Gerelateerde artikels
Sialolithiasisis: Wat zijn speekselstenen en wat kunt u eraan doen?
In dit artikel
Sialolithiasisis: Wat zijn speekselstenen en wat kunt u eraan doen?
dossier
Een speekselsteen of speekselkliersteen, sialolithiasisis in medisch jargon, is een verkalking van ingedikt speeksel in de uitvoergang van een speekselklier. Dat kan leiden tot een verstopping van de speekselstroom, met pijn en zwelling van de speekselklier tot gevolg.
Speekselstenen komen meestal voor in de uitvoergang van de onderkaakspeekselklier (90%) die ligt in de mondbodem; ongeveer 10 procent komt voor in de uitvoergang van de oorspeekselklier aan de binnenkant van de wangen of de sublinguale speekselklieren onder de tong. Speekselstenen in de uitvoergang van de kleine speekselkliertjes zijn zeldzaam.
Naar schatting zou ongeveer 1 procent van de bevolking in mindere of meerdere mate last hebben van speekselstenen. Ze komen vooral voor bij mensen tussen 30 en 60 jaar, en iets meer bij mannen dan bij vrouwen.
Hoe ontstaat een speekselsteen?
https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5)], from Wikimedia Commons
De preciese oorzaak van speekselsteen is onbekend.
Het speeksel bevat allerlei stoffen, zogenaamde elektrolyten, zoals calcium, carbonaat, fosfaat en citraat. Die stoffen kunnen zich in de afvoergang van de speekselklier ophopen rond bijvoorbeeld een slijmprop of rond afgestoten weefselcellen. Op die manier ontstaat uiteindelijk een speekselsteen. Dit is te vergelijken met het ontstaan en uitgroeien van ketelsteen in een waterkoker.
De stenen kunnen variëren van enkele millimeters tot enkele centimeters.
Risicofactoren
- Een vertraagde speekselvloed (bijv. door te weinig te drinken of te eten) kan bijdragen aan de vorming van speekselstenen.
- Mensen die plaspillen nemen (diuretica) hebben een verhoogde kans op speekselstenen.
- Mogelijk komen speekselstenen meer voor bij mensen met jicht.
- Er bestaat geen bewijs dat speekselstenen meer voorkomen bij mensen met nier- of galstenen en bij diabetespatiënten.
- Er bestaat evenmin bewijs dat een hoge bloeddruk de kans op speekselstenen verhoogt.
- Of roken de kans op speekselstenen verhoogt, is niet bekend. Wel verhoogt roken de kans op ontsteking van de speekselklier.
Symptomen
Speekselstenen geven niet altijd klachten en worden soms bij toeval ontdekt, bijvoorbeeld naar aanleiding van een röntgenfoto van de kaak.
Wanneer een speekselsteen de speekselstroom hindert, hoopt het speeksel zich op in de speekselklier en gaat de klier zwellen. Dit kan klachten veroorzaken.
- Pijnlijke zwelling van de kaak of rond het oor. De pijn wordt erger wanneer de speekselproductie hoog is (voor of tijdens het eten) en kan enkele uren na het eten weer verdwijnen.
- Een droge mond, omdat er minder speeksel in uw mond loopt.
- Een slechte adem.
- Een speekselklierontsteking, omdat het speeksel slecht kan worden afgevoerd. Dan hebt u de hele dag last van pijn.
- Een infectie van de speekselklier. Hierdoor kan een abces (een met pus gevulde holte) ontstaan waardoor u pijn en koorts hebt.
Onderzoeken
Wanneer een speekselsteen klachten veroorzaakt, wordt een röntgenfoto en eventueel een CT-scan gemaakt om de precieze plaats van de speekselsteen te bepalen.
Behandelingen
Peternickson [CC0], from Wikimedia Commons
Om de speekselsteen te verwijderen zijn verschillende behandelingen mogelijk.
Speekselsteen spontaan laten verdwijnen
Bij kleine speekselstenen kan geprobeerd worden om de stenen spontaan te evacueren door de speekselklier te masseren en zure dingen te eten of te drinken (zure snoepjes, fruitsap…) om de speekselproductie te verhogen, waardoor het speekselsteentje uit de speekselklier spoelt.
Soms kan de KNO-arts door zachtjes met een dun stomp instrument in het speekselklierkanaaltje te duwen de steen verwijderen.
Sialendoscopie
Hierbij wordt een zeer dunne endoscoop (buis) met een camera en licht aan de top in het speekselklierkanaal gebracht en wordt de steen (of stenen) met een grijptang verwijderd. Deze ingreep gebeurt onder plaatselijke verdoving.
'Shockwave' behandeling (speekselsteenvergruizing)
Dit kan een optie zijn bij grotere stenen en stenen die in de speekselklier zelf zitten. Hierbij wordt gebruik gemaakt van ultrageluidsgolven om de stenen te breken. De stukjes steen komen dan meestal vanzelf uit het speekselklierkanaal, of ze kunnen via endoscopie worden weggehaald. Een recente behandeling is vergruizing met een speciale laser via een endoscoop.
Speekselsteen operatief verwijderen
De arts maakt een kleine snede in het speekselkanaal en verwijdert zo de speekselsteen. Afhankelijk van de lokalisatie van de steen kan de ingreep onder plaatselijke verdoving plaatsvinden.
Speekselklier operatief verwijderen
Wanneer de speekselsteen in de speekselklier zelf is gelegen of herhaaldelijk terugkomt, kan het nodig zijn om de speekselklier zelf te verwijderen.
Bronnen
