Pijn in de onderbuik door een eileiderontsteking (salpingitis) of bekkenontsteking (PID)

dossier Een eileiderontsteking (salpingitis) of ontsteking in het kleine bekken (PID, de Engelse afkorting voor pelvic inflammatory disease) is een vrij veel voorkomende aandoening bij jonge en iets oudere vrouwen in de vruchtbare levensfase. Meestal wordt ze veroorzaakt door een seksueel overdraagbare aandoening zoals gonorroe of chlamydia. Pijn in de onderbuik is vaak de enige klacht. Andere mogelijke verschijnselen zijn koorts, een ziek gevoel en meer of veranderde vaginale afscheiding. Indien niet snel behandeld, kan de ontsteking onvruchtbaarheid veroorzaken en verhoogt ze de kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap.

Wat is een ontsteking in het kleine bekken?

123-afb-PID-ontstek-kl-bekken-pelvis-170-100.jpg
Het kleine bekken is de ruimte onderin het bekken, tussen de heupgewrichten, het schaambeen en het stuitje. In het kleine bekken bevinden zich de vagina, de baarmoeder, de eileiders en de eierstokken. De blaas en de endeldarm liggen daar bij.
Een ontsteking in het kleine bekken ontstaat meestal doordat bacteriën via de vagina en de baarmoederhals in de eileiders en uiteindelijk in de buikholte terechtkomen. Meestal begint het met een infectie en ontsteking van de eileiders of salpingitis. Dat wordt trouwens vaak gebruikt als synoniem voor een ontsteking in het kleine bekken of PID, alhoewel er meestal ook aangrenzende structuren ontstoken zijn. Zo kan de ontsteking zich verder uitbreiden naar de eierstokken (adnexitis of oöphoritis), de baarmoederhals (cervicitis), de baarmoederwand (endometritis), het buikvlies (peritonitis), de blaas (cystitis), de endeldarm (proctitis)…
Een eileiderontsteking kan maandenlang sluimerend verlopen, zonder dat u er klachten van hebt, maar de gevolgen zijn vaak hetzelfde als bij een plotselinge (acute) eileiderontsteking.

Hoe ontstaat een bekkenontsteking?

• Een ontsteking in het kleine bekken komt in meer dan de helft van de gevallen door een seksueel overdraagbare aandoening (soa): vaak chlamydia, soms gonorroe. U kunt al een tijdje besmet zijn met een soa voor u er iets van merkt. Slechts een kwart van de vrouwen met een chlamydia-infectie heeft bijvoorbeeld klachten. Een eileiderontsteking als gevolg van gonorroe gaat vaker dan bij Chlamydia gepaard met ziekteverschijnselen.

Lees ook: Chlamydia-infectie: een sluipende oorzaak van onvruchtbaarheid

• De infectie kan ook veroorzaakt worden door bacteriën die in de eigen vagina of de darmen zitten (zoals E. coli, Klebsiella, Proteus, Gardnerella vaginalis, Actinomyces, Clostridium, streptokokken enz.) en die normaal geen klachten geven. Maar als ze de kans krijgen om zich sterk te vermeerderen, kunnen ze een ontsteking veroorzaken.

Risicofactoren voor PID

• Meerdere seksuele partners tijdens het afgelopen jaar;
• Partner met bewezen soa;
• Leeftijd: PID komt meer voor bij seksueel actieve tieners en jonge vrouwen (15-24 jaar). Na de leeftijd van 35 jaar komt PID nog weinig voor;
• Seks tijdens de menstruaties;
• Eerder doorgemaakte PID of soa;
• Aanwezigheid van bacteriële vaginose;
• Recent plaatsen van een ‘intrauterine device’ (IUD) of spiraaltje (de eerste 20 dagen na plaatsing);
• Recente abortus, bevalling, een curetage of andere gynaecologische ingreep.
Tampons gebruiken geeft geen risico op een ontsteking in het kleine bekken.

Klachten

Vaak verloopt PID lange tijd vrijwel ongemerkt.

Mogelijke klachten zijn:
• Bilaterale pijn in de onderbuik, die kan uitstralen naar de bovenbenen. Soms ook pijn rechts in de bovenbuik. De pijn kan soms maandelijks terugkomen (enkele dagen na het begin van de menstruaties) en dan weer verdwijnen.
• Pijn bij het vrijen;
• Bloedverlies na het vrijen;
• Soms tussentijds bloedverlies;
• Slecht riekende vaginale afscheiding;
• Soms pijn bij het plassen;
• Koorts;
• Soms misselijkheid en braken;
• Algemeen ziek gevoel.

De klachten treden typisch op tijdens of in de eerste dagen na de menstruatie.

Complicaties en gevolgen op lange termijn van PID

Een ontsteking in het kleine bekken kan ernstige gevolgen hebben, ook als de ontsteking maandenlang onopgemerkt is gebleven.

• Abces van de eileider of eierstokken (tubo-ovarieel abces - TOA)
Bij ongeveer 15 % van de vrouwen met een PID ontstaat een abces van de eileider of eierstokken (tubo-ovarieel abces - TOA). Het komt vaker voor als de behandeling laat of onvolledig is.
Het abces kan openbarsten, wat erge pijn kan veroorzaken. Dit kan ook leiden tot een ontsteking van het buikvlies (acute peritonitis). Dan zijn ziekenhuisopname en een dringende behandeling vereist.

• Perihepatitis (syndroom van Fitz-Hugh-Curtis)
Gekenmerkt door pijn, misselijkheid en braken.

• Onvruchtbaarheid
De eileiders kunnen beschadigd worden en door littekenweefsel afgesloten raken. Ongeveer 10 à 15% van de vrouwen zou na één episode van PID onvruchtbaar worden waardoor ze niet meer spontaan zwanger kunnen worden. Deze kans wordt groter naarmate de PID ernstiger verloopt en naarmate er meer episoden van PID zijn (circa 40% na drie of meer episoden).

• Buitenbaarmoederlijke zwangerschap
De kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap na een PID is ongeveer 5 à 10%.

Lees ook: Symptomen van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap

• Chronische buikpijn.

• Blijvende pijn bij het vrijen (dyspareunie).

Diagnose: hoe wordt PID vastgesteld?

• De klachten (buikpijn, koorts, onverklaarbare vaginale afscheiding…) en het lichamelijk onderzoek, met o.m. een vaginaal toucher en een speculumonderzoek, wijzen vaak duidelijk op een PID. Omwille van de ontsteking kan dit inwendig onderzoek nogal pijnlijk zijn.
• De huisarts neemt met een soort wattenstokje wat afscheiding van de baarmoedermond en de plasbuis om de verantwoordelijke bacterie op te sporen.
• Ook de urine en het bloed worden onderzocht.
• Als zwangerschap niet met zekerheid kan worden uitgesloten, doet de huisarts ook een zwangerschapstest.
• Indien nodig zal een (vaginaal) echografisch onderzoek, en eventueel een MRI-scan of een laparoscopie (kijkoperatie) gebeuren om andere mogelijke aandoeningen (bv. een appendicitis, een buitenbaarmoederlijke zwangerschap ...) uit te sluiten.

Behandeling van PID

Antibiotica
De meeste bekkeninfecties zijn eerder licht en kunnen behandeld worden met antibiotica. Bij een vermoeden van PID krijgt u meestal direct een combinatie van enkele antibiotica om de bacteriën te bestrijden en om mogelijke complicaties zoals onvruchtbaarheid of een abces te voorkomen. Maak de kuur helemaal af (meestal veertien dagen), ook als u zich beter voelt. Over het algemeen verdwijnen uw klachten snel en voelt u zich binnen enkele dagen veel beter.

Indien de klachten verergeren of indien na 48 uur geen beterschap optreedt, moet u opnieuw uw arts contacteren. Hij zal u opnieuw onderzoeken en eventueel andere antibiotica voorschrijven. Het is ook mogelijk dat u in het ziekenhuis moet worden opgenomen.
Zodra de uitslag van de laboratoriumtests bekend is en men weet om welke bacteriën het precies gaat, kan de antibioticakuur indien nodig bijgestuurd worden. Bij een goenorroe zal de arts mogelijk een antibioticaspuit toedienen.
Indien het om een soa gaat, moet ook uw seksuele partner(s) onderzocht en eventueel behandeld worden, ook al heeft hij geen klachten.

Opname in het ziekenhuis
In volgende omstandigheden zult u waarschijnlijk in het ziekenhuis worden opgenomen:
• Zeer ernstige klachten;
• Een (groot) tubo-ovariel abces (TOA);
• Wanneer u binnen 48 uur niet reageert op orale antibiotica of geen orale antibiotica verdraagt;
• PID tijdens de zwangerschap;
• Wanneer u lijdt aan een immuunstoornis (bv. HIV-infectie, na transplantatie, chemotherapie...);
• Wanneer een chirurgische ingreep nodig is.

In het ziekenhuis krijgt u waarschijnlijk tijdens de eerste dagen antibiotica via een infuus. Nadien kan een nabehandeling nodig zijn die wekenlang moet aangehouden worden.
Soms is een heelkundige behandeling (via een kijkoperatie met laparoscopie of een transvaginale punctie) nodig, bv. bij een abces (TOA) om de etter te kunnen draineren en eventuele vergroeiingen los te maken.

Lees ook: Laparoscopie: kijkoperatie van de buikholte

123-vagin-uitstr-oz-specul-170_10.jpg
Verwijderen spiraaltje
Indien u een spiraaltje gebruikt, wordt dit meestal verwijderd. Dit gebeurt zeker bij een abces (TOA), een besmetting met Actinomyces, en wanneer de antibioticabehandeling onvoldoende resultaat geeft.

Lees ook: Spiraal - IUD

Verdere opvolging
• Enkele weken na een behandeling van PID met antibiotica, moet u zich opnieuw laten onderzoeken om na te gaan of de ontsteking volledig is genezen.
• Bij jonge vrouwen kan het soms nuttig zijn om 3 tot 6 maanden na de genezing een laparoscopie te verrichten om de vergroeiingen te verwijderen en zo de kansen op een zwangerschap zo hoog mogelijk te houden. Bespreek dit met uw huisarts of gynaecoloog.
• In verband met de verhoogde kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap wordt aangeraden om een echo te laten maken als u zo’n twee tot drie weken over tijd bent. Zo kan gezien worden of de zwangerschap zich in of buiten de baarmoeder bevindt.
• Mocht het zwanger worden na een jaar regelmatig gemeenschap hebben niet gelukt zijn, neem dan contact met de huisarts op.

Preventief onderzoek
Door u geregeld preventief te laten onderzoeken, kunt u de risico's en verwikkelingen van een bekkeninfectie beperken. Dit geregeld onderzoek is vooral aangewezen voor:
• seksueel actieve vrouwen jonger dan 24 jaar;
• seksueel actieve vrouwen ouder dan 24 jaar die tijdens de laatste 6 maanden een nieuwe of meer dan één seksuele partner hadden.

Wat kunt u zelf doen?
• Doe het rustig aan tot de klachten duidelijk minder zijn.
• Indien de pijn niet minder wordt of als u zich zieker voelt, moet u direct uw huisarts contacteren.
• Meet iedere dag uw lichaamstemperatuur en noteer deze. Indien de koorts blijft of terugkomt, moet u onmiddellijk uw huisarts contacteren.
• Zolang de infectie niet genezen is, kunt u beter geen (genitale) seks hebben.
• Probeer na genezing van een soa-infectie nieuwe infecties te voorkomen door veilig te vrijen (met condoom).
• Laat u na onveilige seks testen op SOA, zodat de ziekte snel kan behandeld worden.
• Na een PID wordt een spiraaltje afgeraden bij vrouwen met risicogedrag op een soa. De voorkeur gaat dan uit naar een andere vorm van anticonceptie.

Bronnen
www.thuisarts.nl/ontsteking-in-kleine-bekken/ik-heb-ontsteking-in-kleine-bekken
www.domusmedica.be/documentatie/richtlijnen/overzicht/chlamydia.html
Pelvic Infections in Women (PID) : Belgian guidelines
NHG-Standaard Pelvic inflammatory disease
Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie - RICHTLIJN Pelvic inflammatory disease en tubo-ovarieel abces
www.nvog-documenten.nl





Laatst bijgewerkt: september 2015

Artikels over gezondheid in je mailbox? Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang een gratis e-book met gezonde ontbijtrecepten.

eenvoudig terug uit te schrijven
Wij verwerken jouw persoonsgegevens conform het Privacy-beleid van Roularta Media Group NV.
volgopfacebook

volgopinstagram