Operatierobot duurder en trager dan mensenhanden

nieuws In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, werken operatierobots niet sneller en nauwkeuriger dan mensen. Dat blijkt uit onderzoek van Jeroen Heemskerk aan de Maastricht University. Volgens de studie is de meerwaarde van het gebruik van robots niet voldoende wetenschappelijk onderbouwd, terwijl de meeste gebruikers en producenten van deze operatierobots er wel alles aan doen om de voordelen van hun dure paradepaardje uit te dragen.’
Hij baseert zijn proefschrift op een test van de daVinci-robot. Een robot die sinds 2002 in het academisch ziekenhuis van Maastricht gebruikt wordt tijdens kijkoperaties. Hoewel deze operaties voor de patiënt doorgaans niet zo ingrijpend zijn, zijn ze technisch gezien lastig. Vandaar dat chirurgen zich graag laten assisteren door een robot.

Bij gebruik in een testomgeving blijkt het gebruik van een robot ertoe te leiden dat taken zoals het hechten van wonden sneller en nauwkeuriger worden verricht. In een klinische setting - bij gebruik in de operatiekamer dus - blijkt het tegendeel waar. De robot blijkt duur en traag zonder dat een beter operatieresultaat wordt bereikt. Heemskerk: ‘De resultaten blijven erg dubieus, zo blijkt bijvoorbeeld ook uit de Nederlandse prostaatkankerregistratie. Kwaliteitsregistratie laat zien dat na robotchirurgie een slechter resultaat wordt gevonden ten opzichte van open chirurgie. In de praktijk zagen we vijf procent meer positieve snijvlakken bij robotchirurgie ten opzichte van conventionele open chirurgie.’ Dat betekent dat aan de randen van het verwijderde weefsel nog tumorcellen zaten, een situatie die met het oog op terugkeer van kanker voorkomen moet worden.

Bovendien wijst Heemskerk ook op de kostprijs van zo’n operatierobot. Die kost al snel anderhalf miljoen euro per stuk in aanschaf. ‘Tel daarbij de onderhoudskosten van een 100.000 euro per jaar per robot en de meerkosten van gemiddeld tweeduizend euro per robotoperatie ten opzichte van een conventionele operatie zonder robot-interventie, en we kunnen ons de vraag stellen welke voordelen robotchirurgie heeft.’
Uiteraard zijn er pro’s te noemen van het gebruik van robotassistentie. Het meest significante voordeel lijkt de verbeterde ergonomie voor de chirurg en dientengevolge de potentieel verminderde mentale belasting van de chirurg. ‘Maar,’ zegt Heemskerk, ‘dit voordeel is veel te beperkt om de inzet van de robots op dit moment te kunnen rechtvaardigen.’

De chirurg pleit er dan ook voor om ziekenhuizen die gebruik maken van de robot verplicht deel te laten nemen aan een onderzoek waarbij patiëntengroepen die wel en niet met de robot zijn geopereerd, met elkaar worden vergeleken. ‘Het is noodzakelijk om meer onderzoek te doen naar de werkelijke efficiëntie van het gebruik van operatierobots,’ besluit hij.
Ook uit recent Amerikaans onderzoek gepubliceerd in Chest blijkt dat het chirurgisch verwijderen van een longkwab met behulp van een robot tot meer complicaties leidt dan een gewone kijkoperatie (thoracoscopische lobectomie). Vooral het aantal bloedingen lag hoger na robotchirurgie. De gegevens voor deze studie stammen uit 2008-2011. De robot was nog maar kort in gebruik. Het is mogelijk dat de resultaten zullen verbeteren als de chirurgen meer ervaring met de robot hebben opgedaan.