Wat moet je doen na een hondenbeet?

dossier Elk jaar worden meer dan 150.000 Belgen, voornamelijk kinderen, gebeten door een hond. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 2 % van de kinderen jonger dan 16 jaar ooit gebeten is door een hond. In bijna 8 gevallen op 10 is bij het bijtincident een bekende hond betrokken, en in meer dan 6 gevallen op 10 gebeurde het bijtincident thuis.
Hondenbeten zijn altijd potentieel gevaarlijk en moeten steeds nauwkeurig onderzocht worden door een arts, ook al zien ze er onschuldig uit.
• Er kunnen pezen of zenuwen geraakt zijn.
• De wonde, vooral bij beten in het aangezicht, kan ernstige littekens veroorzaken indien ze niet onmiddellijk adequaat afdoend wordt verzorgd.
• Er bestaat bovendien een groot risico op infecties door micro-organismen (vooral bacteriën) die aanwezig zijn in de muil of in het speeksel van het dier. Diepe wonden en wonden aan de ledematen infecteren gemakkelijker. Een wondinfectie na een hondenbeet (of een beet van een ander dier) kan zeer ernstig verlopen.

Wat kan je zelf doen?
Een hondenbeet (en beten van andere dieren of mensen) moeten altijd door een arts verzorgd worden. In afwachting van verzorging door een arts, kan je de wonde zelf schoonmaken en reinig je de wonde best met overvloedig water (bv. met de douchekraan). Gebruik nooit irriterende ontsmettingsmiddelen omdat die de omringende weefsels verder kunnen beschadigen.

• Spoel de wond zo snel mogelijk onder lauw lopend water (kraan, douchekraan).
• Oppervlakkige wonden kan je eventueel ontsmetten met povidon-jood (Iso-Betadine, Braunol, Iodex).
• Punctiewonden (waarbij de tanden van het dier in de huid zijn afgedrukt en de huid is doorboord), laat je het best open.
• Grotere wonden kan je eventueel afdekken met steriele doekjes en een verband.
• Je houdt de gekwetste zone het best omhoog. Dit houdt zwelling tegen.
• Indien een vinger of een stuk weefsel werd afgerukt, dan ga je best als volgt te werk: spoel het afgerukt stuk overvloedig met water, wikkel het in een vochtig, steriel doekje en verpak het in een plasticzak. In een andere plasticzak doe je een paar ijsblokjes en leg hierop de eerste plasticzak. En zorg dan dat je zo snel mogelijk in het ziekenhuis bent.

Wondverzorging
Het is zeer belangrijk om een bijtwonde zo snel mogelijk, liefst binnen de 8 uren, te (laten) behandelen. Blijf er dus niet mee lopen. Een wonde ouder dan 24 uur mag niet meer gehecht worden. De kans op infectie is dan te groot.

Wonde schoonmaken
• De wonde moet zo goed mogelijk schoongemaakt worden door overvloedig spoelen met water of fysiologisch water (liefst met overdruk vanuit een spuit).
• Nadien zal de arts de wonde spoelen met een zout- op zeepoplossing.
• Afgestorven weefsel en loshangende stukjes huid zal de arts onder lokale verdoving verwijderen (debrideren) om de kans op infecties te verminderen.
• Bij diepere wonden wordt een nat verband aangebracht.

Sluiten van de wonden
Is de wonde recent en zijn er geen tekenen van infectie, dan wordt ze indien mogelijk onmiddellijk gehecht. Oude en geïnfecteerde wonden worden opengelaten en met een steriel verband afgedekt.
• Om wondinfecties te voorkomen, mogen wonden aan de ledematen niet onmiddellijk worden gesloten of dichtgenaaid.
• Recente niet-geïnfecteerde wonden in het gezicht kunnen om esthetische redenen wel direct worden genaaid.
• Oudere wonden (meer dan 8 uur op de ledematen, meer dan 12 uur in het gezicht) worden nooit gesloten.
• Bij een herevaluatie na 48 tot 72 uur kunnen de wonden eventueel nog gesloten worden indien er geen tekenen van wondinfectie zijn.

Opname in het ziekenhuis
In sommige gevallen is een ziekenhuisopname nodig:
• Bij tekenen van een ernstige wondinfectie (koorts, spierpijn, braken...).
• Bij beschadiging van een pees, gewricht, zenuw of bot.
• Bij ernstige wonden ter hoogte van het gelaat of aan de handen, waarvoor reconstructieve chirurgie nodig is.
Andere maatregelen
• Bij een wonde aan de hand of arm, wordt meestal aangeraden om een draagdoek (mitella) te dragen om de arm rust te geven en omhoog te houden en druk op de wonde te verminderen. Indien nodig kan ook een spalk aangelegd worden om de hand te immobiliseren.
• Bij een wonde aan het been, wordt om dezelfde reden aangeraden om het been omhoog te houden.
• Indien de wonde na een paar dagen meer en meer pijn doet, rood wordt of begint te gloeien, of indien je koorts maakt, moet je opnieuw je arts raadplegen omdat dit kan wijzen op een laattijdige infectie.

Antibiotica
In sommige gevallen is het ook aangewezen om preventief of curatief antibiotica te nemen om een wondinfectie te voorkomen of te behandelen.

Bij bijtwonden met tekenen van wondinfectie zijn antibiotica in ieder geval aangewezen. Let in de eerste dagen goed op of de wond gaat ontsteken. Tekenen hiervan zijn o.m. roodheid, zwelling, lokale warmte en pijn. Er kan ook koorts, spierpijn en een griepachtig gevoel optreden.
Geïnfecteerde wonden moeten dagelijks door de arts worden nagezien.

Preventieve toediening van antibiotica (als er nog geen tekenen van een wondinfectie zijn) wordt onder meer aangeraden:
• bij een zeer diepe beet die onmogelijk moeilijk volledig kan gereinigd en ontsmet worden;
• bij verwondingen in het gezicht, aan handen of voeten;
• wonden die reeds ouder zijn dan 8 uur;
• bij mensen met een verhoogd risico op een infectie, zoals: (bv.
- ouder dan 50 jaar;
- diabetespatiënten;
- mensen met een kunsthartklep of ernstige klepaandoening;
- mensen met een kunstgewricht;
- mensen zonder milt (asplenie);
- patiënten met een verminderde weerstand (door een ziekte, mensen die immuunonderdrukkende geneesmiddelen nemen);
- mensen met een slechte bloeddoorstroming (vasculaire insufficiëntie);
- mensen met een leveraandoening (door alcohol).

Inenting tegen tetanus
Bijtwonden geven een hoog risico van tetanus. Indien je laatste tetanusvaccinatie langer dan 10 jaar is geleden, zal je arts je zo snel mogelijk opnieuw inenten.

Hondsdolheid (Rabiës)
Rabiës komt in ons land niet meer voor. Maar indien je in het buitenland door een hond wordt gebeten, en er een vermoeden bestaat dat het dier mogelijk rabiës heeft, moet je binnen de 24 uren een arts raadplegen. Er zal dan eventueel een preventieve behandeling opgestart worden: vaccinatie en toediening van specifieke immunoglobulinen tegen rabiës.