Een handleiding voor de aanpak van rugpijn

Wat te doen bij rugpijn? Voor deze ‘kwaal van de eeuw’ wordt een brede waaier aan oplossingen aangeboden. Om door het bos de bomen te helpen zien, publiceerde het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) in mei reeds een klinische richtlijn, gebaseerd op het meest recente wetenschappelijke bewijs. 

Nu heeft het KCE een ‘zorgpad’ uitgewerkt, dat voor elk type rugpatiënt bepaalt welke onderzoeken best worden uitgevoerd en welke de optimale behandeling is. Voor een groter gebruiksgemak ontwikkelde het KCE een interactieve, online tool (www.lagerugpijn.kce.be).

Een zorgpad is een soort te volgen ‘route’ waarbij voor een bepaalde patiënt in een bepaald stadium van zijn aandoening bepaalde onderzoeken en behandelingen worden aanbevolen, zodat de aanpak zo coherent mogelijk verloopt. Om het karikaturaal te stellen: een chirurgische ingreep is niet aangeraden vooraleer men heeft geprobeerd om de rugpijn aan te pakken met kinesitherapie.

De richtlijn en het zorgpad werden beide ontwikkeld in nauwe samenwerking met de Spine Society of Belgium en met vertegenwoordigers van huisartsen, kinesitherapeuten en andere beoefenaars van manuele technieken (osteopaten en chiropractici), specialisten in fysische geneeskunde en revalidatie, orthopedisch chirurgen, neurochirurgen, anesthesisten/algologen (van pijnklinieken) en psychologen.

Voor de ontwikkeling van het zorgpad deed de werkgroep ook een beroep op ergotherapeuten en ergonomen, bedrijfsartsen en adviserende artsen van de ziekenfondsen. De groep wilde namelijk veel aandacht besteden aan het behoud of de hervatting van het werk. 

Ook de patiënten namen deel aan het project via focusgroepen, waar ze spraken over hun soms onaangename ervaringen met het zorgsysteem. Dit bracht een aantal fundamentele misverstanden tussen patiënten en zorgverleners aan het licht. Zo wachten patiënten vaak angstvallig op een precieze ‘diagnose’ van hun rugpijn, terwijl het net de ervaring van zorgverleners is dat deze pijn meestal niet wordt veroorzaakt door een rugletsel, maar door een tijdelijke disfunctie, die niet kan worden gezien op een röntgenfoto of een MRI. Beeldvorming is daarom overbodig en de behandeling moet in eerste instantie zo weinig mogelijk medisch zijn. Het risico is dan wel dat patiënten dit interpreteren als nonchalance van de zorgverlener. Een duidelijkere communicatie hierover is daarom nodig.

In ongeveer 10 procent van de gevallen blijft rugpijn enkele weken aanhouden. Vanaf 3 maanden wordt de pijn als chronisch beschouwd. Het hele zorgpad is erop gericht om deze overgang naar chroniciteit te voorkomen. Een aantal, nu goed gekende risicofactoren, kunnen mensen met een risico op het chronisch worden van hun pijn, worden geïdentificeerd. Deze factoren zijn psychologisch (bv. patiënt is zeer angstig) en sociaal-professioneel (bv. conflict met de werkgever). In elke fase van het zorgpad moet dit risico (opnieuw) worden beoordeeld, zodat de behandeling kan worden aangepast aan het specifieke profiel van de patiënt.

De zorgverleners moeten daarbij het juiste evenwicht vinden. Aan de ene kant moeten ze het probleem bij de meerderheid van hun patiënten dedramatiseren, fysieke activiteit aanmoedigen, geen radiografieën uitvoeren en zo weinig mogelijk geneesmiddelen voorschrijven. Anderzijds moeten ze de patiënten met een risico op een chronisch en mogelijk invaliderend probleem identificeren (10% van de patiënten).