Wat je moét weten over malaria

Malaria is een zeer ernstige infectieziekte. Het ziektebeeld wordt gekenmerkt door koortsaanvallen, hoofd- en spierpijn. Het kan in het begin sterk lijken op een gewone griep. Soms kan op enkele dagen tijd een dergelijke aanval dodelijk aflopen indien niet tijdig een correcte behandeling wordt ingesteld.

Malaria is de infectieuze doodsoorzaak nummer één bij de tropenreizigers.

Sommige mensen lopen meer risico op malaria of op ernstige complicaties dan anderen: jonge kinderen, zwangere vrouwen, mensen ouder dan 60 jaar en mensen met een verzwakt immuunsysteem zoals hiv/aidspatiënten.

Malaria komt alleen voor in de tropen en in een aantal subtropische gebieden. 

• Op een hoogte van 1500 tot 2500 m (afhankelijk van de temperatuur en het klimaat) zijn er minder tot geen anophelesmuggen, en daardoor vermindert het risico op malaria.

 • Ook in de meeste grote steden in Azië of in Latijns-Amerika is er weinig of geen risico voor besmetting. In Afrika blijft het risico ook in de steden meestal wel reëel, evenals in de buitenwijken van de grote steden in Azië (o.a. India). 

• In sommige gebieden varieert het risico sterk volgens de seizoenen.

Er bestaat nog altijd geen vaccin tegen malaria. Er lopen wel diverse tests met experimentele vaccins, maar deze vaccins zijn niet geschikt voor reizigers.

Malaria wordt veroorzaakt door een parasiet die wordt overgebracht door muggen die 's avonds en 's nachts actief zijn. Het is niet omdat u geen muggen waarneemt, dat er geen muggen aanwezig kunnen zijn (anophelesmuggen zoemen nauwelijks).

Indien deze antimugmaatregelen correct worden uitgevoerd, vermindert men het risico op malaria reeds met minstens 80 à 90 procent . Ze zijn in het bijzonder aangewezen voor kinderen, zwangere vrouwen, personen zonder milt en bejaarden, die extra kwetsbaar zijn met hoger risico voor ernstige malaria.

• Draag 's avonds lichtgekleurde kledij die zoveel mogelijk armen en benen bedekt.

• Smeer de niet bedekte delen van het lichaam in met een insectenverdrijvend middel zoals:

- producten op basis van deet (zoals MoustiMug, Z-stop, Anti-M, OTC-repellent, Mouskito, Care Plus Deet); 

- citrodiol-extract van eucalyptusolie (Care-Plus Natural, Mosegor/Mosiguard); 

- producten op basis van (p)icaridine (Care-Plus Repel-it, Parazeet);

- producten op basis van IR3535 (o.a. Cinq sur Cinq, Moustidose ). 

Andere producten worden niet aanbevolen.

• Slaap 's nachts in een muggenvrije kamer (muggengaas aan de ramen, gebruik electrisch verwarmde antimug-plaatjes; airconditioning weerhoudt de muggen niet altijd om te steken) of slaap onder een muskietennet, dat met insecticide (permethrine of deltamethrine) geïmpregneerd is, dat boven het bed wordt opgehangen en waarvan de randen onder de matras worden gestopt. 

Airconditioning vermindert het agressief gedrag van de muggen maar weerhoudt ze niet om te steken. Ook in kamers met airconditioning moeten de maatregelen tegen muggenbeten in acht genomen worden.

• Apparaatjes die door (ultra)geluid de muggen op afstand (zouden) houden, zijn waardeloos. Van de inname van vitamine B1 heeft men nooit de doeltreffendheid kunnen bewijzen. 

Meer info 

Of malariapillen aangewezen zijn (steeds in combinatie met antimugmaatregelen), hangt af van de bestemming en in sommige regio’s ook van de verblijfsmodaliteiten. Binnen een zelfde land/streek kan het type malariapreventie verschillen naargelang ?het seizoen, de verblijfsduur en de verblijfsomstandigheden.

Er bestaan verschillende soorten malariapillen. De arts zal bepalen welk middel het meest geschikt is. De malariamedicatie is zeer efficiënt en zorgt voor meer dan 95 preventieve bescherming bij correcte inname.

•  Voor reizen naar een land met een hoog malariarisico, is de preventieve inname van malariapillen bijna altijd aanbevolen. 

• Soms zal geopteerd worden om tijdens kortere perioden van een langere reis tijdelijk chemoprofylaxe te nemen (“on demand chemoprofylaxe”), wanneer men reist doorheen een gebied met wisselend malariarisico.

• Bij reizen naar streken met een matig of lager malariarisico zijn preventieve malariapillen niet altijd nodig en moet het risico op malaria worden afgewogen tegenover de mogelijke bijwerkingen en de kostprijs, en zal men soms enkel muggenwerende maatregelen aanbevelen. 

De incubatietijd (de tijd tussen een muggensteek en de eerste symptomen) bedraagt gemiddeld 1 tot 4 weken (zelden enkele maanden). 

Het ziektebeeld wordt gekenmerkt door koortsaanvallen maar kan in het begin lijken op dat van een gewone griep. Indien een correcte behandeling niet tijdig wordt gestart, kan de ziekte dodelijk aflopen. Tijdig herkende malaria is perfect te behandelen. 

• Een malaria-aanval kan erg op griep lijken. De meest voorkomende symptomen zijn: koorts (vanaf 38 °C in de oksel gemeten), vermoeidheid, hoofdpijn en spierpijn. 

De koorts is niet altijd hoog en gaat niet altijd gepaard met rillen. Ze kan regelmatig of onregelmatig zijn. 

• Verder kunnen diarree, braken en hoesten met kortademigheid voorkomen. 

• Soms kan een malaria-aanval op enkele dagen tijd dodelijk aflopen indien niet tijdig een correcte behandeling wordt ingesteld.

Indien u in malariagebied verblijft, moet u altijd de koorts meten als u zich onwel voelt, zelfs als u meent geen of maar amper koorts te hebben.

Het valt immers geregeld voor dat de zieke de eerste dagen hoegenaamd niet 'het gevoel van koorts' heeft, wat de situatie erg verraderlijk maakt, omdat er kostbare tijd waarin men nog vlot een malaria kan behandelen, verloren gaat.

Een koortsthermometer is dan ook een onontbeerlijk onderdeel van de reisapotheek. 

Elke temperatuurstijging (vanaf 38°C in de oksel) langer dan 24 uur die zich voordoet tijdens of tot drie maanden na een verblijf in een streek waar malaria voorkomt – ook zonder andere klachten - moet als malaria-aanval worden beschouwd, tot het tegendeel bewezen is, en vraagt om een snelle medische actie. 

• Wanneer u tijdens een verblijf in malariagebied of in de drie maanden na terugkeer koorts krijgt (vanaf 38 °C in de oksel) die langer dan 24 uur duurt, behalve tijdens de eerste 7 dagen van het verblijf, moet u het ergste vrezen en zo snel mogelijk een arts raadplegen. Ook als u geen andere klachten hebt. 

• Bij de minste twijfel moet er zo snel mogelijk een malariatest uitgevoerd worden door de dichtstbijzijnde arts of ziekenhuis (een bloedafname met edta-tube, waarvan de resultaten binnen enkele uren moeten worden meegedeeld). 

• Indien er alarmsymptomen aanwezig zijn, zoals koorts die langer dan 3 dagen bestaat, donker gekleurde urine, geelzucht, kortademigheid of verminderd bewustzijn, is een dringende hospitalisatie aangewezen.

• Als u tijdens uw verblijf in malariagebied een malaria-aanval hebt gehad en daarvoor ter plaatse verzorgd werd, moet u na terugkeer in België zo snel mogelijk een arts raadplegen. 

Er worden onder meer op internet allerlei zelftests te koop aangeboden. Die zijn zeer wisselend van kwaliteit. Ze zijn ook moeilijk om correct te gebruiken, kunnen gemakkelijk verkeerd geïnterpreteerd worden, bij een langdurig verblijf zijn meerdere testkits nodig en ze zijn vrij duur. 

Het gebruik van dit soort tests door de reiziger wordt afgeraden en is zeker niet betrouwbaar genoeg om op basis hiervan te besluiten of u al dan niet malaria hebt. 

De enige manier om de diagnose met zekerheid te bevestigen (of uit te sluiten ) is door middel van een bloedonderzoek ('dikke druppel' en een 'bloeduitstrijkje' in combinatie met een sneltest). Eens terug in België moet een dergelijk onderzoek dringend uitgevoerd worden bij elke koorts (tot 3 maanden na verlaten van het malariagebied). 

Als geen preventieve malariapillen worden genomen, kan het voor sommige reizen (langer dan enkele weken) door een gebied met een matig of wisselend malariarisico nuttig zijn om een noodbehandeling tegen malaria mee te nemen. Dit is zelden nodig voor de gewone toerist die op correcte wijze de preventieve maatregelen toepast. Bespreek dit met uw arts. 

De zelfbehandeling mag alleen gestart worden wanneer binnen de 24 uur geen betrouwbare medische hulp voorhanden is. Dan nog moet u zo snel mogelijk medische hulp zoeken, omdat niet elke koortsaanval, zelfs met succes behandeld met antimalariamiddelen, ook echt malaria is.

In België is een snelle diagnose altijd mogelijk en is een noodbehandeling op eigen initiatief absoluut af te raden. 

Indien u tijdens uw reis malaria hebt gehad of dat vermoedt, of indien u in de eerste drie maanden na terugkeer griepachtige verschijnselen en/of koorts krijgt, moet u zo snel mogelijk een arts raadplegen. 

Een eenvoudige bloedafname (EDTA-tube) en een betrouwbaar labo zijn nodig om binnen enkele uren de diagnose van malaria aan te tonen of uit te sluiten, en een adequate behandeling te starten. Indien tijdig behandeld, is malaria perfect te genezen

Meer informatie