Plusouder: tips van Rika Ponnet voor een samengesteld gezin

dossier

In welke mate moet je je aanpassen aan de gezins-/opvoedingsregels als ze afwijken van de jouwe?

Rika Ponnet: "Je moet je helemaal niet aanpassen, want dat is onbegonnen werk. De dingen lopen vlotjes als ouders in onderling overleg verder over hun kinderen kunnen ‘ouderen’, als er nog regelmatig samengezeten wordt om basisprincipes af te spreken en de bakens uit te zetten. Lukt dat niet en zijn er duidelijk andere regels in het andere gezin, dan hebben kinderen er alle belang bij dat op elke plaats de regels duidelijk zijn. Je laat je best niet meeslepen in de verzuchtingen van je kinderen die ontstaan uit wat er op het andere adres gebeurt, maar het is wel belangrijk dat je luistert en ze ondersteunt om daar zo goed mogelijk te functioneren.

De boodschap naar je kinderen en pluskinderen zou altijd moeten zijn: elk gezin heeft zijn regels, daar zijn ze zo, hier zijn ze misschien anders, maar je respecteert de regels daar zoals ik verwacht dat je ze hier respecteert. Probeer vooral niet te controleren wat niet binnen je mogelijkheden ligt en probeer ook afstand te nemen van het andere gezin."

Lees ook: Hoe ga je best om met uitdagend gedrag van je peuter?

Moet je als plusouder een onderscheid maken tussen je eigen kinderen en die van je partner?

"Of je het wil of niet, dat onderscheid is er gewoon. Probeer vooral niet om jezelf of de betrokken personen wijs te maken dat het niet zo is, want dat gelooft niemand. Het zorgt er alleen maar voor dat je ieders gevoel tegenspreekt. Het belangrijkste is dat je goede afspraken maakt met je partner: laat je mij toe een gezagsfunctie uit te oefenen over je kinderen? En kunnen we van daaruit in alle eerlijkheid en openheid een vertrouwensband opbouwen die uniek is, namelijk die van een plusouder met pluskinderen. Uniek klinkt dan eenzijdig positief, maar zo bedoel ik het niet. Uniek wil zeggen: met een eigenheid en dat draagt zowel fijne als moeilijke kanten in zich."

Lees ook: Hoe motiveer je je kind om op te ruimen?

Hoe stel je de kinderen van je partner gerust en vermijd je conflicten?

"Er is rust in een gezin als er duidelijke afspraken zijn, als de kinderen voelen dat de ouders in het nieuw samengesteld gezin achter hun keuzes en standpunten staan. Vanuit die rust krijgen conflicten veel minder kans. En toch zijn ze onvermijdbaar omdat ook andere actoren in het gezin een rol spelen: het 'andere' gezin, waar ook gestuurd wordt, waar de dingen misschien niet altijd 'juist' aangepakt worden of waar er in het slechtste geval nog wrok en wraakgevoelens leven. Je afschermen voor dat andere leven is geen goed idee want dat legt de last van de situatie volledig bij de kinderen. Probeer te kijken naar conflicten als een leermoment: waarom ontstaan ze? Wat broedt er bij de verschillende partijen? Altijd opnieuw gaat het bij alle partijen om: ben jij er voor mij? Mag ik me hier veilig en welkom voelen? Mag ik mezelf zijn? Erken je mij? Krijg ik de plaats waarop ik denk recht te hebben? Die onderliggende gevoeligheden durven bespreekbaar maken is een sleutel, niet om conflicten te vermijden - ze zullen er altijd zijn - wel om ze beter aan te pakken en ze niet te laten escaleren."

Lees ook: Ochtendstress vermijden: tips voor een geslaagde ochtendroutine

Wanneer ben je als plusouder klaar om te gaan samenwonen met je nieuwe partner?

"Het is erg moeilijk om mensen hierbij te adviseren: ik ervaar dat ze voor deze beslissing vooral hun gevoel volgen, dat als 'juist' beschouwen en dan ook op basis daarvan handelen. Wat ik persoonlijk als 'te snel' zou aanvoelen, zal voor een ander ‘net goed’ zitten en voor nog iemand anders ‘te gek voor woorden’ zijn. Bovendien verkeert niet iedereen in de luxepositie om veel te kunnen wikken en wegen. Nogal wat mensen zijn bijvoorbeeld blij dat door te gaan samenwonen hun financiële situatie wat comfortabeler wordt, of dat ze een steun en toeverlaat hebben bij de opvoeding van de kinderen en dat ze er niet langer alleen voor staan. Dat klinkt pragmatisch en erg nuchter, maar een dergelijke motivatie overstijgt meer dan we denken de romantische overwegingen.

Zorg dat je nieuwe relatie niet het pijn en verdriet van de vorige relatie moet dragen.

Is dat niet het geval en ben je goed in staat om op eigen benen te staan, dan lijkt het mij zinvol de behoeften van alle partijen onder de loep te nemen. Een 'overgangstijd' waarin iedereen de kans krijgt om aan de nieuwe situatie te wennen, is zinvol, maar biedt geen garantie op succes. Uiteindelijk zal toch vooral vanuit ‘het samenleven’ moeten blijken of de mayonaise pakt.
Het allerbelangrijkste lijkt mij dat je er emotioneel klaar voor bent: ben je in staat om je nieuwe partner de plaats te geven die hem of haar toekomt? Dat wil zeggen: een plaats naast jou, een plaats ook in het leven van je kinderen. Die ruimte moet er zijn en kan er alleen maar zijn als je vorig leven op de achtergrond is geraakt, als veel van het emotionele opruimwerk is gebeurd, als je nieuwe relatie niet al het verdriet en de pijn van de vorige moet dragen."

Lees ook: Als koppel apart slapen: nefast voor je relatie of net goed?

Hoe vermijd je conflicten met je partner over de opvoeding van jouw en zijn kinderen?

"Altijd opnieuw stel ik vast dat ‘conflicterende loyaliteiten’, maar ook onzekerheid, aan de basis liggen van opvoedingsconflicten in nieuw samengestelde gezinnen. In een gezin kunnen de dingen maar ‘smooth’ lopen wanneer kinderen weten wat er kan en wat er niet kan, en wanneer ze duidelijk weten wie er over hen gezag uitvoert en hoe onaantastbaar dat is. Wie in coalitie gaat met zijn kinderen, bouwt een dam waar de rest van het gezin, ook de partner, tegen opbotst. Je partner als plusouder gezag laten uitoefenen over je kinderen is moeilijk, maar noodzakelijk om tot harmonie te komen en aan iedereen het gevoel te geven dat hij/zij de plaats inneemt die hem/haar toekomt. Weet dat als jij en je partner op één lijn staan, jouw en zijn kinderen het daar wel even moeilijk mee kunnen hebben, omdat ze bijvoorbeeld minder geprivilegieerd zijn dan ervoor. Doorgaans groeit men daar door en komt er nadien net meer rust, maar soms lukt dat niet. Als kinderen volledig blokkeren op een nieuwe partner en weigeren om die toe te laten, is een relatie vaak gewoon niet mogelijk. Dikwijls heeft dat dan te maken met vroegere ervaringen."

Lees ook: Pandemisch ouderschap: Hoe heeft de coronacrisis het ouderschap veranderd?

Welke houding neem je best aan tegenover je ex en de ex van je partner?

Uiteraard is de beste houding er een van respect en openheid. Het ideale scenario is dat de betrokken ouders in staat zijn om hun ouderrol blijvend op elkaar af te stemmen. Hiervoor moet je uiteraard altijd met 2 zijn en dat lukt dus niet in alle omstandigheden. Veel echtscheidingen zijn immers met getrokken messen verlopen en onderhuids spelen tal van gevoelens.

De gemakkelijkste manier om voor jezelf te achterhalen wat de houding is in tal van situaties, is kijken of je handelt in het belang van je kinderen, je gezin en dus ook jezelf of vooral nog bezig bent met gevoelens en acties die samenhangen met je vorige relatie. Het is 'fijn' om te ervaren dat in het conflict met je ex-partner je kinderen jouw kant kiezen, maar vergeet niet dat je op dat moment de loyaliteit van je kinderen tegenover hun beide ouders onder druk zet en zelfs aantast. Je betrekt ze mee in een conflict dat niet hun conflict is. Ook als je ex je in de steek liet voor een ander, voelt het goed aan dat je kinderen zich scharen achter jou, 'het slachtoffer'. Als zij die nieuwe partner verwerpen, is het aanlokkelijk om ze daarin te steunen en om jezelf wijs te maken dat die andere niet sympathiek, de boosdoener, de heks ... is. Maar als ze dat doen, dan is dat vooral een spiegeling van jouw gevoel, van jouw pijn. Ook daarmee help je hen geen stap vooruit, integendeel.

De 'dragende' ouderhouding in deze situatie is je kinderen helpen om op het andere adres een zo goed mogelijk leven uit te bouwen en dat kan je door hen te helpen het verhaal daar te aanvaarden en positief te benaderen."

Tot slot: wat is de grootste valkuil?

"Proberen om een kerngezin te vormen, de ideale plusmama of -papa te zijn, altijd en overal het klassieke en gelukkige gezin willen zijn, is geen goede optie. Een nieuw samengesteld gezin is een puzzel waarbij een aantal stukken altijd blijven liggen en een aantal andere regelmatig verhuizen. Dat zorgt voor veel verloop, afstemming en opnieuw afscheid nemen. Aanvaard dat dit specifieke stress met zich meebrengt. Maar evengoed: wijt niet elk probleem aan het feit dat je leeft in een nieuw samengesteld gezin. Opstandige en moeilijke pubers, kinderen met wie het moeilijk communiceren is, ruzies over opvoeden ... ze komen voor in elk gezin."