dossier
Het lymfevatenstelsel is te vergelijken met het bloedvatenstelsel, maar in plaats van bloed vervoeren deze vaten lymfe. De lymfe voert de eiwitten en het vocht af uit het weefsel. In bijna alle lichaamsweefsels ontspringen kleine lymfevaten.
Oedeem of zwelling ontstaat wanneer het lymfevatenstelsel beschadigd of geblokkeerd is. De normale drainage van de lymfe is dan onderbroken, de eiwitten worden niet meer afgevoerd, trekken vochtaan en dit vocht stapelt zich op in de weefsels. Dit noemt men oedeem. Bij een snelle zwelling kan dit ook pijn veroorzaken. Lichaamsdelen die zich in de nabijheid van het probleemgebied bevinden, krijgen plotseling meer lymfe te verwerken en kunnen ook pijn doen.
Lymfoedeem bij borstkankerpatiënten kan zich voordoen in de hand, pols en/of de hele arm. Lymfoedeem is geen gevolg van de borstoperatie zelf. Maar door de verwijdering van de oksellymfeknopen (die gebeurt niet bij elke borstoperatie) of door radiotherapie van de okselklieren wordt de normale afvoer van de lymfe onderbroken. Het gevolg is een levenslang risico op lymfoedeem. Ook de schouder kan pijnlijk aanvoelen omdat die vlakbij het probleemgebied ligt en dus meer lymfe te verwerken krijgt.
U kan snel na de behandeling lymfoedeem krijgen, maar ook pas jaren later, bijvoorbeeld als gevolg van een infectie, een verwonding, een insectenbeet, het dragen van een zware last of een lange vlucht.
Het is dan ook belangrijk om na een borstoperatie rekening te houden met de preventietips.
Als er lymfoedeem optreedt, is het belangrijk zo snel mogelijk een behandeling te beginnen.
Lees ook: Lymfoedeem: ‘dikke armen’ of ‘dikke benen’
• zwelling van de hand, de pols en/of de volledige arm;
• de arm voelt strak en zwaar aan;
• pijnscheuten in de arm;
• pijn in de elleboog die sterk gelijkt op arthritispijn;
• pijn in de schouder;
• de getroffen arm voelt warmer aan dan de andere arm. Als er ook roodheid optreedt, wijst dit meestal op een infectie in de arm.
Negeer in geen geval elke zwelling in de getroffen arm, hand, vingers, nek of borstwand (consulteer uw arts onmiddellijk indien zich een zwelling voordoet).
Consulteer eveneens uw arts als u huiduitslag, roodheid of een verhoogde temperatuur (koorts) vaststelt. Een ontsteking of infectie in de arm kan het begin zijn van lymfoedeem.
Het komt er op aan om het oedeem zoveel mogelijk onder controle te houden door u (levenslang) aan een aantal voorschriften te houden.
• draag geen spannende kleren, strak zittende juwelen of elastische banden rond uw arm
• vermijd elke vorm van kwetsuur (snijwonde, verbranding, insectenbeden, kattenkrabben,...). Als u zich toch hebt gekwetst, is het aangewezen om de wonde grondig te ontsmetten
• Draag handschoenen bij het uitvoeren van huishoudelijke taken, tuinieren of elk ander werk waarbij u zich kunt kwetsen.
• Vermijd verwondingen aan de nagelriem bij het manicuren van uw nagels.
• scheer de oksel niet met een mesje om kwetsuren te vermijden
• bloed laten prikken en inspuitingen gebeuren altijd in de andere arm
• de bloeddruk wordt ook aan de andere arm genomen
• vermijd het optillen van zware lasten met uw ‘risicoarm’.
• Vermijd zware handtassen of tassen met schouderriemen.
• vermijd extreme temperaturen
• vermijd sauna of heetwaterbaden
• Tijdens het vliegen draagt u het best een speciale compressiemouw. Neem meer vocht in terwijl u vliegt.
• Draag een goed passende bh, best zonder baleinen.
• Droog de arm steeds zorgvuldig af en let er vooral op dat huidplooien goed droog worden gemaakt (b.v. tussen de vingers).
• Vermijd krachtige, herhalende bewegingen tegen een weerstand (b.v. schrobben, duwen, trekken)
• het is belangrijk dat u de arm blijft gebruiken, maar u mag hem niet overbelasten
• houd bij pijn de arm hoger dan de rest van het lichaam
• In geval van lymfoedeem wordt de getroffen arm ook best beschermd tegen de zon.
• Patiënten met lymfoedeem dragen overdag het beste een goed passende speciale compressiemouw.
• vermijd roken en alcohol
• let op uw gewicht
Lees ook: Sauna: voordelen en nadelen voor je lichaam
C.P.T. (Complexe Physische Therapie) bestaat uit:
• manuele lymfdrainage;
• compressietherapie;
• oefentherapie.
Om een C.P.T.-therapie goed te kunnen geven, is een specifieke opleiding noodzakelijk. Bij de Vlaamse Kankertelefoon krijgt u de adressen van gespecialiseerde kinesisten.
Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat preventieve manuele lymfdrainage het risico op lymfoedeem in de arm vermindert van ongeveer 33% naar 4% en minder.
Als u lymfoedeem hebt, is manuele lymfdrainage alleszins aangewezen. Hierdoor verbetert de afvoer van het vocht waardoor de zwelling vermindert. De massage zal ook de gezonde lymfevaten, die normaal niet functioneel zijn, openen zodat zij de taak van de getroffen lymfevaten kunnen overnemen.
Soms zal ter ondersteuning van deze manuele lymfdrainage een zwachtel aangewezen zijn om het bereikte resultaat te behouden. Van zodra de arm het normale volume en omvang heeft herwonnen, wordt overgegaan tot het aanmeten van een compressiemouw. Deze op maat gemaakte mouwen ondersteunen de arm en verhinderen dat hij opnieuw gaat zwellen. Het dragen ervan is dus geen therapie op zich. Mensen met lymfoedeem dragen best ook een compressiemouw indien ze met het vliegtuig reizen.
Op voorschrift van een arts krijgt u voor de lymfdrainage een verhoogde terugbetaling van de mutualiteit.
Oefeningen activeren het spierpompmechanisme en zullen dus meehelpen om het vocht te verdrijven. Belangrijk is om deze oefeningen langzaam en niet te intensief te doen. Anders bekom je gelijktijdig ook een verhoogde toevoer van bloed.
Oefeningen voor de arm na verwijdering van de lymfknopen
1. Heffen van de arm
• Ga voor een muur staan, met het gezicht naar de muur.
• Plaats de vingers van beide handen tegen de muur.
• Kruip met de vingers zo hoog mogelijk tegen de muur op en breng zo geleidelijk aan beide armen omhoog.
Als u de armen omhoog kunt bewegen, kunt u de oefening herhalen en daarbij dichter tegen de muur gaan staan. Uiteindelijk moet u in deze oefening slagen als u bijna helemaal tegen de muur staat.
2. Knijpen in een bal
• Ga op uw rug liggen en houd in de hand een samenknijpbaar balletje.
• Hef uw arm zo hoog mogelijk op en knijp terwijl in de bal.
• Laat uw arm weer naast uw lichaam zakken.
3. Rugkrabben
• Laat de armen langs uw lichaam hangen.
• Breng uw getroffen arm achter uw rug zo hoog mogelijk (alsof u uw rug wilt krabben).
• Laat de arm weer zakken.
Een operatie kan nodig zijn wanneer het oedeem al lang aanwezig is en weefsel geworden is, bij een totale obstructie van de lymfevaten of wanneer lymfdrainage geen effect heeft.
Er bestaan verschillende technieken afhankelijk van de ernst van het oedeem.
 |
 |
