Getuigenis: Opgroeien met een narcistische ouder

Wat is de impact op je persoonlijkheid als je opgroeit met een narcistische ouder? Kristin is 58 jaar en probeert nog steeds krampachtig goedkeuring en appreciatie te krijgen van haar moeder. “Al jaren zeg ik tegen mezelf: ik doe het niet meer, ik ben er te oud voor geworden. Toch lukt het me niet. Na een aantal verwoede pogingen om me af te zetten tegen een patroon dat mijn leven al sinds mijn kindertijd beheerst, verval ik telkens in mijn zelfde gedrag.”

“Mijn moeder was in mijn kindertijd zorgzaam voor mij en mijn broer. De kinderen uit de buurt kwamen graag spelen bij ons want mijn moeder bakte, kookte, vertelde verhalen, liet ons kampen bouwen in huis of in de tuin. Als kind voelde ik al vrij snel aan dat er een verschil was tussen de moeder in gezelschap van anderen en de moeder die alleen was met mij. Als lagere schoolkind begrijp je dat nog niet, maar kan je dat wel aanvoelen.” 

“Ook ging ze op een heel andere manier om met mijn jongere broer dan met mij. Hij kreeg het meeste aandacht en als hij iets fout deed, praatte ze dat vaak goed. Een moment dat voor mij als kind heel traumatisch was, speelde zich af toen ik 9 en mijn broer 8 jaar was. Ik herinner me nog elk detail, omdat ik toen voor het eerst als kind aanvoelde dat er iets ‘mis’ was. Mijn broer had iets stukgemaakt. Toen mijn vader thuiskwam en vroeg wie dat gedaan had, wees mijn moeder mij als schuldige aan. Ik begreep het niet en verdedigde mij. Mijn moeder beschuldigde mij van liegen en mijn vader gaf me een klap. Ik voelde me machteloos en wist dat ik voortaan op mijn hoede moest zijn en zulke situaties moest vermijden. Ik kon beter zwijgen en nog beter mijn best doen.” 

“Mijn moeder vond het belangrijk dat ze met mij kon ‘scoren’ naar de buitenwereld toe. Ik ging er in mee. Ik was telkens diegene die de gedichtjes voordroeg en liedjes zong op bijeenkomsten van de vrouwenbeweging waarvan ze voorzitster was, ik was meestal de eerste van de klas, ik won een opstelwedstrijd en mocht op het stadhuis mijn tekst voorlezen, … Telkens dacht ik: nu zal ze me even graag zien als mijn broer. Maar hoe ouder ik werd, hoe meer zich een patroon aftekende. Zolang ik deed wat zij verwachtte, lukte het. Als ik even mijn eigen weg wou gaan, deed ze heel venijnig en manipulatief. Ze wou de macht over mij behouden.” 

“Toen ik bijvoorbeeld in het vijfde middelbaar zat, ging de klas tijdens de paasvakantie op schoolreis naar Parijs. Ik mocht als enige niet mee. In plaats daarvan werd ik op jongerenbedevaart gestuurd. Daar was veel controle en weinig vrijheid. Een ander voorbeeld: ik was leidster op het plaatselijke speelplein. Op donderdagavond hadden we vergadering, iets waar ik altijd naar uitkeek. Ze gunde me dit blijkbaar niet want ik mocht enkel gaan als ik een aartslelijke rok aantrok die ze op de markt voor mij had gekocht. De buitenwereld merkte niets op, want in gezelschap liet ze zich steeds heel positief uit over mij. Dat maakte het des te pijnlijker voor mij.”

“Ook bij mijn studiekeuze zette dit gedrag zich door. Ik had Latijn-Griekse gevolgd en behaalde een prachtig studieresultaat. Ik wou dus heel graag aan de universiteit gaan studeren. Mijn leerkrachten moedigden me aan, één van hen kwam mijn moeder zelfs smeken om me deze kans niet te ontnemen, maar mijn moeder zei “neen”. In plaats daarvan moest ik naar een bepaald instituut in Gent, een heel beschermd milieu. Ze had zelfs een vriendin van haar die in Gent verbleef, opdracht gegeven mij in het oog te houden. Ik studeerde daar af met grote onderscheiding. L’ histoire se répète: Leuven lonkte, mijn docenten probeerden mijn moeder te overtuigden om me te laten verderstuderen, moeder zei neen.”

“Ondertussen was mijn zwangere schoonzus bij ons thuis komen inwonen. Het gezin van mijn broer, haar oogappel, kreeg nu alle aandacht. Ik was beginnen lesgeven en gaf mijn loon af. Als ik iets wou kopen, moest ik het haar vragen. De macht bleef. Ik kreeg enkel geld voor kleren die zij mooi vond, voor uitstappen die zij goedkeurde, … Mijn broer studeerde nog en verschillende keren moest ik als 21-jarige op een matras achter het bed van mijn ouders slapen. Hij kreeg mijn kamer zodat hij geen last had van zijn dochtertje dat nog vaak wakker werd.”

“Kort nadien leerde ik mijn toekomstige man kennen. We trouwden en ik had snel twee dochtertjes. De oudste werd twee dagen per week opgevangen door mijn moeder. Ook op die momenten manipuleerde ze mij. Als ik het aandurfde een broek te dragen, weigerde ze mijn dochtertje. Ze wou blijven bepalen welke kleren ik droeg. Pas de laatste vijf jaar durf ik te dragen wat ik zelf mooi vind om bij haar langs te gaan. Voordien kleedde ik me vaak om en droeg ik wat zij aanvaardbaar vond.”

“Door zelf moeder te zijn, voel ik nog scherper aan hoe onrechtvaardig ze mij behandelde. Ik kan me niet voorstellen dat ik een voorkeur zou hebben voor een van mijn twee dochters. Ik zou hen nooit bewust kansen ontnemen of hen dwingen een weg in te slaan die hen niet gelukkig zou maken. 

Nu mijn vader overleden is en ze oud geworden is, heeft ze mij nodig en is de manipulatie afgenomen. Omdat ik een goede partner heb die me steunt, sta ik mentaal sterker tegenover haar.”

“Maar nog steeds is er die gespletenheid: naar de buitenwereld toe ben ik volgens haar een goede dochter en moeder, naar mij persoonlijk spreekt ze weinig waardering uit. Ze blijft me pijn doen in heel kleine dingen: ze maakt bijvoorbeeld elke week verse soep, chocoladepudding, … voor het gezin van mijn broer. Mij vraagt ze enkel of ik haar soep eens wil proeven om te zien of ze wel genoeg gekruid is. Een telefoongesprek begint vriendelijk en dan plots zegt ze iets dat me vernedert of kwetst. Ik vraag me al vele jaren af of ze me wel graag ziet. Ik denk het wel, maar op haar ‘narcistische’ manier: de marionet die ze wil kunnen bewegen zoals zij het goed en mooi vindt." 

"Zie ik haar graag? Ik denk het wel. Ze is wie ze is en ik zal er zijn voor haar als ze me nodig heeft en zorg voor haar dragen. Zal ik haar missen en verdriet hebben als ze er niet meer is? Ik weet het niet.”