus zo'n vijftig minuten, in de cycli daarna is ze meestal wat korter. Die tweede fase is erg belangrijk voor je geheugen. In die fase wordt de informatie die je in de loop van de voorbije dag hebt vergaard, verwerkt en opgeslagen in je geheugen. Waarschijnlijk worden op dat moment ook verbanden gelegd met de kennis die al in je geheugen zat. Tijdens je slaap wordt dan ook deels beslist welke herinneringen blijven hangen en welke vervagen of verdwijnen. Als je overdag iets nieuws hebt geleerd - eender of dat om mentale of fysieke activiteit ging - vertonen je hersenen 's nachts meer slaapspoelen. Bovendien blijkt: hoe meer hersenspoelen je hebt, hoe beter je die nieuwe taak de volgende dag nog beheerst. Volgens sommige wetenschappers zou er zelfs een link bestaan tussen de intelligentie van een persoon en de kracht van zijn of haar slaapspoelen.
Daarna, tijdens de derde en de vierde fase van je slaap, zink je weg in een diepe slaap. Dat is het moment waarop je lichaam herstelt van alle inspanningen en eventuele schade van de voorbije dag. Je hersengolven tijdens de vierde slaapfase benaderen die van een comapatiënt. Die fase duurt maximaal een halfuurtje.
Dan duik je in de beroemde REM-slaap, de vijfde slaapfase. Dat is de fase waarin je ogen snel heen en weer schieten en waarin je droomt. Die fase lijkt cruciaal voor het reguleren van je humeur en voor het opslaan van herinneringen. Meestal ontwaak je na de REM-fase opnieuw even kort. Wanneer je uitgeslapen bent, word je na je laatste REM-fase vanzelf ook helemaal wakker. Tenzij de wekker er wat eerder anders over heeft beslist natuurlijk.
Grote schoonmaak
Tijdens de slaap worden je hersenen bovendien letterlijk schoongespoeld. Wanneer je wakker bent, zitten je hersencellen dicht op elkaar gepakt. Tijdens je slaap krimpen sommige cellen, waardoor er meer ruimte tussen ontstaat. Daardoor kan het hersenvocht gemakkelijker tussen de cellen stromen. Daarbij spoelt het 'breinafval', vooral kleverige eiwitten, weg. Bij wie te weinig slaapt, stapelen die kleverige eiwitten zich dan ook gemakkelijker op in de hersenen. De opstapeling van de eiwitten bèta-amyloïde en tau wordt rechtstreeks gelinkt aan de ziekte van Alzheimer. Mensen die jarenlang te weinig slapen, lopen dan ook een hogere kans om op latere leeftijd alzheimer te ontwikkelen.
Lees ook: Bevordert te weinig slaap dementie?
Slaaptekort wreekt zich snel
Maar je moet niet wachten tot je oud bent om de gevolgen van slaaptekort in je brein te voelen. De prefrontale cortex gaat er snel onder lijden. Dat is een stukje hersenschors aan de voorkant van je brein, waarmee je onder meer beslissingen neemt en problemen oplost.
Bij een grootschalige internationale studie die meer dan 10.000 mensen naar hun slaapgewoonten vroeg en hun cognitieve prestaties testte, blijkt dat te weinig slapen vooral je logisch redeneren en je verbale prestaties snel onderuit veegt. Het brein van wie gemiddeld slechts vier uur per nacht slaapt, presteerde vergelijkbaar met dat van iemand van acht jaar ouder die wel genoeg slaapt.
Lees ook: Slaap is cruciaal voor ons immuunsysteem
We slapen twee uur minder dan vroeger
Slaap jij te weinig? Dan ben je niet alleen! Slaaptekort is tegenwoordig haast een epidemie. Gemiddeld slapen we vandaag bijna twee uur minder per nacht dan een halve eeuw geleden. Daar is ons mediagebruik van tegenwoordig allicht niet vreemd aan. Tv's, tablets en smartphones moedigen je aan om langer wakker te blijven, simpelweg omdat ze je bezighouden. Als je niks te doen hebt 's avonds, ga je naar bed als de vermoeidheid zich laat voelen. Maar een stevige cliffhanger op het eind van een tv-aflevering verleidt je al gauw om toch nog even in de zetel te blijven hangen.
Beeldschermen stralen bovendien blauw licht uit en dat zou de aanmaak remmen van melatonine, het hormoon dat ons 's avonds slaperig maakt.
Doe een dutje
Geraak je 's avonds echt niet op tijd in je bed? Dan kan een dutje misschien soelaas brengen. Een korte siesta frist je brein op, blijkt uit onderzoek. Wie na de middag een dutje doet, leert gemakkelijker nieuwe dingen dan wie dat niet doet. Studenten konden gemakkelijker nieuwe informatie onthouden na een tukje. De theorie is dat slaap je kortetermijngeheugen netjes opruimt - en wat interessant is naar het langetermijngeheugen versluist - waarna je opnieuw meer ruimte hebt om bij te leren.
De meeste mensen slapen 's nachts ook niet minder als ze overdag een siesta houden. Dat heeft waarschijnlijk te maken met het wijdverspreide slaaptekort. Een dutje overdag kan helpen om slaaptekort minder schrijnend te maken.
Lees ook: Wanneer doe je best een middagdutje?
Te veel slapen is ook niet goed
Consequent te veel slapen is ook niet goed voor je brein. Het ideale slaapritme is zeven tot acht uur slaap per nacht, afhankelijk van hoeveel slaap je precies nodig hebt. Wie meer slaapt dan dat, scoort even slecht op cognitieve tests als wie te weinig slaapt, blijkt uit onderzoek.
Lees ook: Schadelijke effecten van te veel of te weinig slapen
Bronnen:
Lees ook: Het geluid van je wekker bepaalt je productiviteit
bron: llka De Bisschop, gezondheidsjournaliste
