Gerelateerde artikels
Wat kan je doen om de ziekte van Lyme te voorkomen?
dossier Teken zijn bloedzuigende parasieten die behoren tot de spinachtigen. Ze voeden zich met bloed van zoogdieren, vogels, en soms ook reptielen en amfibieën. Teken kunnen door meerdere ziektekiemen besmet zijn, waaronder die verantwoordelijk voor de ziekte van Lyme. De ziektekiemen kunnen via een tekenbeet op de mens worden overgedragen.
Lees ook: Tekenencefalitis na tekenbeet: griepachtige symptomen met mogelijk ernstige gevolgen
1. Waar komen teken voor?
Teken komen voornamelijk voor in bossen, de heide, weilanden, parken, tuinen en duinen. Teken komen dus niet alleen in natuurgebieden voor, maar ook in parken en tuinen in steden en gemeenten.
De teken bevinden zich voornamelijk op de bodem, bijvoorbeeld tussen dode bladeren, of in de onderste lagen van de vegetatie. Bij het zoeken naar een nieuwe gastheer klimmen of kruipen ze op hoog gras, varens en lage struiken tot een hoogte van 20-70 cm. Eenmaal op het lichaam kruipt de teek verder op zoek naar een geschikte plaats om zich vast te hechten. Een teek springt niet, en laat zich ook niet uit een boom vallen.
2. Wanneer komen teken voor?
Teken kunnen het hele jaar actief zijn, maar ze zijn voornamelijk actief tussen maart en oktober (buitentemperaturen van meer dan 7 °C). De meeste tekenbeten worden dan ook opgelopen in de maanden mei, juni en juli, wanneer het warmer is en mensen meer buitenkomen in de natuur.
Hier kan je een kaart raadplegen met het aantal meldingen van tekenbeten in België.
3. Wat kan je doen om tekenbeten te vermijden?
Het volledig vermijden van tekenbeten is moeilijk. Wel kan je een aantal maatregelen nemen om tekenbeten zoveel mogelijk te voorkomen:
• Blijf zo veel mogelijk op de paden tijdens een wandeling in bos of natuur.
• Draag kleding die je armen en benen bedekt en gesloten schoenen. Stop je broekspijpen in je kousen.
• Draag lichtgekleurde kleding, dan zie je een teek beter.
• Gebruik een insectenwerend middel met bijvoorbeeld DEET op onbedekte huid.
4. Voel je iets van een tekenbeet?
De beet van een teek is pijnloos omdat de teek samen met zijn speeksel ook verdovings- en antistollingsstoffen uitscheidt. Je voelt de teek niet bijten en hij zoekt vaak een warm (en dus niet goed zichtbaar) plekje. Daarom is het belangrijk om je goed en grondig op tekenbeten te controleren. Na enkele uren kan je wel lichte pijn, wat jeuk of een branderig gevoel hebben op de plek waar de teek zich heeft vastgezet.
5. Wanneer moet je controleren op tekenbeten?
Wanneer een teek besmet met de Lyme-bacterie bijt, draagt deze de bacterie niet altijd over en meestal ook niet meteen. Algemeen is de kans op besmetting klein als de teek binnen de 12 à 24 uur verwijderd wordt. Daarom is het belangrijk om jezelf dezelfde dag nog te controleren:
• nadat je gaan wandelen bent in het bos, in een park, op de heide of in de duinen;
• als je veel last van teken in de tuin hebt;
• op kamp met de jeugdbeweging;
• tijdens een trektocht, op vakantie in een gebied met veel teken, ...
• Huisdieren kunnen teken binnenshuis brengen. Controleer je huisdier op teken en stofzuig regelmatig.
Doe de tekencheck
6. Hoe kan je jezelf controleren op tekenbeten?
Een teek is erg klein, zijn beet is pijnloos en hij zoekt naar een warm plekje om zich vast te hechten. Dat kan overal op je lichaam zijn en vaak op plaatsen waar de teek moeilijker zichtbaar is. Knieholtes, liezen, bilspleet, haarlijn, navel en oksels zijn lievelingsplekken van teken. Controleer dus niet enkel je armen, benen, borstkas en buik, maar ook het hoofd, achter de oren, oksels, navel, lies, bilspleet, knieholte, tussen de tenen…
Laat anderen je helpen of gebruik een spiegel.
Teken kunnen ook in je kleding achterblijven. Klop na een activiteit in de tuin je kleding goed uit. Teken die in je kleren zitten kunnen een wasbeurt van 40 graden overleven. Pas als je wast op 60 graden of hoger is de overlevingskans voor teken heel erg klein.
7. Hoe een teek verwijderen?
Als een teek je gebeten heeft, is het belangrijk de teek zo snel mogelijk te verwijderen. Wanneer een teek besmet met de Lyme-bacterie bijt, draagt deze de bacterie niet meteen over. Algemeen is de kans op besmetting klein als de teek binnen de 12 à 24 uur verwijderd wordt.
Een teek verwijderen is niet moeilijk, maar het is wel belangrijk dat je dit op de juiste manier doet omdat de bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt het vaakst in de darm van de teek zit. Als je de teek te sterk gaat manipuleren of samenknijpt, kan hij gaan braken en zo wordt de kans op besmetting groter.
• Verwijder de teek rustig in één beweging met een tekenverwijderaar. Heb je niets bij de hand, dan kan je eventueel een lus maken met een dun draadje of je kan aan iemand met scherpe nagels vragen om de teek in één keer te verwijderen door langs je huid te schrapen.
• Knijp een teek niet plat, want dan kan hij de bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt, doorgeven.
• Draai niet aan een teek.
• Gebruik geen alcohol, jodium, zeep, ether of olie. Zo vermijd je dat de teek ziektekiemen doorgeeft door over te geven.
• Verbrand de teek ook niet.
• Gooi de verwijderde teek niet levend in de vuilnisbak. Verwijderde teken kan je makkelijk onschadelijk maken door ze in plakband te plakken of in een afgeknoopt plastic zakje in de vuilnisbak te gooien.
Het is niet erg als een pootje of een stukje van het hoofd blijft vasthaken in je huid. De bacterie wordt zo niet doorgegeven. Het kan wel een kleine infectie veroorzaken. Verzorg dan het wondje dus. Maak het indien nodig proper met water en zeep, of ontsmet met 70% alcohol of jodium.
8. Wat moet je doen na een tekenbeet?
Als je een tekenbeet hebt gehad, moet je de plek van de beet minstens één maand in de gaten houden.
• Schrijf de datum en de plaats op het lichaam waar je gebeten bent op.
• Check de beet minstens om de week.
• Een klein rood plekje op de plaats van de tekenbeet is een normale huidirritatie. Wordt dat plekje niet groter en verdwijnt het binnen enkele dagen weer, dan is de kans zeer klein dat het plekje een symptoom is van de ziekte van Lyme.
Kort na een tekenbeet heeft een bloedonderzoek naar de ziekte van Lyme geen enkel nut. Het afweersysteem heeft na een besmetting met de bacterie enige tijd nodig om antistoffen te maken, meestal 1 tot 6 weken. Daarom werkt een bloedonderzoek naar antistoffen (de lymetest) in die periode nog niet goed. Bij symptomen van lymeziekte kort na een tekenbeet moet de arts dus behandeling instellen op basis van de symptomen.
Neem contact op met je huisarts:
• Als je een rode of roze ring- of vlekvormige uitslag (Erythema migrans) ziet op de plek van de beet. Deze ring of vlek kan een omvang krijgen tot wel 75 cm. De gemiddelde vlek wordt niet groter dan 15 cm. De uitslag ontstaat meestal binnen 1 tot 2 weken na een tekenbeet en is vaak het eerste symptoom van de ziekte van Lyme. Sommige mensen krijgen die ring niet, maar worden wel ziek.
De kring of vlek kan tot 3 maanden na de tekenbeet verschijnen. Onbehandeld kan de uitslag na enkele weken of maanden spontaan verdwijnen. Dat betekent echter niet dat de ziekte is verdwenen.
• Als je last krijgt van andere symptomen die lijken op griep (koorts, hoofdpijn, spierpijn of gewrichtspijn, vermoeidheid…).
• Soms kunnen gewrichtsklachten, huidklachten, zenuwklachten of hartklachten ontstaan. Dat kan gebeuren als de vroege klachten van de ziekte van Lyme niet behandeld zijn met antibiotica. Maar deze klachten zijn soms ook een eerste uiting van de ziekte.
Hoe herken je de ziekte van Lyme?
Meld elke tekenbeet
Meld een opgelopen tekenbeet bij jezelf of iemand anders via TekenNet. TekenNet is een onderzoeksproject van het federaal onderzoekscentrum Sciensano (voormalig Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, WIV-ISP).
Het doel van TekenNet is om gegevens te verzamelen over:
• het aantal personen die een tekenbeet oplopen;
• de plaatsen in België waar tekenbeten het meest voorkomen;
• het aantal personen die na een tekenbeet een arts raadplegen.
Door deze gegevens te verzamelen kan meer nauwkeurige informatie verschaft worden over waar en wanneer teken actief zijn in België, zodat de mensen die mogelijks blootgesteld worden aan tekenbeten beter aan actieve preventie kunnen doen.
9. Veroorzaakt een tekenbeet altijd de ziekte van Lyme?
Een beet van een teek is meestal onschuldig en veroorzaakt enkel een lokale reactie met wat roodheid en jeuk, niet te verwarren met de typische ring- of vlekvormige uitslag (Erythema migrans).
In België schat men dat 14 procent van alle teken besmet zijn door de bacterie Borrelia burgdorferi die de ziekte van Lyme kan veroorzaken. Het overdrachtsrisico van de bacterie stijgt naarmate de teek langer blijft vastzitten op de huid. Als de teek binnen 12 tot 24 uur verwijderd wordt is de kans op besmetting klein. Na een beet van een teek, bedraagt het risico op de ontwikkeling van de ziekte ongeveer 1 tot 3 procent.
10. Lopen sommige mensen een verhoogd risico op de ziekte van Lyme na een tekenbeet?
Iedereen kan via een tekenbeet besmet raken met de lymebacterie en de ziekte van Lyme krijgen. Maar sommige mensen lopen een verhoogd risico op een tekenbeet en dus ook op de ziekte van Lyme:
• mensen die voor hun werk veel in het groen zijn zoals boswachters, tuiniers, militairen…;
• mensen die veel tijd doorbrengen in de natuur, zoals wandelaars en kampeerders…;
• kinderen die vaak buitenspelen.
11. Hoe wordt de ziekte van Lyme behandeld?
• Als de ziekte van Lyme vroegtijdig wordt vastgesteld en correct wordt behandeld, dan geneest de ziekte snel. De ziekte van Lyme wordt behandeld met antibiotica die gedurende 2 à 4 weken moeten worden ingenomen, afhankelijk van de verschijnselen en het stadium. Hoe sneller de antibiotica worden toegediend, hoe efficiënter de behandeling zal zijn.
• Eenmaal aanwezig in het lichaam en zonder behandeling kan de bacterie zich verspreiden naar andere delen van het lichaam, vooral naar de gewrichten en het centraal zenuwstelsel en, minder frequent, naar het hart.
Als de diagnose niet snel gebeurt en de ziekte naar een gevorderd stadium evolueert, dan kan dit leiden tot invaliderende klachten. Gewoonlijk leidt de behandeling, zelfs in een gevorderd stadium van de ziekte, tot het verdwijnen of een verbetering van de symptomen.
• In bepaalde gevallen kunnen weken tot maanden na de beet, laattijdige verschijnselen optreden, zoals artritis of neurologische aandoeningen. Toch ontwikkelen niet alle besmette personen verschijnselen en de ziekte evolueert bij weinig mensen tot de gevorderde fase.
• Sommige patiënten die de ziekte van Lyme hebben gehad (en behandeld zijn) lijden aan een geheel van aspecifieke symptomen beschreven als ‘post Lyme syndroom’. De exacte oorzaak van dit syndroom is nog onbekend.
12. Kunnen teken ook andere ziekten veroorzaken?
Teken kunnen, naast de bekende lymebacterie, ook andere ziekteverwekkers overbrengen, zoals rickettsiose, anaplasmose en tekenencefalitis. Deze ziekten zijn echter zeldzaam bij ons.
Lees ook: Welke ziektes kan je krijgen door een tekenbeet?
Bronnen
