Gevaarlijke of nutteloze geneesmiddelen: Waar vindt u betrouwbare informatie over geneesmiddelen?

nieuws Recent was er in de pers enige beroering naar aanleiding van een onderzoek van Testaankoop (www.test-aankoop.be) waaruit moest blijken dat slechts 54% van de geneesmiddelen die beschikbaar zijn op de Belgische markt echt nuttig zijn. Van heel wat medicatie is de waarde een stuk minder: 27% van de beoordeelde producten heeft volgens Testaankoop maar een beperkt nut. Deze geneesmiddelen zijn maar nuttig voor een veel kleinere groep van mensen. Zo kunnen ze een tweede of een derde stap zijn in de behandeling van patiënten bij wie het beste geneesmiddel geen of onvoldoende effect heeft. Voor 15% van de boordeelde geneesmiddelen stelt Testaankoop zich ernstige vragen. Voor 460 producten (12%) bestaan er grote twijfels of ze wel werken en/of voldoende veilig zijn. Daarnaast raadt Testaankoop het gebruik van maar liefst 113 geneesmiddelen (3%) ten stelligste af. Deze medicatie heeft meer nadelen dan voordelen en moet dan ook van de markt verdwijnen. Het gaat bijvoorbeeld om Protelos (osteoporose), Valdoxan (depressie), Afebryl en Perdolan Compositum (pijnstillers), Rhinofebryl, Sinutab, Niocitran en Toplexil (verkoudheid/sinusitis), Sofraline en Sofrasolone (neussprays), Locabiotal spray en Lemocin tabletten (keelpijn) enzovoorts.

Op de lijst van geneesmiddelen met een slecht rapport prijken ook heel wat geneesmiddelen die zonder voorschrift vrij te koop zijn in de apotheek. Van 33% van de 900 geëvalueerde geneesmiddelen die vrij te verkrijgen zijn, betwist Testaankoop het nut, en 8% ervan moet gewoon van de markt.
In een reactie op deze publicatie zegt het Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie (BCFI) dat er de laatste jaren in België initiatieven genomen om tal van obsolete geneesmiddelen uit de markt te halen. Toch zijn er nog steeds een aantal geneesmiddelen beschikbaar waarvoor er een gebrek is aan wetenschappelijke ondersteuning van hun doeltreffendheid of waar de doeltreffendheid niet opweegt tegen de risico’s. Ook het BCFI is van oordeel dat een aantal geneesmiddelen geen plaats meer hebben; dit wordt in het Geneesmiddelenrepertorium expliciet vermeld of aangeduid met een negatief advies (“Posol –“).

Het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (fagg) benadrukt in een reactie dat de kwaliteit, de veiligheid en de werkzaamheid van alle geneesmiddelen streng beoordeeld wordt voor ze op de markt mogen komen. Eens op de markt maakt ieder geneesmiddel ook deel uit van een zeer strenge opvolging. Dit gebeurt niet enkel op nationaal, maar ook op europees niveau. Indien nodig kunnen contra-indicaties, bijzondere waarschuwingen of voorzorgsmaatregelen toegevoegd worden en didactisch materiaal ter beschikking gesteld worden van gezondheidszorgbeoefenaars en patiënten. In het geval van een negatieve baten-risico balans wordt het product van de markt gehaald.

Ook het onafhankelijke Franse tijdschrift La Revue Prescrire publiceerde in het nummer van februari 2014 onder de titel "Pour mieux soigner: des médicaments à écarter" een lijst van in Frankrijk beschikbare geneesmiddelen die volgens de redactie van het tijdschrift zouden moeten uit de markt genomen worden omdat ze niet werken, overbodig zijn of gevaarlijk (kunnen) zijn.

We raden u af op eigen houtje te stoppen met uw geneesmiddel als u een van de geneesmiddelen neemt met een negatieve beoordeling. We raden u wel aan om uw arts of apotheker te raadplegen met deze informatie, zodat deze de voor- en nadelen van het geneesmiddel kan herbekijken voor uw specifieke geval.

Naar aanleiding van een gelijkaardige ‘zwarte lijst’ uit 2013 stelde het Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie (BCFI) (www.bcfi.be/Folia/2014/F41N02C.cfm - TopOfPage) in een reactie dat de conclusies van Prescrire in sommige gevallen nogal zwart-wit zijn en meer nuancering verdienen.

Het BCFI gaat volledig akkoord dat overbodige geneesmiddelen met een ongunstige risico- batenverhouding dringend uit de markt moeten genomen worden.

Ook voor meer recente producten waarvan de extra risico’s duidelijk zijn (zoals fenofibraat) en waarvoor een veiliger alternatief bestaat, of voor geneesmiddelen zonder veel bewezen effect (zoals aliskiren), deelt het BCFI de mening van Prescrire dat deze middelen beter niet gebruikt worden.
In tegenstelling tot Prescrire, meent het BCFI dat tweedekeuzemiddelen soms een plaats kunnen hebben in zorgvuldig geselecteerde gevallen, bv. bij intolerantie of contra-indicaties voor de standaardbehandeling die in principe te verkiezen is.

Veel recente geneesmiddelen werden geregistreerd louter op basis van placebogecontroleerd onderzoek, zonder vergelijkende studies en zonder studies in de dagelijkse praktijk, waardoor hun plaats ten opzichte van de reeds lang gebruikte standaardbehandeling vaak niet duidelijk is. Meestal bestaan voor deze middelen ook enkel gegevens met betrekking tot intermediaire eindpunten, maar geen klinisch relevante uitkomsten: dit is bijvoorbeeld het geval voor sommige nieuwere antidiabetica waarvoor wel een goede glykemische controle is aangetoond maar waarvoor geen studies over hun invloed op de diabetescomplicaties bestaan. Het BCFI deelt echter niet de mening van de redactie van Prescrire dat middelen waarvoor dergelijke gegevens niet bestaan, meteen uit de markt moeten genomen worden. Indien er geen argumenten zijn voor de inferioriteit van deze middelen en zolang er geen argumenten zijn voor hun meerwaarde, moeten ze zo voorzichtig mogelijk gebruikt worden en dit slechts in bepaalde geselecteerde gevallen. Indien later uit studies zou blijken dat deze nieuwe middelen een meerwaarde hebben op klinisch relevante eindpunten, kunnen ze een welkome aanvulling zijn op het therapeutisch arsenaal.

Websites met betrouwbare informatie over geneesmiddelen

Op de website van het Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie (BCFI) vindt u up-to-date wetenschappelijke informatie over alle geneesmiddelen op de Belgische markt. U kunt er zowel zoeken op merknaam, stofnaam, firmanaam als op ziekten.
Gecommentarieerd Geneesmiddelen Repertorium
www.bcfi.be/GGR/Index.cfm?ggrWelk=MAIN

• Op de Geneesmiddelendatabank van Testaankoop vindt u een beoordeling over 4000 geneesmiddelen beschikbaar op de Belgische markt. Deze databank is alleen toegankelijk voor leden van Testaankoop.
www.test-aankoop.be/databankgeneesmiddelen

• Cybele is een wetenschappelijke databank met informatie over veiligheid van geneesmiddelen tijdens zwangerschap en borstvoeding.
https://pharm.kuleuven.be/apps/cybele/CybeleN/cybelen.htm

• Farmaca vzw heeft als doel bij te dragen tot het rationeel gebruik van geneesmiddelen en artsen, consument en overheden te informeren omtrent een verantwoord gebruik van geneesmiddelen.
www.farmaka.be

• Hier vindt u alle bijsluiters van Belgische geneesmiddelen:
Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG)
http://bijsluiters.fagg-afmps.be/?localeValue=nl
Apotheek.be
www.apotheek.be/geneesmiddelen/de-bijsluiter-van-een-geneesmiddel-vinden
Pharma.be
www.e-compendium.be/

• Betrouwbare informatie over Nederlandse geneesmiddelen vindt u onder meer op volgende websites:
College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG)
www.cbg-meb.nl/CBG/nl/humane-geneesmiddelen/geneesmiddeleninformatiebank/default.htm
Farmacotherapeutisch Kompas
www.fk.cvz.nl/alfabet.asp

• Op de website van het Europese Geneesmiddelen Agentschap (EMA) vindt u informatie over alle geneesmiddelen die in Europa zijn goedgekeurd (in het Engels).
www.ema.europa.eu/ema/index.jsp?curl=pages/medicines/landing/epar_search.jsp&mid=WC0b01ac058001d124