Hoe herken je een psychose en hoe wordt het behandeld?

Een psychose is een toestand waarbij iemand zijn grip op de realiteit verloren is. Men ziet of hoort soms dingen die er niet zijn (hallucinaties) en is overtuigd van bepaalde ideeën die niet kloppen (wanen). De symptomen kunnen sterk variëren en treden afzonderlijk of gelijktijdig op.

Wat de oorzaken zijn van een psychose, is niet precies bekend. Uit onderzoek blijkt dat zowel genetische gevoeligheden als omgevingsfactoren een rol spelen. Soms zit de aandoening in de familie en wordt psychosegevoeligheid doorgegeven van de ene generatie op de andere. Soms is er een duidelijk verband met traumatische ervaringen, of drugsgebruik. Aandoeningen die vaak samengaan met psychoses zijn schizofrenie, depressie en bipolaire stoornis.

Een psychose begint vaak met niet-specifieke klachten. Het gedrag van een persoon verandert, hij heeft geen interesse meer in sociale contacten en wordt minder actief. Vervolgens wordt hij achterdochtig, hoort stemmen, hallucineert en kan niet meer helder denken.

Deze symptomen verdwijnen soms weer vanzelf. Als er daadwerkelijk een overgang naar een psychose plaatsvindt (transitie), dan treden er symptomen op die onder te verdelen zijn in drie groepen:

• Hallucinaties: een waarneming zonder dat er een externe prikkel is. Men hoort, ziet, ruikt of voelt dingen die er in werkelijkheid niet zijn. De meest voorkomende hallucinaties zijn het horen van stemmen en het zien van schimmen.

• Wanen: hardnekkige denkbeelden of ideeën over zichzelf en zijn omgeving die afwijken van de werkelijkheid, bijvoorbeeld achtervolgingswanen of grootheidswanen.

• Desorganisatie: een onvermogen om orde aan te brengen. Dit kan zowel betrekking hebben op het handelen (dingen die voordien altijd goed lukten, zoals de tafel dekken, lukken niet meer), denken (je springt van de hak op de tak en bent daardoor moeilijk te volgen) en voelen (je huilt of lacht op momenten die andere mensen niet begrijpen).

Het is belangrijk om de vroege verschijnselen van een psychose op tijd te herkennen. Hoe sneller een psychose namelijk wordt behandeld, hoe groter de kans is op volledig herstel. Als je dus opmerkt dat iemand in je omgeving concentratieproblemen ontwikkelt, mensenschuw wordt, angstig of achterdochtig gedrag vertoont, kan dat al een alarmsignaal zijn.

Eens de diagnose van psychose is gevallen, zal de arts proberen om het psychisch lijden en de angst van de patiënt te verminderen, en de slaap verbeteren. Daarom kiest hij er soms voor om niet meteen te starten met antipsychotische geneesmiddelen, maar slaap- en kalmeermiddelen voor te schrijven. Als het effect daarvan onvoldoende is, zal niettemin een behandeling met antipsychotica nodig zijn. Bijwerkingen van deze middelen zijn gewichtstoename en verstoorde suiker- en vetwaarden.

In een crisissituatie kan een mobiel crisisteam ingeschakeld worden. Zorgverleners zoals verpleegkundigen en psychologen komen dan bij je aan huis. Als deze zorg niet volstaat, is ook nog opname in een algemeen of psychiatrisch ziekenhuis mogelijk.