Buikpijn bij kinderen: een fysieke of psychische oorzaak?

In dit artikel
Buikpijn bij kinderen: een fysieke of psychische oorzaak?

dossier Buikpijn komt veel voor bij kinderen. Van de kinderen op lagere schoolleeftijd heeft tien tot zelfs dertig procent er regelmatig last van. Behalve buikpijn hebben deze kinderen vaak ook andere klachten zoals misselijkheid, verstopping of diarree. Bij kinderen die nog niet spreken, is het zeer moeilijk uit te maken waar het kind pijn heeft, en ook grotere kinderen drukken de plaats en de kenmerken van de pijn niet steeds duidelijk uit. Maar zelfs oudere kinderen kunnen het moeilijk hebben de juiste plaats en de intensiteit van de pijn te beschrijven.

Als een kind jonger dan 2 jaar langer dan 1 uur weent of kreunt, als zijn gezicht bleek en verbeten is en zijn beentjes ingetrokken zijn, moet men alleszins denken aan buikpijn. Buikpijn bij kinderen kan verschillende oorzaken hebben. Meestal wordt er geen duidelijke lichamelijke oorzaak gevonden. Kinderen klagen echter nooit zomaar over buikpijn. Ook al is er geen lichamelijke oorzaak, er is altijd een reden voor de buikpijn. In 90 % van de gevallen zouden stress, spanningen of psychische problemen aan de basis liggen.

Lees ook: Tips om je kind bij te staan tijdens de examens

Soorten buikpijn


Acute buikpijn

Heeft je kind vrijwel nooit buikpijn en plotseling wel, dan kan het een infectie hebben. Een voorbeeld daarvan is buikgriep (acute gastro-enteritis). Vaak heeft het kind dan ook diarree, koorts en is het misselijk waardoor het moet braken. De pijn is hevig, maar duurt kort en is na een paar dagen meestal helemaal verdwenen. Een blindedarmontsteking veroorzaakt ook dit soort klachten. Maar de pijn zit dan vooral rechtsonder in de buik. Ook een blaasontsteking kan buikpijn en koorts veroorzaken.

Chronische buikpijn of terugkerende buikpijn

Het kind kan ook vaker en soms meerdere keren per week buikpijn hebben. De ene keer is de pijn hevig, de andere keer zeurend. Als deze klachten meer dan twee maanden duren of heel geregeld terugkomen, spreken we van chronische buikpijn. Soms heeft deze pijn een lichamelijke oorzaak, maar meestal niet. Kinderen kunnen ook door psychische problemen chronische buikpijn krijgen. Bijvoorbeeld door een scheiding of door het overlijden van een dierbaar persoon of dier. Of omdat het gepest wordt op school.

Lees ook: Wat is die knoop in je maag als je je slecht voelt?

Buikpijn met een psychische oorzaak

Buikpijn met een psychische oorzaak mag je niet afdoen als komedie. Kinderen voelen echt wel pijn. Dat er geen lichamelijke oorzaak gevonden wordt, betekent niet dat de pijn ingebeeld is. Het is belangrijk om de klacht ernstig te nemen en de oorzaak proberen te achterhalen zodat je deze kunt aanpakken.

Buikpijn met een psychische oorzaak is meestal niet hevig. Gewoonlijk komt die pijn geleidelijk op en wordt ze als niet erg en draagbaar beschreven. De pijn treedt doorgaans op rond de navel, soms net erboven. Hoe verder de pijn van de navel, hoe groter de kans op een lichamelijke oorzaak. Bestaan de klachten bij terugkerende buikpijn steeds alleen uit buikpijn en zijn er geen andere klachten aanwezig, dan is een psychische oorzaak zeer waarschijnlijk. Indien stress, emoties of spanningen de buikpijn veroorzaken, zal deze meestal niet ’s nachts optreden. Door de pijn is het evenwel mogelijk dat het kind moeilijk in slaap valt of vroeg wakker wordt.

Soms gaat de buikpijn gepaard met hoofdpijn. Vaak zijn er nog andere symptomen zoals braken, misselijkheid, darmspasmen, overmatig zweten.

Oorzaken

Diverse redenen kunnen aan de basis liggen van dit soort buikpijn.

  • Spanningen door bijvoorbeeld: ziekte van een gezinslid, financiële problemen thuis, scheiding van ouders, te hoge verwachtingen van ouders
  • Problemen op school door bijvoorbeeld: faalangst, leerproblemen, pestgedrag
  • Stress-situaties door bijvoorbeeld: geboorte van broertje of zusje, verhuis, verandering van school, ruzie met vriendje, houden van een spreekbeurt

Lees ook: Tips voor faalangst bij kinderen

123-kind-bang-angst-huilen-psych-05-15.png

Risicofactoren

Sommige kinderen zijn vatbaarder voor buikpijn veroorzaakt door psychische factoren. 

  • Kinderen die hun gevoelens van angst en verdriet nooit mogen uiten omdat ze steeds ‘flink moeten zijn’.
  • Kinderen met een overbezorgde moeder of vader. Als ze buikpijn hebben, krijgen ze overdreven veel aandacht, moeten ze niet naar school of worden ze vrijgesteld van activiteiten die ze vervelend vinden (bv. turnen). De pijn wordt als het ware beloond, waardoor ze sneller weerkeert. Als ouder vraag je ook beter niet voortdurend hoe een kind zich voelt en of het geen pijn heeft. Want kinderen die deze vragen constant te horen krijgen, gaan wat ze voelen vaker als pijn interpreteren.
  • Kinderen wiens ouders vaak klagen over ziekte en pijn.

Lees ook: Hoe ontstaat angst?

Buikpijn met een fysieke oorzaak

Slechts bij één op de tien kinderen met buikpijn vindt de arts een lichamelijke oorzaak.
Een lichamelijke oorzaak is waarschijnlijk als:

  • de buikpijn op een andere plaats zit dan rond de navel (bijvoorbeeld: pijn in de lies, pijn in de balzak). Hoe verder de pijn van de navel afligt, hoe groter de kans op een lichamelijke oorzaak;
  • de buikpijn samengaat met afwijkingen in de ontlasting (bijvoorbeeld: continu diarree, bloed bij de ontlasting);
  • de buikpijn samengaat met afwijkingen bij het plassen (bijvoorbeeld: vaak plassen of pijn bij plassen, weer in bed plassen na eerder droog geweest te zijn);
  • de buikpijn samengaat met koorts, gewichtsverlies, gewrichtsklachten of huiduitslag;
  • de buikpijn samengaat met stoornissen die ongewoon zijn of als de buikpijn veel heftiger is of langer duurt dan normaal.

Lees ook: Kunnen jongens en mannen beter staand of zittend plassen?

123-baby-huilen-02-18.jpg

Darmkrampen

Zuigelingen kunnen veel last hebben van darmkrampjes. Bij borstvoeding kunnen de darmkrampjes veroorzaakt worden doordat de moeder iets heeft gegeten waar de baby (nog) niet goed tegen kan. Voorbeelden hiervan zijn: alle koolsoorten, spruitjes, ui en paprika. Een andere mogelijke oorzaak is gas in de darmen. Bij de borstvoeding zijn de lippen van de zuigeling dikwijls onvoldoende rond de tepel aangesloten, zodat het kind veel lucht naar binnen kan zuigen. Bij flesvoeding kan iets gelijkaardigs gebeuren als de opening in de speen te klein is (een flesmaaltijd moet niet langer dan 15 minuten duren), als de baby lang op een lege fles zuigt, enz. Dit 'inslikken van lucht' gaat vaak gepaard met oprispingen en braken.

Avondkolieken doen zich voor bij gezonde baby's gedurende de eerste 2 tot 3 levensmaanden. De aanvallen komen meestal 's avonds op (tussen 6 en 10 uur). Korte perioden van pijn wisselen hierbij af met symptoomvrije pauzen. Tijdens de aanvallen kan men een luid darmgerommel horen. De baby voelt zich blijkbaar beter als men hem op de buik of de rug legt of nadat hij een wind gelaten heeft.
Als baby’s op vaste voeding overgaan, moeten hun darmen vaak wennen aan de nieuwe voeding. Dit kan ook weer buikpijn veroorzaken.

Verstopping (obstipatie)

Als de dikke darm zijn functie niet goed uitvoert, kan de ontlasting hard worden en soms dagen wegblijven. Kinderen met obstipatie voelen de pijn vaak rechts of links onderaan de buik.

Gastritis of gastro-enteritis

Raakt de maagwand geïrriteerd door een virus of bacterie, dan treedt de pijn meestal op in de bovenbuik, boven de navel. Ook misselijkheid en een opgeblazen gevoel kunnen voorkomen.

Reflux

Als de maaginhoud terugvloeit naar de slokdarm, raakt het slijmvlies van de slokdarm geïrriteerd of ontstoken. Bij reflux zijn gewichtsverlies en huilbuien typische symptomen bij baby’s. Oudere kinderen hebben terugkerende buikpijn en zure oprispingen. Soms zijn ze ook misselijk en moeten ze overgeven.

Urineweginfecties

Buikpijn, vaak plassen, pijn bij of na het plassen en soms bloed in de urine zijn klachten bij terugkerende blaasontstekingen of urineweginfecties. Kinderen die al een hele tijd zindelijk zijn, kunnen ook plotseling weer in bed of in hun broek plassen

Menstruatieklachten

Het verkrampen van de baarmoeder tijdens of vlak voor de menstruatie kan bij tienermeisjes buikpijn veroorzaken. Soms komt buikpijn ook voor tijdens de eisprong (ongeveer veertien dagen na de eerste dag van de menstruatie) of tijdens de periode voor de eerste menstruatie.

Voedselovergevoeligheid

Kinderen kunnen terugkerende buikpijn krijgen als ze bepaalde levensmiddelen niet verdragen. Vaak gaat dit samen met diarree. Overgevoeligheid voor melkproducten komt vrij veel voor. Hierbij is er een duidelijk verschil tussen koemelkallergie en lactose-intolerantie. Bij koemelkallergie raakt de dunne darmwand beschadigd als deze in contact komt met melkeiwitten. Dit veroorzaakt diarree, pijn en krampen. De beschadigde darmwand kan niet genoeg voedingsstoffen aan het bloed afgeven. Dit heeft tot gevolg dat het kind afvalt en niet goed groeit. Bij lactose-intolerantie veroorzaken melk en melkproducten ook darmklachten zoals buikkrampen, buikpijn, opgeblazen gevoel, gasvorming en diarree. In melk en melkproducten zit melksuiker (lactose). Normaal gesproken wordt melksuiker in de dunne darm verteerd. Bij iemand met lactose-intolerantie gebeurt dit niet. De melksuiker komt in de dikke darm terecht en gaat daar gisten. Dit heeft darmkrampen tot gevolg samen met een groenige, schuimende diarree die zurig ruikt.

Lees ook: Koemelkallergie of lactose-intolerantie bij baby's: de verschillende symptomen


Coeliakie (glutenintolerantie)

Bij coeliakie is de dunne darm overgevoelig voor gluten. Gluten is een eiwit. Het zit in de granen: tarwe, haver, gerst, rogge, en spelt.

Chronische darmontsteking

Colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn, beide vormen van chronische darmontsteking, komen maar af en toe bij kinderen voor. Bij tieners valt de diagnose vaker. Patiënten hebben last van aanhoudende diarree, buikpijn, vermoeidheid en soms bloed bij de ontlasting. Als het probleem al lang aansleept, is er ook groeiachterstand en gewichtsverlies.

Prikkelbare Darm Syndroom

Bij een prikkelbare darm is de darmwand overgevoelig voor prikkels en reageert hierop met krampen en pijn. De buikpijn gaat vaak samen met verstopping of met diarree. Ook kan het kind een wisselend ontlastingspatroon hebben: de ene keer is de ontlasting hard en droog en de volgende keer juist weer dun. De buikpijn verdwijnt vaak nadat het kind heeft gepoept of windjes heeft gelaten. De oorzaak van het prikkelbare darm syndroom is niet bekend.

Wormen

Kleinere kinderen kunnen last hebben van zogenoemde aarsmaden. Dit zijn lange, dunne, witte wormpjes. De wormpjes kunnen klachten veroorzaken, zoals jeuk bij de anus, buikpijn en misselijkheid. Vooral ’s nachts is de jeuk het ergste omdat dan de wormpjes via de anus naar buiten komen om eitjes te leggen. De klachten verdwijnen soms een tijdje en komen dan weer terug. Sommige kinderen hebben er last van, anderen merken er niets van. Besmetting met de aarsmaden gaat via de mond. Kinderen kunnen de eitjes van de aarsmaden binnenkrijgen door bijvoorbeeld te spelen in zandbakken die niet afgesloten zijn voor honden en katten.

Lees ook: Hoe hou je een zandbak proper en waarom is dat belangrijk?

Heelkundig te behandelen aandoeningen

Uitzonderlijk is de oorzaak een aandoening die operatief moet worden behandeld, zoals een blindedarmontsteking (appendicitis). Deze aandoening geeft pijn rechts onderaan de buik en gaat doorgaans gepaard met koorts, soms met misselijkheid of braken. Het kind is ziek en staat of loopt wat voorover. Appendicitis komt slechts zelden voor onder de leeftijd van 3 jaar. Een andere zeldzame oorzaak is een buikvliesontsteking (peritonitis). Dit gaat gepaard met hoge koorts, acute buikpijn, braken.

Maagaandoeningen 

Maagbreuk of maaghernia: uitpuilen van een gedeelte van de maag), pylorusstenose: vernauwing van de uitgang van de maag bij zuigelingen.


Lees ook: Kinderziekten en hun symptomen

Darmaandoeningen

Acute instulping van de darmen (darminvaginatie):
Een invaginatie komt vooral voor bij gezonde, goed gevoede zuigelingen van 2 maanden tot ze ongeveer 3 jaar oud zijn. Na de leeftijd van 6 jaar is een invaginatie zeldzaam. Het kind heeft een plotse pijnaanval (met optrekken van de benen, kreunen of schreeuwen), wordt zeer bleek en braakt kort daarna. Deze aanvallen duren doorgaans een 2 tot 3 minuten en herhalen zich om de 15 tot 20 minuten. Tussen de aanvallen is het net of er niets aan de hand is, maar langzaam aan wordt het kind steeds meer gelaten en passief. Soms is de invaginatie chronisch en is er reeds enkele dagen of weken sprake van buikpijn, braken, constipatie, bloed en slijm in de stoelgang. Dringend operatief ingrijpen is hier vereist.

    Darmobstructie: 
    Bij een darmobstructie is de doorgang door de darm volledig afgesloten. Dit veroorzaakt een hevige buikpijn. Het kind maakt geen stoelgang en moet vaak braken, heeft een opgeblazen buik en men hoort veel borrelgeluiden. Bij zuigelingen is een darmobstructie meestal het gevolg van een specifieke erfelijke misvorming. Deze geeft doorgaans vrij snel aanleiding tot problemen, soms zelfs reeds na de eerste maaltijd. Bij oudere kinderen kan de obstructie een gevolg zijn van vergroeiingen, een ingeslikt voorwerp, een invaginatie, een verdraaiing ('knoop') in de darmen, een ingeklemde breuk, een slag of stoot op de buik, enz. Dit is net als invaginatie een medische urgentie.

    Lees ook: Darmobstructie: mogelijke oorzaken en symptomen

    Andere ziekten

    • Een keelontsteking (angina) en een longontsteking (pneumonie) kunnen buikpijn veroorzaken door ontsteking van de lymfeknopen in de buik.
    • Oor- of keelpijn: Vooral twee- tot vierjarigen geven buikpijn aan terwijl ze eigenlijk oor- of keelpijn hebben. Op die leeftijd is de buik immers een soort oerplaats van gevoelens van pijn en onbehagen, terwijl daar eigenlijk niets aan de hand is.
    • Scheur in de milt komt zeer zelden voor bij kinderen behalve bij een trauma, bijv. een val met de fiets.
      Bepaalde nierziekten, meestal te wijten aan een misvorming.
    • Een torsie van de teelbal of een eierstokcyste. Vooral tijdens het eerste levensjaar, maar mogelijk op elk ogenblik tijdens de kinderjaren. De pijn is zeer hevig, braken en shock volgen snel. Bij onderzoek vindt men een scrotale zwelling. Afgesnoerde teelballen moeten zo snel mogelijk behandeld worden, zoniet sterven ze snel af. De symptomen, gevolgen en behandeling van een torsie van de ovariumsteel of een breuk van ovariële cysten bij kleine meisjes zijn grosso modo dezelfde als bij jongetjes met een afsnoering van de teelballen.


    Lees ook: 11 oorzaken voor klachten aan de teelballen en hoe behandelen

    Bronnen:
    www.mlds.nl
    www.henw.org

    Lees ook: Buikpijn bij kinderen: wat kan je zelf doen?


    Laatst bijgewerkt: maart 2023

    Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.

    eenvoudig terug uit te schrijven
    Wij verwerken jouw persoonsgegevens conform het Privacy-beleid van Roularta Media Group NV.
    volgopfacebook

    volgopinstagram