Lawaai en oorbeschadiging

dossier Je moeder had gelijk: van luide muziek kan je doof worden. Volgens een recent Brits onderzoek zouden zowat 20% van de jongeren tussen 18 en 25 jaar gehoorproblemen hebben. Als grote schuldige worden de muziek in mega-dancings en het gebruik van koptelefoons met de vinger gewezen.

Voor België zijn geen preciese cijfers bekend, maar specialisten spreken toch ook van enkele duizenden mensen die elk jaar gehoorschade oplopen door blootstelling aan overdreven lawaai. Een recente enquête kwam alleszins tot de verrassende vaststelling dat gehoorproblemen als de voornaamste bron van ‘lichamelijke beperking’ worden geciteerd, ook door jongeren.

Lees ook: Klaplong door luide muziek

Hoe wij horen

Het oor is een uiterst gevoelig zintuig dat zowel fijne geluiden als geweldig lawaai waarneemt. Het geluid wordt via de oorschelp, de gehoorgang, het trommelvlies en de gehoorbeentjes tot aan het slakkehuis in het inwendige oor geleid. In het slakkehuis bevinden zich zo’n 20.000 haarcellen die als een soort antennes voor de registratie van het geluid zorgen. Op die haarcellen zitten zintuighaartjes die de geluidstrillingen omzetten in elektrische signalen die naar de hersenen gezonden worden voor verwerking.

Bij een overdreven of langdurige blootstelling aan lawaai worden de zintuighaartjes beschadigd. Ze registreren nog geluiden, maar niet meer zoals het hoort. Het gevolg zijn b.v. de suizingen die men hoort na een luide knal of na een lawaaierig avondje uit. De zintuighaartjes herstellen zich na dergelijke lichte verstoringen. Indien die beschadigingen echter geregeld optreden, kan er blijvend letsel optreden waardoor men bepaalde geluiden niet meer hoort, geen gesprek meer kan volgen in een rumoerige omgeving of problemen heeft om in groep een gesprek te voeren of om een cinema- of theatervoorstelling te volgen.

Gehoorbeschadiging

De invloed van lawaai op het gehoor hangt af van de frequentie (hogere tonen zijn in het algemeen schadelijker dan lage), de duur van de blootstelling en de intensiteit, de sterkte van het lawaai.

De sterkte van het geluid wordt uitgedrukt in decibel. "Een blootstelling aan een geluidsniveau van 80 decibel gedurende 8 uur per dag wordt aanzien als de veiligheidsgrens," zo zegt prof. Louw Feenstra, neus- keel- en oorspecialist aan de KU Leuven. "Geluidssterkten van 100 decibel en sterker doen pijn aan de oren. Zij beschadigen de zintuighaartjes vaak onherroepelijk. Boven de 140 decibel kan één enkele blootstelling gehoorschade veroorzaken. Bij herhaalde blootstelling aan geluidssterkten van 90 decibel, kan er eveneens blijvende schade ontstaan."

Een beschadiging van het gehoor uit zich aanvankelijk als oorsuizen (tin-nitus), als een druk- of pijngevoel in het oor of als een verminderd gehoor. "Meestal treden die verschijnselen zo onduidelijk en zo geleidelijk op, dat men de beschadiging niet opmerkt. Het is pas na jaren dat men de werkelijke schade kan vaststellen," zo zegt prof. Feenstra. "Wanneer men de gehoorbeschadiging opmerkt, is het echter al te laat. Dit soort gehoorverlies kan niet hersteld worden. Voorkómen van de beschadiging is het enige dat men kan doen."

Lees ook: Doe eens de gehoortest

Bronnen van lawaai

In de industrie zijn de gevaren van blootstelling aan lawaai goed gekend. De geluidsniveau’s moeten op de arbeidsplaats beneden 85 decibel blijven. Bovendien moeten een aantal voorzorgsmaatregelen genomen worden, zoals het dragen van gehoorbescherming, het geregeld laten uitvoeren van een gehooronderzoek en dergelijke.

"In het gewone leven is men zich echter veel minder bewust van de 'lawaaibelasting'. Veel lawaaierige vrijetijdsactiviteiten worden geregeld herhaald en leiden tenslotte tot aantoonbare en onherstelbare beschadigingen," zo waarschuwt prof. Feenstra. "Vooral mensen van 13 tot 30 jaar lopen het meeste risico door een lawaaierige vrijetijdsbesteding (dancings, Walkmans, motorraces, ..). In discotheken worden doorlopend geluiden met een sterkte van 80 tot 110 decibel geproduceerd, met pieken die soms tot 170 decibel kunnen gaan. Eén enkele blootstelling aan een dergelijk geluid kan volstaan voor een onherstelbare gehoorbeschadiging."

Bescherming

Tegen overdreven lawaai kan men zich gedeeltelijk beschermen met oorpropjes, oorkappen of geluidsdempende helmen. Ze bieden ook een betere demping tegen de hoge tonen dan tegen de lage. Deze beschermingsmiddelen hebben slechts effect indien men ze trouw gebruikt telkens het lawaainiveau oploopt. Het is zinloos om meerdere beschermingsmiddelen tegelijk te dragen omdat het effect niet vergroot wordt.

Voor hoofdtelefoons kan men als regel hanteren dat het geluid te sterk is als iemand naast u het kan horen.

Een miskend probleem is kinderspeelgoed dat soms een ontzaglijke herrie veroorzaakt. Bovendien bevinden kinderen zich meestal extra dicht bij geluidsbronnen, dichter dan de ouders die daardoor het geluidsniveau lager inschatten. Een goede tip: houd het stuk speelgoed tegen het oor. Indien u het geluid gedurende een kleine halve minuut zonder enige irritatie en zonder gehoorproblemen kan aanhoren, is er geen probleem.

Geluiden die van binnen komen

Ongeveer 1 op 5 mensen klaagt over oorsuizen (tinnitus). Zij 'horen' allerlei geluiden zoals ruisen, rinkelen, fluiten, die niet van buitenaf komen, maar vanuit henzelf. Het suizen kan blijvend aanwezig zijn of nu en dan optreden.

Vaak is tinnitus een onschuldig en voorbijgaand verschijnsel. Tijdens vliegtuigreizen wordt oorsuizen b.v. veroorzaakt door de onderdruk in het oor. Ook onder invloed van alcohol kan een 'teveel' aan bloed door het oor gepompt worden, dat men dan hoort 'voorbijruisen'.

Lees ook: Wat als je overgevoelig bent voor geluid?

Soms blijkt oorsuizen het eerste symptoom te zijn van aandoeningen van het hart, de bloedvaten en de bloeddruk of van afwijkingen in de bloedsamenstelling, zoals bloedarmoede.

De meeste oorsuisproblemen situeren zich in en rond het gehoororgaan zelf. Een klein gedeelte is gemakkelijk op te sporen : een prop in de gehoorgang, een middenoor-ontsteking of een duidelijk zichtbaar vaatgezwelletje in het oor.

Bij steeds meer mensen die veel of lang in een lawaaierige omgeving gewerkt of verbleven hebben, blijkt tinnitus een eerste signaal te zijn van gehoorbeschadiging. Na een lawaaierig feestje zijn de licht beschadigde haarcellen van het oor verantwoordelijk voor de ‘achtergrondruis’, maar dit soort schade herstelt zich meestal spontaan. Wanneer de haarcellen ernstig beschadigd zijn, gaan ze zich ‘ongedisciplineerd’ gedragen en veroorzaken een storing die vergelijkbaar is met ruis op televisie of geknetter op een radio. Wanneer een oorsuizing langer dan 24 uur aanhoudt, dan is het aangeraden om een dokter te raadplegen.

"Meestal is een uitgebreid onderzoek nodig om uit te maken of het oorsuizen afkomstig is van een aandoening in het slakkehuis of van een letsel in de zenuwen van het gehoororgaan," zo zegt prof. Feenstra. "In het eerste geval horen de patiënten het storende geluid veelal in één of in de beide oren. In het tweede geval ‘horen’ de meeste mensen het geluid ‘in het hoofd’."

Een bijkomend probleem is dat sommige geluiden niet door een buitenstaander gehoord kunnen worden (subjectieve tinnitus). Andere geluiden kunnen, eventueel met behulp van een stethoscoop, wel gehoord worden (objectieve tinnitus). Voorbeelden van dit laatste zijn geluiden veroorzaakt door (vaak onschuldige) afwijkingen van bloedvaten in de buurt van het oor of door spiersamentrekkingen. Bij een objectieve tinnitus is een genezing meestal mogelijk, soms mits een operatie.

"Het oorsuizen als gevolg van een binnenoorletsel is niet echt te genezen," zo waarschuwt prof. Feenstra. "Wel kunnen er verschillende maatregelen getroffen worden om het probleem te verlichten of het te helpen vergeten. Soms kan het oorsuizen bij binnenoorletsels merkwaardig genoeg worden bestreden met geluid dat van buiten wordt aangeboden. Het hoeft helemaal niet om een sterk geluid te gaan, het volstaat dat het externe geluid een klein beetje boven het niveau ligt waarop men het nog kan horen. Zo heb ik wel eens een bejaarde grootvader geadviseerd een Walkman te dragen, zeer tot verbazing van de omgeving en tot grote vreugde van de kleinkinderen."

Lees ook: Wat als je overgevoelig bent voor geluid?

Lees ook: Oorsuizen en geneesmiddelen

Lees ook: Oorimplantaat verhelpt oorsuizing

Lees ook: Gehoorschade leidt tot zelfmoord