Rituelen geven overleden baby plek in gezin

nieuws Werd een halve eeuw geleden een doodgeboren baby vaak in stilte begraven, tegenwoordig delen ouders openlijk hun verlies. Herdenkingsrituelen helpen daarbij en geven het overleden kind een blijvende plek in het gezin, zo blijkt uit onderzoek aan de universiteit van Nijmegen. Het onderzoek ging na hoe rituelen rond miskraam, doodgeboorte en zuigelingensterfte in korte tijd zijn veranderd en hoe deze het verlies van een baby markeren en betekenis geven.

Het overlijden van een kind tijdens de zwangerschap of kort na de geboorte is een samenkomst van geboorte en dood. Het gaat over het ontstaan en het verlies van een mensenleven. Als reactie hierop kiezen veel mensen eerder voor rituelen die het begin van het bestaan benadrukken.
Volgens het onderzoek zijn geboorterituelen voor ouders belangrijk omdat ze bestaan van het kind en hun rol als ouders markeren. Zo stimuleren ziekenhuismedewerkers ouders om hun overleden kind vast te houden, te wassen en aan te kleden. Ouders vertellen verhaaltjes of zingen liedjes.

Ook de uitvaart is vaak niet enkel bedoeld als afscheid, maar ook als kennismaking met het kind. Ouders willen zich als ouders met hun verdriet laten zien. De rituelen zijn een erkenning dat het kind er is. Ze geven ouders mogelijkheden om het een plaats te geven in het voortgaande leven van het gezin.

Het taboe rondom zwangerschapsverlies zoals dat tot ver in de vorige eeuw bestond, is opgeheven. Het overleden of ongeboren kind is zichtbaarder geworden. Daar heeft de uitvaartindustrie aan bijgedragen, maar vooral ook de secularisering en de afnemende autoriteit van de kerk. De regels voor uitvaarten werden minder streng en er ontstond ruimte om afscheid op eigen manier vorm te geven.

Secularisering betekende niet dat mensen ook op persoonlijk vlak afstand namen van religieuze praktijken. Juist in confrontatie met de dood hebben mensen een blijvende behoefte aan rituelen en ‘heilige' plaatsen voor bezinning en betekenisgeving, aldus de onderzoekster.