Gezondheidsrisico’s van water in de openbare ruimte

Water op straat en water in bedriegertjes of fonteinen is niet van dezelfde kwaliteit als zwemwater, waardoor kinderen die in dit water spelen, ziek kunnen worden. Met eenvoudige maatregelen is dit te voorkomen. Dat blijkt uit onderzoek aan de Universiteit Utrecht. 

Water wordt steeds vaker geïntegreerd in de openbare ruimte. Gedempte havens en grachten worden weer opengemaakt en nieuwe woonwijken krijgen (speel)vijvers, waar omwonenden verkoeling, ontspanning en vermaak kunnen vinden. Ook verschijnen andere vormen van water in de openbare ruimte, zoals fonteinen die water vernevelen en bedriegertjes waarmee kinderen kunnen spelen. En als gevolg van toenemende extreme neerslag door klimaatverandering worden in de openbare ruimte bestaande én nieuwe mogelijkheden geïntegreerd om regenwater te bergen. Een voorbeeld hiervan is een wadi (infiltratie-veld) of een waterplein.

Door deze ontwikkelingen komen mensen en vooral kinderen steeds vaker in contact met water. Als kinderen spelen met water, kunnen ze dit onbewust binnenkrijgen. Soms drinken zij het zelfs. Ook volwassenen komen ermee in aanraking, bijvoorbeeld met waterdruppeltjes van een fontein of als zij spelen met hun kinderen in regenwater op straat.

Water op straat en water in bedriegertjes of fonteinen is niet van dezelfde kwaliteit als zwemwater. In water kunnen ziekteverwekkende micro-organismen zitten, zoals bacteriën, virussen of parasieten. Deze micro-organismen zijn voornamelijk afkomstig uit honden- en vogelpoep. Soms komen ziekteverwekkers uit menselijke ontlasting in oppervlaktewater terecht door overstortingen vanuit de riolering of lozingen vanuit afvalwaterzuiveringen. Enkele ziekteverwekkers komen gewoon in het milieu voor en dus ook in water. De fecale ziekteverwekkers (vanuit ontlasting) overleven enige tijd in het water en sterven langzaam af. Zij kunnen niet groeien in water. Sommige andere ziekteverwekkers kunnen bij hogere temperaturen wel vermeerderen en in het water uitgroeien tot hoge concentraties, zoals Legionella. 

Uit het onderzoek bleek dat:

• 3 van de 7 onderzochte bedriegertjes een slechte waterkwaliteit heeft; 

• 26 van de 88 fonteinen een slechte waterkwaliteit heeft;

• al het water op straat en in wadi’s een slechte kwaliteit heeft. 

Ziekteverwekkers in het water kunnen een infectie te veroorzaken. Deze infecties zijn gelukkig meestal relatief onschuldig, ze veroorzaken voornamelijk: 

• maag-darmklachten, zoals diarree en overgeven;

• luchtwegklachten, zoals keelpijn, kortademigheid of verkoudheid;

• andere klachten, zoals oorontsteking, oogontsteking, jeuk en eczeem. 

Maar er kunnen ook ernstige klachten optreden, zoals een zware longontsteking (na een infectie met Legionella), ernstig lever- en nierfalen (na infecties met leptospriose of E. coli O157), diabetes of verlammingsverschijnselen (na infectie met het enterovirus). Sommige verschijnselen zorgen voor blijvende gezondheidsschade, zoals nierfalen en diabetes. 

Uit het onderzoek bleek dat de risico’s op infectie voor eenmalige blootstelling aan water van bedriegertjes, water in wadi’s of water op straat 10 tot 100 keer groter zijn dan het referentierisico voor eenmalig zwemmen in water dat ‘nog net’ is goedgekeurd. 

• De gezondheidsrisico’s voor kinderen die in contact komen met water op straat vanuit gemengde of gescheiden riolering vergelijkbaar zijn met zwemmen in ‘nog net’ goedgekeurd zwemwater, mits de water-op-straatsituatie niet vaker dan eens per 5 jaar voorkomt. 

• De gezondheidsrisico’s voor kinderen die spelen in een wadi gevuld met afstromend regenwater zijn vergelijkbaar met zwemmen in ‘nog net’ goedgekeurd zwemwater, mits de kinderen gemiddeld niet meer dan 2 keer per jaar in een gevulde wadi spelen. Dit betekent dat de wadi goed moet functioneren en het water snel in de bodem moet infiltreren. 

• De gezondheidsrisico’s voor kinderen die spelen in een wadi gevuld met water vanuit een gescheiden rioolstelsel zijn groter zijn dan zwemmen in ‘nog net’ goedgekeurd zwemwater. Dit komt door de aanname van foutieve aansluitingen die het water verontreinigen. 

• De gezondheidsrisico’s voor kinderen die spelen met bedriegertjes gevuld met regenwater zijn vergelijkbaar tot groter dan zwemmen in ‘nog net’ goedgekeurd zwemwater. De grotere gezondheidsrisico’s ontstaan vooral wanneer kinderen bij tropisch warm weer het water van bedriegertjes drinken. 

• 4% van de kinderen die met water van bedriegertjes spelen ziek wordt;

• 20 tot 30% van de kinderen die in regenwater op straat spelen ziek wordt; 

• 10% van de kinderen die in water in wadi’s spelen ziek wordt. 

De gezondheidsrisico’s rondom water in de openbare ruimte zijn te beperken door op locaties waar mensen in contact komen met water van bedriegertjes of fonteinen te zorgen voor een goede waterkwaliteit.

• Vul reservoirs van bedriegertjes en fonteinen met drinkwater. 

• Zorg voor eenvoudige maar regelmatige desinfectie.

• Voorkom op locaties waar fonteinen in oppervlaktewater staan verontreiniging door riooloverstorten. 

De resultaten nopen ook tot meer bewustwording van de gezondheidsrisico’s van water op straat en in wadi’s. Informeer mensen dat het water dat na hevige regen enige tijd in de openbare ruimte aanwezig is (zoals water op straat en in wadi’s), verontreinigd is. Afstromend regenwater is afvalwater en géén speelwater. De kwaliteit van dit water is vergelijklijkbaar met verdund rioolwater. Daarom moeten mensen contact met dit water zo veel mogelijk vermijden. 

Daarnaast kunnen inrichtingsmaatregelen ervoor zorgen dat dit water zo min mogelijk verontreinigd is. Onder meer door regenwater gescheiden te houden van het afvalwater door het regenwater bovengronds af te voeren naar infiltratievoorzieningen of oppervlaktewater. Dit belast de riolering minder en voorkomt dat verdund rioolwater de straat op stroomt. 

Ook moet het water in wadi’s zo snel mogelijk in de bodem zakken, zodat kinderen niet uitgenodigd worden om in het water te spelen. Speeltoestellen worden het beste buiten de wadi geplaatst.