Kan ik het risico op prostaatkanker verkleinen door tomaten te eten?

Nee, er kunnen geen conclusies worden getrokken of lycopeen uit tomaten of tomatenproducten de kans op het krijgen van prostaatkanker kan verkleinen. Er is ook geen bewijs dat het slikken van lycopeen supplementen het risico op het krijgen van prostaatkanker verkleint.

Tomaten bevatten lycopeen. Lycopeen is een antioxidant die samen met het vitamine C uit tomaten reageert met antioxidanten in andere voedingsmiddelen. Hierdoor wordt het antioxidant effect versterkt. Antioxidanten helpen DNA schade repareren. Lycopeen is de stof die de rode kleur aan tomaten geeft; hoe roder de tomaat hoe meer lycopeen. Lycopeen wordt het beste door het lichaam opgenomen als het vrij beschikbaar is, als het niet ‘opgesloten’ zit in de verse tomaat. Dit kun je bereiken door de tomaat te koken of te pureren. Bij tomatenpuree is vier keer zoveel lycopeen beschikbaar als bij een gewone hele tomaat. Ook tomatensap, tomatensoep en tomatenketchup bevatten meer beschikbaar lycopeen. Tomaten koken, pletten en bereiden met olie, bijvoorbeeld in een pastasaus of op een pizza, zorgt dat de lycopeen beter kan worden opgenomen door het lichaam.

In 2018 concludeerde het wetenschappelijk team van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds dat er geen conclusies mogelijk zijn. Er is teveel variatie in de verschillende onderzoeken over lycopeen en het risico op prostaatkanker. Resultaten van sommige onderzoeken wijzen erop dat het eten van tomaat en tomatenproducten zoals tomatensaus het risico op het krijgen van prostaatkanker verkleint. Er is een groot onderzoek uitgevoerd waarbij voedingsgegevens en medische informatie van ruim 50.000 mannen bekeken zijn. Een deel van deze mannen (3544 mannen) kreeg prostaatkanker. Onderzoek liet zien dat mannen die per week meer dan 500 gram gepureerde tomaten in de vorm van tomatensaus, – ketchup, – soep aten in de periode voor de diagnose, een lager risico hadden op het krijgen van prostaatkanker dan mannen die niet of nauwelijks tomatensaus of tomatenproducten aten. Dit onderzoek lijkt een gunstig effect van gepureerde tomaten op het ontstaan van prostaatkanker te laten zien. Er zijn echter ook studies die geen gunstig effect laten zien van tomaten op het risico op prostaatkanker.

Er zijn twee studies gedaan waarbij mannen met een verhoogd risico op prostaatkanker of een verhoogd PSA die een lycopeen supplement kregen werden vergeleken met mannen die dit supplement niet kregen. Al deze mannen hadden nog geen prostaatkanker. Het doel van deze studies was onderzoeken wat het effect van lycopeen supplementen op PSA waarden was bij mannen met een verhoogd risico. In de ene studie hadden mannen die lycopeen kregen een daling van hun PSA t.o.v. mannen die dit niet kregen. In de andere studie hadden de mannen die lycopeen kregen echter een stijging van hun PSA t.o.v. mannen die dit niet kregen. In deze tweede studie had lycopeen dus een ongunstig effect. Door de tegenstrijdige resultaten tussen deze twee studies is het niet mogelijk een conclusie te trekken over het effect van lycopeen op het PSA gehalte.

Bij hetzelfde onderzoek onder 50.000 mannen (zoals hierboven beschreven) is ook gekeken naar tumorgroei bij de mannen die prostaatkanker kregen. Bij mannen die per week meer dan 500 gram gepureerde tomaten in de vorm van tomatensaus, – ketchup, – soep aten in de periode voor de diagnose, groeide de tumor minder snel dan bij mannen die niet of nauwelijks tomatensaus of tomatenproducten aten. Er zijn twee kleine onderzoeken gedaan waar gekeken is naar het effect van tomatensaus op herstel van DNA schade in prostaatkankerweefsel bij mannen met prostaatkanker. De resultaten zijn tegenstrijdig, bij de ene studie werd een gunstig effect gezien op het herstel van DNA schade, terwijl bij de andere studie geen effect werd gezien. Het is dus onduidelijk of het eten van tomatensaus effect heeft als je prostaatkanker hebt.

Een overzichtsstudie uit 2012 beschrijft 8 onderzoeken waarbij mannen met prostaatkanker die een lycopeen supplement kregen werden vergeleken met mannen die dit niet kregen. In de verschillende onderzoeken ondergingen de mannen verschillende behandelingen: radicale prostatectomie, hormoontherapie, brachytherapie of er werd afgewacht. De PSA waarden daalden bij de mannen die lycopeen kregen, maar er is niet gekeken of deze mannen een betere overleving hadden. De mannen zijn namelijk slechts vier maanden gevolgd. Op basis van deze overzichtsstudie is niet te zeggen of lycopeen supplementen een gunstig effect hebben als je prostaatkanker hebt.

Toch is er geen bewijs dat antioxidanten helpen bij het voorkomen van kanker. Lycopeen komt vooral voor in tomaten. Daarnaast bevatten ook watermeloen, grapefruit, papaja, guave en abrikoos lycopeen.