E. coli-infecties: van mild tot ernstig

dossier De E. colibacterie (Escherichia coli) is meestal een onschuldige darmbewoner bij de mens en warmbloedige dieren. Normaal gesproken is E. coli gunstig voor het lichaam vanwege het remmende effect dat deze bacterie heeft op de groei van schadelijke bacterie soorten. Daarnaast produceert deze bacterie aanzienlijke hoeveelheden vitaminen. Slechts een klein deel van de E. coli stammen zijn in staat om ziekten bij de mens te veroorzaken, zoals reizigersdiarree en enterohemorragische E.coli (EHEC).

Lees ook: Dit zijn de 13 meest voorkomende bacteriële infecties

Symptomen

Het ziektebeeld veroorzaakt door E. coli is zeer uiteenlopend en afhankelijk van het precieze bacterietype. In de meeste gevallen gaat het om maagdarmproblemen zoals misselijkheid, braken en (bloederige) diarree. Ernstige gevallen kunnen gepaard gaan met klachten als vermindering van de nierfunctie en bloedafbraak. Dit wordt HUS genoemd, het Haemolytisch Uremisch Syndroom. Ontwikkeling van HUS komt vooral voor bij kinderen tot 5 jaar en ouderen.

De incubatieperiode, dat is de periode tussen besmetting en de eerste ziekteverschijnselen, is 1 tot 12 dagen. De eerste klachten treden meestal binnen 3 tot 4 dagen op na de besmetting. Na ongeveer 24 uur ontstaat waterige diarree die zich na één tot twee dagen tot een bloederige diarree ontwikkelt. De klachten duren 2 tot 9 dagen (gemiddeld vier dagen) en gaan over het algemeen vanzelf over. Vooral jonge kinderen, ouderen, zwangere vrouwen en mensen met weinig weerstand zijn gevoelig.

Lees ook: Bloed in de stoelgang: mogelijke oorzaken

EHEC of STEC

E. coli is onder te verdelen in verschillende varianten. De Shigatoxineproducerende E. coli-stammen (STEC) is er één van. De E. coli groep binnen de STEC die ernstige ziekte kan veroorzaken is de Enterohemorragische Escherichia coli of EHEC.

EHEC is de derde meest voorkomende bacteriële darminfectie in België na Campylobacter en Salmonella, en veroorzaakt diarree variërend van mild en niet-bloederig tot zeer bloederig (hemorragische colitis). Hemorragische colitis komt voor bij 70% van de patiënten en wordt gekenmerkt door een acuut begin met buikkrampen en eventueel braken, koorts is meestal afwezig. Na 24u volgt waterige diarree die na enkele dagen bloederig wordt. De klachten duren enkele dagen tot een week en meestal is er een spontaan herstel.

Een belangrijke en mogelijk zeer ernstige verwikkeling van een EHEC-infectie (bloederig of niet-bloederig) is het hemolytisch uremisch syndroom (HUS). HUS komt voor bij 5 tot 20% van de patiënten. Beginnende symptomen van HUS zijn geelzucht, bleekheid en gewichtstoename (oedeem). Ongeveer 3 tot 5% van de patiënten overlijdt aan de gevolgen van HUS. Ongeveer evenveel patiënten ontwikkelen blijvende nierschade. Er is een volledige genezing in ongeveer 60% van de gevallen. EHEC behoort vaak tot de darmflora van runderen en andere dieren zoals schapen, geiten en herten. EHEC kan weken tot maanden overleven in de bodem of in (koud) water. De overdracht gebeurt via direct contact met een besmet persoon of dier (bv. door bezoek aan kinderboerderijen) of via besmet voedsel of water. Ook indirecte overdracht via besmette oppervlakken of voorwerpen. EHEC is heel besmettelijk en wordt frequent overgedragen via onvoldoende verhit rundvlees. De meeste en zeker de meest ernstige infecties komen voor bij kinderen. EIn geïndustrialiseerde landen is EHEC bij kinderen jonger dan 5 jaar de belangrijkste oorzaak van acuut nierlijden.

Lees ook: Zwemmen in vervuild (zwembad)water: welke ziektes kan je krijgen?

Andere soorten E. coli-infecties

• Enteropathogene E. coli (EPEC): potentieel ernstige, waterige diarree die kan leiden tot uitdroging en overlijden. Chronische infectie is mogelijk en dit kan bij kinderen leiden tot groeivertraging. Dit is een belangrijke verwekker van diarree in ontwikkelingslanden en van reizigersdiarree, niet in Europa of de VS. Vooral kinderen jonger dan 2 jaar worden getroffen.
• Enterotoxigene E. coli (ETEC): diarree met variabele ernst. Dit is een belangrijke verwekker van reizigersdiarree en diarree bij jonge kinderen in ontwikkelingslanden. Outbreaks op cruiseschepen en voedselgerelateerde outbreaks in geïndustrialiseerde landen zijn ook beschreven.
• Entero-invasieve E. coli (EIEC): wisselend beeld gaande van waterige diarree met vaak bloed en slijm. Koorts is vaak aanwezig. Dit komt vooral voor in ontwikkelingslanden, zelden in geïndustrialiseerde landen.
• Entero-aggregatieve E. coli (EAEC): acute en chronische diarree. Soms verloopt de infectie ongemerkt, maar door ontsteking van de darm kan bij kinderen groeivertraging optreden. Komt wereldwijd voor. Het is een belangrijke verwekker van reizigersdiarree.
• Diffuus-adherente E. coli (DAEC): diarree bij kinderen ouder dan 1 jaar in ontwikkelingslanden en bij reizigers naar ontwikkelingslanden.
  
  

Lees ook: Shigellose: zeer besmettelijke bloederige diarree die resistent is tegen antibiotica

Hoe kan je besmet geraken?

• Voeding: E.coli kan voorkomen in rauwe dierlijke producten, zoals rundvlees. Maar het kan ook voorkomen in rauwe groente zoals komkommers en sla. Gekookte groente levert geen probleem op, omdat de bacterie dood gaat door verhitting. Producten die met E.coli besmet kunnen zijn, zijn gehakt of filet américain, halfdoorbakken hamburger, rauw of niet gaar rundvlees (bv. carpaccio), ongepasteuriseerd vruchtensap, ongepasteuriseerde melk of kaas, groenten zoals sla, komkommers, tomaten... Maaltijden in restaurants en op cruiseschepen zijn door onzorgvuldige hygiëne ook wel eens de oorzaak van E.coli-besmettingen.
• Contact met dieren: Ook contacten met dieren, met name runderen en jonge dieren kunnen E.coli-besmettingen veroorzaken. Het advies is dan ook om handen te wassen na bezoek aan de (kinder)boerderij. Besmetting is eveneens mogelijk door zwemmen in besmet oppervlaktewater.
• Van mens tot mens: De bacterie is aanwezig in de ontlasting van mensen die besmet zijn. Bij toiletgebruik kunnen de toiletbril, de spoelknop en andere voorwerpen besmet raken. Door contact met deze voorwerpen kan de bacterie via de handen in de mond van anderen terechtkomen. Zo kan besmetting optreden, vooral in het gezin of in kinderdagverblijven.
  
  

Lees ook: Hoe gevaarlijk is blauwalg in zwemwater?

Besmetting voorkomen

1. Voedselhygiëne: E.coli bacteriën zijn hitte gevoelig en worden dus gedood door producten te verhitten boven de 70 °C. Rauwe of onvoldoende verhitte producten en kruisbesmetting (wanneer gekookte producten in contact komen met rauwe producten of besmette oppervlakten zoals snijplanken), vormen de belangrijkste oorzaak van de infecties. Goed verhitten en hygiënisch omgaan met voedsel kan dus voor een groot deel infecties voorkomen die worden veroorzaakt door E.coli bacteriën.
2. Handhygiëne Was de handen na contact met dieren, zoals bij bezoek aan een kinderboerderij, na gebruik van het toilet, na het verschonen van een kind, voor het bereiden van voedsel, voor het eten. Was de handen tenminste 15 seconden met water en zeep en droog ze daarna goed af met een schone, droge doek, een papieren handdoekje of keukenrol. 
3. Andere maatregelen: Geïnfecteerde personen komen best niet in contact met water in openbare gelegenheden (vb. zwemmen) tot twee weken na het stoppen van de symptomen.
   
   

Lees ook: Waarom kan je beter niet plassen in een zwembad?

Behandeling

Bij bloederige diarree en bij nierlijden moet steeds verder onderzoek gebeuren naar EHEC. De behandeling bestaat in hoofdzaak uit het voorkomen en behandelen van vochtverlies. Antibiotica zijn doorgaans niet aangewezen, tenzij eventueel in bepaalde gevallen van reizigersdiarree. Een gunstig effect van antibiotica bij een infectie met EHEC is niet bewezen, verergering van de toestand kan optreden en de kans op de ontwikkeling van HUS zou groter worden. Kinderen met (beginnende) HUS worden in het ziekenhuis opgenomen voor behandeling.

Lees ook: Wat is antibioticaresistentie en wat zijn de gevolgen?

Bronnen:
https://www.rivm.nl
https://www.voedingscentrum.nl
https://www.zorg-en-gezondheid.be