Dengue (knokkelkoorts): virusinfectie met ernstige complicaties

In dit artikel

Oorzaak
Verspreidingsgebied dengue
Symptomen dengue
Behandeling dengue
Vaccinatie tegen dengue

dossier

Dengue is een virusinfectie die vroeger sporadisch voorkwam, maar die zich nu in snel tempo verspreidt. De infectie komt voornamelijk voor in de dichtbevolkte gedeelten van de tropische en subtropische gebieden van de wereld, met name in de steden en voorsteden. De ziekte treedt steeds vaker op bij reizigers. In de meeste gevallen is dengue niet ernstig en gaat de infectie na een dag of zeven vanzelf over.

Lees ook: Hoe Dengue of knokkelkoorts) vermijden?

Oorzaak

Dengue is de frequentste tropische arbovirose, dit zijn virale infectieziekten die overgebracht worden door insecten, in dit geval de overdag stekende Aedes-mug. In tegenstelling tot malaria – dat wordt overgebracht door een mug die ‘s nachts steekt - komen deze infectieziekten evengoed voor in de steden als op het platteland.

Er zijn vier afzonderlijke, maar nauw verwante virussen die dengue veroorzaken. Herstel van een infectie met één daarvan biedt levenslange immuniteit tegen dat type, maar verleent slechts gedeeltelijk en tijdelijk bescherming tegen latere infectie met de andere drie. Er zijn zelfs sterke aanwijzingen dat een volgende infectie het risico van een ernstiger vorm van dengue vergroot, hetgeen kan uitmonden in dengue hemorragische koorts (DHK) of het dengue shocksyndroom (DSS), die de dood tot gevolg kunnen hebben. Vooral voor kinderen zijn deze aandoeningen gevaarlijk en zij lopen het meeste risico eraan te overlijden.

Verspreidingsgebied dengue

Het denguevirus komt voor in het tropische deel van Azië (o.m. Singapore, de Filipijnen, Thailand, Indonesië en Maleisië), de eilanden in de Stille Zuidzee, de Caraïben, Midden-Amerika, de noordelijke helft van Zuid-Amerika en sporadisch ook in Afrika. Ook zijn er gevallen gemeld in Mexico en Zuid-Texas. De ziekte is momenteel in volle expansie in vele tropische gebieden. Recent was er een zeer ernstige epidemie in Brazilië (o.m. in Rio).

Symptomen dengue

In zijn typisch klassiek verloop wordt dengue gekenmerkt door een ernstige, op griep lijkende ziekte die brutaal begint met

hoge koorts
hoofd- en gewrichtspijn (vandaar ook de naam knokkelkoorts): belangrijke spierpijn, pijn achter de ogen rond de oogbollen
misselijkheid en braken
uitslag (op de romp, die zich uitbreidt naar de armen, benen en het gezicht)
soms is er een droge hoest
de hartslag traag in verhouding tot de koorts.

Klassiek (maar niet altijd) verloopt de ziekte in twee fasen: na 3-4 dagen koorts treedt een voorbijgaande verbetering op, rond de 5de, 6de dag stijgt de koorts opnieuw. Op dat ogenblik kan er een rode vlekkerige huiduitslag verschijnen. Na enkele dagen verdwijnt de koorts dan wel weer, maar er kan een wekenlange periode van moeizaam herstel volgen, gekenmerkt door algemene zwakte (asthenie), spier- en zenuwpijnen.

Levensbedreigende vorm (dengue hemorragische koorts, DHK)

Zeldzaam kunnen er zich ernstige levensbedreigende vormen voordoen: rond de 3de à 4de dag, op het ogenblik dat de koorts daalt en de zieke schijnbaar iets beter is, gaat de toestand snel achteruit, met het optreden van hevig braken en buikpijn. Er kunnen levensbedreigende bloedingen (van het tandvlees en de darmen, en onderhuidse bloedingen) optreden of er kan een shocktoestand (bloeddrukval) ontstaan.
Mits goede medische verzorging, dit is het snel toedienen van de juiste hoeveelheid vocht via infuus, is er bijna altijd een gunstige afloop.
Deze levensbedreigende vorm is duidelijk toegenomen de laatste 20 jaar. De ernstige vorm van de ziekte ontwikkelt zich vooral bij mensen die herhaaldelijk infecties hebben gehad en bij kinderen onder de vijftien jaar. Men neemt aan dat bij een eerdere infectie met één van de 4 types de kans op verwikkelingen toeneemt bij een daaropvolgende infectie door een ander type.

Behandeling dengue

Er bestaat geen specifieke behandeling, de aandoening geneest vanzelf. Volwassenen genezen meestal volledig, hoewel de herstelperiode lang duurt. Bij kinderen jonger dan tien jaar is medische behandeling noodzakelijk.

Tegen de koorts en pijn kan je paracetamol gebruiken.
Omdat je bloed bij knokkelkoorts dunner kan zijn, mag je geen bloedverdunnende pijnstillers gebruiken zoals bijvoorbeeld acetylsalicylzuur, diclofenac, ibuprofen of naproxen.
Tegen overgeven kan je domperidon nemen.
Zorg dat je voldoende drinkt. Om uitdroging tegen te gaan kan je zakjes met ORS (Oral Rehydration Salt) oplossen in gekookt water dat is afgekoeld, en er steeds wat van drinken.

Gedurende de eerste 3 maanden na een infectie is men wellicht nog beschermd voor de andere serotypes (kruisprotectie). Maar nadien loopt men – vermoedelijk levenslang - enig risico voor de hemorrhagische vorm of shock. Iemand met dengue hemorragische koorts moet in een ziekenhuis worden opgenomen. Zonder behandeling is er 10% kans op een dodelijke afloop; met de juiste behandeling is deze kans 1 tot 2%.

Lees ook: In shock gaan: welk soorten shock zijn er en wat zijn de symptomen?

Vaccinatie tegen dengue

Sinds maart 2023 is in België het vaccin Qdenga® beschikbaar. Dit vaccin, dat bestaat uit twee dosissen met 3 maanden tussen, mag toegediend worden aan kinderen vanaf 4 jaar en vermindert de kans op een ernstig verloop van een dengue infectie. Dengvaxia® is daarentegen niet beschikbaar in België en wordt ook niet aanbevolen aan reizigers.