Mogelijk verband tussen hoogspanningslijnen en leukemie bij kinderen?

Er zijn al langer aanwijzingen dat kinderen die in de buurt hoogspanningslijnen wonen een hogere kans hebben om leukemie te krijgen dan andere kinderen. Volgens een nieuw rapport van de Nederlandse Gezondheidsraad bestaat er mogelijk toch een oorzakelijk verband tussen langdure blootstelling aan hoogspanningslijnen en leukemie bij kinderen. Mogelijk heeft dat te maken met de magnetische velden die de lijnen opwekken. Een voorzorgsbeleid rondom hoogspanningslijnen blijft daarom nodig, aldus de Gezondheidsraad. 

Er zijn aanwijzingen dat kinderen die in de buurt van bovengrondse elektriciteitslijnen wonen een tot ongeveer twee maal hogere kans hebben om deze ziekte te krijgen dan andere kinderen. Dat betekent dat één geval van kinderleukemie per twee jaar mogelijk samenhangt met de aanwezigheid van bovengrondse elektriciteitslijnen. 

De Gezondheidsraad heeft de gegevens over een mogelijke relatie tussen de blootstelling aan magnetische velden die worden opgewekt door bovengrondse en ondergrondse elektriciteitslijnen en het optreden van kanker bij kinderen opnieuw en in meer detail geanalyseerd, met inbegrip van de meest recente onderzoeken. De meeste onderzoeken meten niet de exacte blootstelling van kinderen, omdat dat te complex en tijdrovend is. In plaats daarvan wordt in sommige onderzoeken gekeken naar de afstand tussen de woning van het kind en de elektriciteitslijn, omdat met toenemende afstand de door de lijn veroorzaakte magneetveldsterkte afneemt en de afstand daarmee een indicatie geeft voor de magneetveldsterkte in de woning. In andere onderzoeken wordt de magneetveldsterkte in de woning bepaald door middel van berekeningen, metingen, of combinaties van beide.

Alle onderzoeken bij elkaar duiden op een hoger risico op kinderleukemie naarmate de afstand kleiner en de magneetveldsterkte hoger is. 

• De kans op het krijgen van kinderleukemie zou mogelijk met een factor 1,2 verhoogd zijn bij kinderen die binnen ongeveer 50 meter van een bovengrondse elektriciteitslijn wonen. Maar deze gegevens zijn niet eenduidig en zijn volgens de Gezondheidsraad een onvoldoende aanwijzing voor een verhoogd risico bij kortere woonafstand. 

• Er zijn geen duidelijke aanwijzingen dat de hoogte van de spanning op de lijn van invloed is op de risicoschatting, maar dat kan het gevolg zijn van het geringe aantal onderzoeken bij de lijnen met spanningen van 200 kV of meer. 

• Er bestaat wel een duidelijke associatie tussen de magneetveldsterkte en het optreden van verschillende vormen van kanker bij kinderen die langdurig zijn blootgesteld aan een gemiddelde magneetveldsterkte van 0,3 tot 0,4 microtesla of meer. Het risico op leukemie zou naar schatting ruim twee en een half keer zo hoog zijn als bij kinderen die op het achtergrondniveau worden blootgesteld, het risico op hersentumoren met naar schatting een factor 1,4. 

Volgens de Gezondheidsraad zijn er voor leukemie en voor hersentumoren ‘aanwijzingen voor een oorzakelijk verband’ met de blootstelling aan magnetische velden. Wel zijn de aanwijzingen bij hersentumoren zwakker dan bij leukemie. De bewijskracht voor beide typen tumoren is, mede doordat hiervoor in proefdieronderzoek geen ondersteuning is gevonden, niet voldoende om te spreken van een ‘waarschijnlijk’ of ‘bewezen’ oorzakelijk verband.

Over het risico op lymfomen bij kinderen zijn onvoldoende gegevens beschikbaar om een uitspraak te doen over een oorzakelijk verband.

Het valt niet uit te sluiten dat andere factoren die samenhangen met de aanwezigheid van bovengrondse elektriciteitslijnen een rol spelen. In onderzoeken is daarvan tot nu toe echter niets gebleken. Ook is niet uit te sluiten dat toeval een rol speelt, met name bij de bevindingen over hersentumoren.

• Volgens de Gezondheidsraad moet het bestaande beleid onverminderd verdergezet worden, om te voorkomen dat er nieuwe situaties ontstaan waarin kinderen langdurig worden blootgesteld aan door bovengrondse hoogspanningslijnen opgewekte magnetische velden die gemiddeld over het jaar sterker zijn dan 0,4 microtesla. 

• Omdat magnetische velden niet tegengehouden worden door bodem of bouwmaterialen, pleit de Gezondheidsraad ervoor om het beleid uit te breiden naar ondergrondse elektriciteitskabels en andere bronnen van langdurige blootstelling aan magnetische velden uit het elektriciteitsnetwerk, zoals transformatorstations en transformatorhuisjes.