Gerelateerde artikels
Koolhydraten: glucose, dextrose, fructose, lactose, sucrose en sacharose
In dit artikel
Koolhydraten: glucose, dextrose, fructose, lactose, sucrose en sacharose
dossier
Wat ze gemeen hebben, is dat het allemaal suikers zijn en dus ook koolhydraten. Binnen de koolhydraten zijn er namelijk drie families: suikers, oligosachariden en polysachariden. Al deze ‘-oses’ behoren tot de familie van de suikers en die wordt op haar beurt onderverdeeld in monosachariden (enkelvoudige sachariden of enkelvoudige koolhydraten) en disachariden (een keten van twee sachariden). De indeling gebeurt dus op basis van de moleculaire structuur van de koolhydraten: oligosachariden hebben 3 tot 9 monosachariden, polysachariden hebben er 10 of meer. Zetmeel bijvoorbeeld is het belangrijkste polysacharide, het bestaat uit lange ketens van glucosemoleculen.
Monosacharides zijn dus eenvoudige bouwstenen (monomeren) die op zichzelf of in duo bestaan, maar die ook dienen als basis voor complexere koolhydraten namelijk de oligo- en polysachariden. Elk van die moleculaire structuren heeft een ander effect op de stijging van de bloedsuikerspiegel (bloedglucose) en de stofwisseling.
Lees ook: Wat zijn koolhydraten en welke kan je beter vermijden?
Glucose en dextrose
Als we het hebben over ‘glucose’, dan wordt daarmee normaal gezien de D-glucose bedoeld (D staat voor dexter wat rechts betekent). Daarnaast bestaat er nog een andere soort namelijk de L-glucose (L staat voor laevus wat links betekent). D-glucose is de natuurlijke vorm van glucose, L-glucose wordt synthetisch gemaakt. Een andere naam voor D-glucose is dextrose of druivensuiker.
D-glucose (of dextrose) is de meest courante monosacharide en het is een belangrijke brandstof voor de stofwisseling van mens en dier. Glucose wordt sneller opgenomen in het bloed dan sucrose en fructose en geeft daardoor meteen een energieboost. Het geldt ook als referentiepunt voor het bepalen van de glycemische index* van koolhydraten: de GI van glucose bedraagt 100.
Glucose kan gemakkelijk worden vrijgemaakt uit zetmeel. Zetmeel wordt in ons spijsverteringsstelsel afgebroken tot o.a. glucose die via de dunne darm in ons bloed terechtkomt, waar het circuleert als bloedsuiker. Via het bloed wordt het naar onze cellen getransporteerd en daar wordt het opgenomen met behulp van eiwitten. Ook het hormoon insuline speelt een belangrijke rol bij dit proces. De glucose die niet in energie wordt omgezet, transformeert tot glycogeen en wordt in de lever en de spieren opgeslagen.
In de voedingsindustrie wordt dextrose vaak gebruikt in harde snoep (lollies, zuurtjes…). Het vermengt zich namelijk heel goed met water; het bindt zich ermee in de vorm van een vaste substantie. Aangezien dextrose zeer snel wordt opgenomen in het bloed wordt het ook gebruikt in energietabletten.
Glucose is iets minder zoet dan sucrose, maar het heeft dezelfde energiewaarde: 100 g glucose bevat 400 kcal.
* De glycemische index (GI) geeft aan hoe snel koolhydraten worden opgenomen in het bloed. Mensen met diabetes krijgen de aanbeveling om voeding met een lage of gemiddelde glycemische index (GI) te eten, omdat hun bloedsuikerspiegel op die manier stabieler blijft.
Naast de GI is ook de GL (glycemic load) een belangrijke parameter omdat daarbij rekening wordt gehouden met de gemiddelde porties die je van een product eet en wat het effect daarvan is op de bloedsuikerspiegel.
Fructose
Fructose is de wetenschappelijke naam voor vruchtensuiker of fruitsuiker en het is eveneens een monosacharine. Het komt van nature voor in fruit, honing en in mindere mate in groente. Fructose wordt trager verwerkt in het lichaam, zijn glycemische index is 19.
Fructose is even lekker als suiker, goedkoper en omdat zijn zoetkracht bijna dubbel zo groot is, levert de benodigde hoeveelheid ook minder kilocalorieën. Via een enzym kan goedkope glucosestroop tot fructose worden omgezet en grote frisdrankconcerns maken graag gebruik van dat procedé.
In de voedingsindustrie wordt het niet alleen in frisdranken en fruitsappen verwerkt, maar ook in broodbeleg, snoep/gebak/koekjes, gezoete melkproducten/yoghurt en zelfs in kant-en-klare sausen zoals ketchup. Bij sommige mensen geeft een teveel aan fructose via deze bronnen aanleiding tot darmklachten: diarree, buikpijn en/of een opgeblazen gevoel. Fructose in bewerkte producten is ook niet beter of gezonder dan suiker. Het verstoort zelfs de vetstofwisseling.
Hoewel het dezelfde energiewaarde heeft van glucose is het bijna dubbel zo zoet. 100 gram fructose bevat 400 kcal.
Lees ook: Podcast: hoe gezond is een koolhydraatarm dieet?
Lees ook: Podcast: alles over suiker en suikerziekte
Lactose
Lactose is van nature aanwezig in melk van zoogdieren en wordt daarom ook melksuiker genoemd. Het zit dus in alle producten die daarvan zijn afgeleid: alle soorten melk (geit, koe, paard), yoghurt en room, vla, karnemelk en pap. Het komt ook voor in een aantal kaassoorten: kwark/plattekaas, smeltkaas, smeerkaas en cottage cheese (ook Hüttenkäse genoemd).
Lactose is een disacharide dat is samengesteld uit glucose en galactose (nog een monosacharide). Wie lactose-intolerant is, maakt onvoldoende lactase aan in de dunne darm. Dat is een enzym dat nodig is om de lactose te verteren.
De energiewaarde van lactose bedraagt 44 kcal per 100 gram. Zijn glycemische waarde bedraagt 46.
Lees ook: Hoe ongezond is suiker en zoetstof echt?
Sucrose en sacharose
Wat wij ‘suiker’ noemen is eigenlijk een andere naam voor sacharose, ook sucrose genoemd. Het wordt geraffineerd uit suikerbieten of uit rietsuiker en het is een disacharide die is samengesteld uit een glucose- en een fructosemolecule. Er is dus geen verschil in samenstelling tussen bietsuiker en rietsuiker. Het gaat in beide gevallen om sacharose.
Beide bouwstenen van sucrose (glucose en fructose) kunnen losgekoppeld worden door hydrolyse met behulp van een enzym. Dat is een techniek die onder andere wordt toegepast om pralines een zachte, romige vulling te geven.
De glycemische index van sucrose is 65. De energiewaarde is dezelfde als bij glucose en fructose, namelijk 400 kcal per 100 gram, wat logisch is aangezien het uit die twee moleculen is samengesteld.
Lees ook: Zijn lightproducten gezond? De voor- en nadelen op een rij
|
Hoe zit het met honing? Honing is een mengeling van glucose en fructose en dus ook een vorm van suiker. Het bevat wel meer water dan kristalsuiker en daardoor ligt zijn energiewaarde ook wat lager: ca. 300 kcal per 100 gram.
Lees ook: Wat is gezonder: ahornsiroop, agavesiroop of honing? |
Bronnen:
https://www.nemokennislink.nl
https://www.diabetesfonds.nl
https://www.voedingswaardetabel.nl
https://www.gisymbol.com
auteur:
Hilde Deweer,
lifestylejournalist
